Những lưu ý khi dùng thuốc chữa trị sa tử cung

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa II Phạm Thị Tuyết Mai - Bác sĩ Sản Phụ Khoa - Khoa sản phụ khoa, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng

Sa tử cung là trong âm đạo có khối thoát ra hoặc sa xuống ở miệng âm đạo hoặc phía ngoài âm đạo, hình dáng như quả trứng ngỗng, màu sắc đỏ nhợt khiến phụ nữ cảm thấy bụng dưới nặng, vùng eo lưng buốt, phần lớn thấy kèm theo tinh thần không phấn chấn, lưỡi nhợt, mạch nhược.

Bệnh có 3 mức độ:

• Độ 1: Tử cung bị kéo giãn, chùng xuống thấp hơn một chút so với vị trí ban đầu nhưng vẫn nằm trong âm đạo. Người bệnh cảm giác hơi tức, vướng, nặng ở bộ phận sinh dục; thỉnh thoảng hay bị tiểu rắt, tiểu són, đặc biệt là khi ho, cười lớn hoặc vận động mạnh.
• Độ 2: Tử cung giãn, xệ xuống khe hở của âm đạo. Mỗi khi rặn, cố gắng để đi vệ sinh, ngồi xổm hoặc mang xách nặng, một phần tử cung sẽ bị đẩy ra ngoài. Nếu nghỉ ngơi, nó sẽ tự co lại vào bên trong.
• Độ 3: Toàn bộ tử cung "chảy" hết ra ngoài âm đạo. Người bệnh có thể nhìn, sờ thấy một khối thịt tròn cỡ nắm tay ở đó và khối thịt này không tự co lại được. Nếu bệnh đã đến mức độ này thì luôn kèm theo viêm tấy do bệnh nhân thường xuyên đi tiểu són, các vi khuẩn dễ dàng xâm nhập.

Sau khi đã chẩn đoán sa tử cung dựa vào mức độ bệnh, độ tuổi, tình trạng sức khỏe của bệnh nhân, bác sĩ sẽ có phương pháp điều trị phù hợp:

2.1. Trường hợp nhẹ

Đối với những bệnh nhân có mức độ nhẹ, bệnh không gây quá nhiều ảnh hướng đến sinh hoạt thì điều trị không phẫu thuật là lựa chọn tốt nhất, thích hợp với những người bệnh lớn tuổi hoặc sức khỏe kém, không thể phẫu thuật.

• Có thể kết hợp với bài thuốc Đông y, thuốc Nam để cải thiện.
• Nghỉ ngơi, không hoạt động quá sức, giữ tinh thần thoải mái.
• Cung cấp dinh dưỡng đầy đủ, bổ sung các chất cần thiết cho cơ thể, không ăn quá nhiều dẫn đến thừa cân béo phì và tăng cường chất xơ để chống táo bón.
• Thực hiện các bài tập nâng tử cung, trong đó phổ biến nhất là bài tập Kegel làm tăng độ dẻo dai, giúp cơ quan sinh dục khỏe mạnh hơn.

2.2. Trường hợp sa tử cung nặng

• Áp dụng liệu pháp estrogen âm đạo tại chỗ giúp các cơ và dây chằng khỏe hơn.
• Cố định tử cung ở đúng vị trí bằng phương pháp dùng vòng tròn nhỏ hỗ trợ âm đạo.
• Nếu xuất hiện tình trạng viêm loét và gây ra các biến chứng nguy hiểm, bệnh nhân cần phải phẫu thuật cắt bỏ tử cung bán phần hoặc toàn phần.

Theo Đông Y, sa tử cung có nguyên nhân là do cơ thể hư nhược, khí huyết sau sinh chưa hồi phục, lại dùng sức lao động quá mức, dẫn tới khí hư hạ hãm, không thể co tử cung lên được. Bệnh này chia thành hai chứng: khí hư và thấp nhiệt.

3.1. Chứng khí hư

Biểu hiện trong âm đạo có khối sa xuống tận cửa mình hoặc sa ra ngoài cửa mình, bụng dưới nặng nề, vùng ngang lưng mỏi, tim hồi hộp, khí đoản, đi tiểu luôn, đại tiện lỏng, rêu lưỡi mỏng, khí hư ra nhiều.

Thuốc trị sa tử cung sẽ dựa theo nguyên tắc “hãm xuống thì đưa lên”, dùng bổ khí để đưa lên là chính. Dùng thuốc có tính thăng đề (đưa lên) đồng thời phối hợp cả châm cứu bấm huyệt và phép chữa ngoài như chườm đắp thì kết quả sẽ nhanh hơn.

Bài thuốc “Bổ trung ích khí”: huyền sâm 4g, huỳnh kỳ (nướng) 6g, đương quy 2g, bạch truật 4g, chích thảo 4g, trần bì 2g, thăng ma 2g, sài hồ 2g, gừng sống 3 lát, đại táo 3 trái. Sắc 500ml còn 150ml, uống ấm trong ngày.

3.2. Chứng thấp nhiệt

Biểu hiện trong âm đạo có khối lòi ra ngoài, đau, nước vàng ra dầm dề, đi tiểu nóng rát, nước tiểu vàng, lúc tiểu thì đau, sốt, tự đổ mồ hôi, miệng khô, đắng, lưỡi đỏ, rêu vàng có nhớt. Nguyên nhân là do tỳ khí hư, thấp khí hạ hãm, uất lâu sinh nhiệt.

Thuốc chữa sa tử cung theo nguyên tắc thanh nhiệt, lợi thấp.

Bài thuốc “Long đởm tả can thang”: long đởm thảo (sao rượu) 4g, mộc thông 2g, sài hồ 4g, trạch tả 4g, xa tiền tử, sinh địa hoàng (sao rượu) 2g, đương quy vĩ (rửa rượu) 2g, chi tử (sao) 2g, hoàng cầm (sao rượu) 2g, cam thảo 2g. Sắc uống, uống cách xa bữa ăn.

• Bài 1: Hoa thiên lý 30g và lá non thiên lý 20g, đem giã nát, gói vào bông, đặt vào âm hộ (ban đêm đặt vào, ban ngày bỏ ra).
• Bài 2: Lá thài lài tía 4g và phèn phi 2g (tiệt trùng tốt), đem giã nát, gói vào bông và đặt vào âm hộ trong 24 giờ.
• Bài 3: Hạt na (miền Nam gọi mãng cầu) khô 20g, lá trầu không 50g, phèn phi 5g. Giã lá trầu vắt nước cốt, hạt na và phèn phi giã kỹ rồi tán bột mịn, hòa lẫn tất cả lại với nhau và bôi vào.
• Bài 4: Ngọn lá thầu dầu tía 20g và hạt thầu dầu tía già 10g. Rửa sạch, đem giã nát rồi gói vào bông và đặt vào âm đạo trong 24 giờ.
• Bài 5: Lá vông nem 50g, bồ hóng bếp, phèn phi 2g. Rửa sạch, giã nát rồi gói vào bông đặt vào âm đạo (ban đêm đặt, ban ngày bỏ ra).
• Bài 6: Vỏ cây hòe tươi 20g, lá thầu dầu tía 20g (không có lá có thể dùng hạt), củ thăng ma 20g. Các vị thuốc đem giã nhỏ, trộn với dấm thanh, chia làm 2 phần thuốc, một phần đem đắp rốn, một phần đem đắp đỉnh đầu. Sau khi thấy tử cung co vào bình thường thì bỏ thuốc ra rửa sạch.
• Bài 7: Muối 1 chén, đem rang nổ giòn sau đó đổ vào 2 chén cám, tiếp tục rang cho nóng đều rồi đổ ra khăn, gói lại và chườm lưng bệnh nhân hoặc lót lưng cho bệnh nhân nằm lên trên. Đồng thời khuấy hồ bột mì, gừng sống trộn với sáp giã hòa vào hồ bột mì, phết lên giấy trắng dán bụng dưới, khi tử cung co lên trên vừa đủ thì gỡ ra.

Lưu ý: khi áp dụng các bài thuốc dùng ngoài nên kết hợp với uống bài thuốc Bổ trung ích khí, chú ý vị thăng ma tăng lên đến 20 - 30g.

1. Cháo kê, lươn: lươn 1 con, bỏ nội tạng rửa sạch, đem thái nhỏ bỏ vào nồi với kê 100g đã đãi sạch và ít muối, thêm nước vừa đủ rồi ninh nhừ thành cháo. Bệnh nhân ăn hết trong ngày, ăn lúc đói.
2. Cháo hà thủ ô, trứng gà: hà thủ ô đỏ 30g dùng vải thưa gói lại và gạo kê 50g đãi sạch cho vào nồi, thêm nước vừa đủ rồi nấu thành cháo. Sau đó vớt túi thuốc hà thủ ô ra, thêm gia vị, đường và đập 2 quả trứng gà vào. Cho bệnh nhân ăn ngày ăn 2 lần, lúc đói.
3. Cháo đảng sâm, thăng ma: đảng sâm 30g và thăng ma 10g cho nước nấu kỹ, rồi vớt bỏ bã, cho kê 50g vào nấu thành cháo. Bệnh nhân ngày ăn 2 lần, ăn lúc đói.
4. Canh lươn: lươn 2 con, bỏ xương - ruột - đầu - đuôi, thái chỉ rồi cho vào nồi, thêm hành - gừng - muối - rượu vào ướp một lát. Nấu canh lươn với lượng nước sôi vừa đủ, cho gia vị là dùng được. Canh lươn nên ăn cùng bữa cơm hằng ngày.
5. Canh cá diếc, hoàng kỳ: cá diếc tươi 1 con khoảng 250g, hoàng kỳ 25g, chỉ xác sao 10g. Hoàng kỳ, chỉ xác đem nấu với nước 40 phút rồi vớt bỏ bã, lấy nước. Cá làm sạch, cho vào nồi nước thuốc rồi thêm gừng, muối vào đun tiếp cho đến khi chín cá. Ăn kèm trong bữa ăn.

• Chú ý nằm nghỉ ngơi, khi ngủ kê cao mông hoặc chân giường kê cao hai hòn gạch.
• Người gầy yếu sau khi sinh đẻ không nên lao động nặng sớm.
• Tránh những động tác đè nén lên bụng như: đứng lâu, ngồi lâu hoặc nín hơi...
• Giữ cho đại tiện dễ dàng, tránh táo bón.
• Kịp thời điều trị những bệnh tật làm tăng áp lực đối với ổ bụng như: ho...
• Tăng cường dinh dưỡng, nên ăn những thức ăn có tác dụng bổ khí, bổ thận như: thịt gà, sơn dược, biển đậu, hạt sen, hạt súng, lươn, chạch, rau hẹ, đại táo...
• Hạn chế sinh hoạt vợ chồng.
• Người sa tử cung không lấy tay ấn vào âm đạo.

Việc sử dụng thuốc nên được chỉ định từ bác sĩ, người bệnh cần đi khám và xác định mức độ bệnh tình. Tránh tự ý sử dụng thuốc vì có thể gây phản ứng phụ và ảnh hưởng xấu khiến bệnh trở nên nghiêm trọng hơn.