Chẩn đoán vỡ xương bánh chè bằng những phương pháp y tế nào?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ Trịnh Lê Hồng Minh - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park. Bác sĩ có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực chẩn đoán hình ảnh.

Khi vỡ xương bánh chè, người bệnh thường sẽ cảm thấy đau nhói, không thể co duỗi gối được. Việc chẩn đoán vỡ xương bánh chè có vai trò quan trọng trong việc điều trị bệnh, tránh các biến chứng cho người bệnh.

Xương bánh chè hình tam giác hơi tròn, là xương vừng lớn nhất cơ thể, phát triển từ mầm sụn và cốt hóa khi trẻ ở độ tuổi 4 – 6 tuổi. Xương bánh chè nằm trước đầu dưới xương đùi và vai trò cơ bản của nó cũng giống như các xương vừng khác. Xương bánh chè góp phần quan trọng trong chức năng khớp gối. Các chức năng chủ yếu xương bánh chè như sau:

• Xương bánh chè điều chỉnh chiều dài, hướng và lực của gân bánh chè và gân cơ tứ đầu đùi mỗi vị trí cánh tay đòn khác nhau từ độ gấp gối khác nhau. Đồng thời, khi gập gối, xương bánh chè di chuyển xuống dưới, vị trí tiếp xúc với xương đùi của xương bánh chè di chuyển từ xa đến gần nên tạo điều kiện thuận lợi cho co cơ tứ đầu đùi.
• Xương bánh chè nằm giữa gân cơ tứ đầu và lồi cầu của xương đùi nên có vai trò bảo vệ gân tứ đầu giảm ma sát.
• Xương bánh chè còn giúp giảm thiểu lực ép của cơ tứ đầu lên xương đùi, bằng cách phân tán lực đều đến xương bên dưới.

Vỡ xương bánh chè chiếm tỉ lệ khoảng 2-4%, có nhiều nguyên nhân vỡ xương bánh chè như:

• Vỡ xương bánh chè do vật cứng đập trực tiếp hoặc ngã đập xương bánh chè xuống nền cứng.
• Vỡ xương bánh chè do đột ngột co gấp cẳng chân dẫn tới việc cơ tứ đầu đùi co gập mạnh, xương bánh chè bị kéo, ép mạnh lên lồi cầu xương đùi khiến vỡ xương bánh chè.

Khi vỡ xương bánh chè, người bệnh thường sẽ cảm thấy đau nhói ở phần mặt khớp gối trước, không thể co duỗi gối được. Ngoài ra, các triệu chứng đi kèm khác có thể bao gồm:

• Sưng nề gối nặng và có những vết tím bầm dưới da
• Nếu ấn vào xương bánh chè, người bệnh sẽ thấy đau nhói
• Trong một số trường hợp, có thể thấy được khe khoảng cách giữa hai phần xương bánh chè bị vỡ.

Việc chẩn đoán vỡ xương bánh chè có vai trò quan trọng trong việc điều trị bệnh, tránh các biến chứng cho người bệnh. Các phương pháp chẩn đoán vỡ xương bánh chè bao gồm:

• Chụp X quang thường quy khớp gối thẳng nghiêng: Tư thế chụp có giá trị là chụp khớp bánh chè đùi, tuy nhiên phương pháp này khó thực hiện vì người bệnh bị đau nên việc gấp gối khó làm được.
• Chụp phim cắt lớp vi tính hoặc cộng hưởng từ: Việc chụp X quang chưa đủ để chẩn đoán xác định cũng như phân biệt các loại của tổn thương, vì vậy việc chụp cộng hưởng từ khớp gối có giá trị tiêu chuẩn vì có thể chẩn đoán xác định tổn thương và loại trừ các tổn thương trong khớp khác khi có tràn dịch khớp gối.

Khi được xác định chẩn đoán vỡ xương bánh chè, việc điều trị bảo tồn vẫn có hiệu quả. Chỉ định phẫu thuật thường đặt ra khi đáp ứng kém với điều trị bảo tồn hoặc giảm khả năng vận động của người bệnh sau điều trị.

Khi vỡ xương bánh chè, việc đầu tiên cần làm là cần sơ cứu, dùng thuốc giảm đau, cố định tạm thời bằng nẹp gỗ và tiến hành điều trị. Các phương pháp điều trị vỡ xương bánh chè bao gồm:

• Điều trị bảo tồn: Bó bột là phương pháp điều trị bảo tồn khi vỡ xương bánh chè ở trường hợp nhẹ, di lệch giãn cách dưới 3mm và chênh diện khớp mặt sau xương bánh chè dưới 1mm hoặc gãy rạn xương bánh chè.
• Điều trị phẫu thuật: Phẫu thuật vỡ xương bánh chè khi hở xương bánh chè, di lệch lớn hơn mức cho phép điều trị bảo tồn, khớp giả xương bánh chè.