Đừng lơ là với trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ sơ sinh

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Phan Thị Cẩm Vân - Bác sĩ sơ sinh - Khoa Nhi - Sơ sinh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, thức ăn dễ ứ đọng lâu trong dạ dày và tạo điều kiện thuận lợi để gây ra hiện tượng trào ngược thực quản dạ dày ở trẻ em.

Khi trẻ bú, sữa từ miệng xuống thực quản đi qua tâm vị rồi vào dạ dày. Ngay tại tâm vị, một cơ vòng thực quản dưới có tác dụng như van một chiều giúp ngăn trào ngược từ dạ dày lên thực quản. Đối với trẻ sơ sinh, các cơ van tâm vị còn yếu và xốp. Do đó, khi trẻ bú tư thế không đúng, sữa và không khí trong dạ dày cùng dâng lên, qua tâm vị trào ngược lên thực quản và ra ngoài.

Tương tự như vậy, khi thức ăn từ dạ dày xuống ruột cũng sẽ đi qua một van có chức năng giống như tâm vị, có tên gọi là môn vị. Ở trẻ sơ sinh và trẻ nhỏ, cơ tâm vị yếu nhưng cơ môn vị lại rất phát triển. Do đó, thức ăn dễ ứ đọng lâu trong dạ dày và tạo điều kiện thuận lợi để gây ra hiện tượng trào ngược thực quản dạ dày ở trẻ em.

Ngoài ra, dạ dày ở trẻ sơ sinh nằm ngang nên cũng rất dễ khiến trẻ bị trào ngược dạ dày. Khi bú, trẻ nuốt hơi, sau đó trẻ lại được đặt nằm trên mặt phẳng ngang hoặc nghiêng bên phải, cũng rất dễ khiến trẻ nôn trớ sữa ra ngoài.

Nếu hiện tượng trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ sơ sinh xảy ra trong thời gian ngắn với tần suất ít, chỉ xảy ra sau khi bú và không gây ra triệu chứng nào thì đó là trào ngược sinh lý. Cụ thể, bé dưới 6 tháng tuổi, mặc dù bị trớ sữa nhiều lần trong ngày nhưng trẻ vẫn chơi đùa, bú đều và lên cân tốt, không bị khò khè tái đi tái lại... thì có khả năng đây chỉ là trào ngược sinh lý. Hiện tượng này sẽ giảm dần theo thời gian.

Còn trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ em bệnh lý sẽ xảy ra thường xuyên hơn, kéo dài hơn và có thể gây ra một số triệu chứng lâm sàng ở nhiều mức độ khác nhau. Nếu trẻ trên 1 tuổi vẫn hay ọc sữa, trẻ chậm lên cân, biếng ăn, gầy gò, hay bị khò khè kéo dài, viêm phổi tái phát nhiều lần... thì nhiều khả năng đây là trào ngược bệnh lý. Lúc này cha mẹ cần đưa trẻ đi khám để bác sĩ chẩn đoán và có hướng điều trị kịp thời.

Bệnh trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ em và trẻ sơ sinh nếu không được điều trị sẽ để lại nhiều biến chứng sau:

• Viêm thực quản: Trẻ sẽ bị viêm thực quản với các mức độ khác nhau, trong trường hợp nặng nhất là bị barrett thực quản, có thể dẫn đến ung thư.
• Hệ hô hấp bị ảnh hưởng: Trẻ sẽ dễ bị ho, khò khè kéo dài và điều trị thông thường không giúp trẻ thuyên giảm triệu chứng này. Ngoài ra, trẻ cũng sẽ bị khàn tiếng hoặc hen suyễn.
• Các vấn đề về tai mũi họng như: mòn răng, viêm tai, viêm xoang.
• Trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ em còn làm trẻ sụt cân, suy dinh dưỡng, chậm lớn...

4.1 Đối với trào ngược dạ dày thực quản sinh lý

Nếu trẻ chỉ bị trào ngược sinh lý thì đây chỉ là hiện tượng nhất thời trong giai đoạn đầu đời của trẻ và nó sẽ tự khỏi theo thời gian. Tuy nhiên, nếu cha mẹ lưu ý và biết đúng cách chăm sóc sẽ giúp làm giảm các triệu chứng và khiến bé dễ chịu hơn.

• Với trẻ bú mẹ trực tiếp: nên cho trẻ bú vú bên trái trước, do khi bé mới bú, lượng sữa trong dạ dày còn ít nên có thể nằm nghiêng bên phải). Sau đó, mẹ chuyển bé bú vú bên phải, vì lúc này dạ dày của bé đã nhiều sữa, bé nên được nằm nghiêng bên trái, để sữa dễ dàng đi xuống, không gây ra trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ sơ sinh.
• Với trẻ bú bình: khi cho trẻ bú, cha mẹ nên đặt bình sao cho đầu núm vú của bình luôn đầy sữa. Không nên cho bé bú lúc bé đang quấy khóc vì bé có thể nuốt nhiều hơi, gây căng dạ dày. Khi trẻ bú xong, nên bế trẻ lên theo tư thế thẳng trong khoảng 15 - 20 phút. Cha mẹ giúp bé ợ hơi bằng cách đặt ngực bé áp vào một bên ngực mẹ, mặt bé kê lên vai mẹ rồi vỗ nhẹ lưng của bé. Sau đó, nhẹ nhàng đặt bé nằm nghiêng phía bên trái, kê gối hơi cao. Cha mẹ lưu ý, hạn chế cho trẻ bú nằm vì sẽ khiến trẻ dễ bị sặc, trớ sữa. Không đưa bé lên xuống sau khi bú.

Để hạn chế tình trạng trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ sơ sinh cũng như trẻ nhỏ, cha mẹ nên chia nhỏ lượng sữa, thức ăn thành nhiều lần. Không nên ép trẻ bú nhiều, ăn nhiều. Thời gian tối thiểu giữa hai lần bú của trẻ là 2 giờ và tối đa là 4 - 5 giờ. Cố gắng đảm bảo lượng sữa, thức ăn trong ngày của trẻ.

4.2 Đối với trào ngược dạ dày thực quản bệnh lý

Khi các phương pháp trên không có tác dụng làm giảm triệu chứng trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ sơ sinh, cha mẹ nên đưa trẻ đi khám bác sĩ nhi để được chẩn đoán và tìm nguyên nhân khác gây ra triệu chứng của.

Một số loại thuốc như ranitidine (Zantac) hoặc omeprazole (Prilosec) thường được chỉ định sử dụng để điều trị, tuy nhiên, công dụng chính của các loại thuốc này làm giảm axit dạ dày, do đó, tính hiệu quả vẫn chưa chắc chắn. Ngoài ra, nguy cơ nhiễm trùng đối với loại thuốc này cũng khá cao. Do axit có tác dụng bảo vệ dạ dày khỏi các vi khuẩn, sinh vật nguy hiểm đến từ thực phẩm, nước uống, việc giảm axit dạ dày khiến trẻ có nguy cơ mắc bệnh cao hơn.

Trong trường hợp sử dụng thuốc không làm giảm bớt các triệu chứng hoặc trẻ gặp phải biến chứng nào khác, bác sĩ sẽ chỉ định phẫu thuật. Tuy nhiên, chỉ định phẫu thuật để điều trị trào ngược dạ dày thực quản ở trẻ sơ sinh là rất hiếm.