Teo niệu sinh dục ở phụ nữ mãn kinh

Ở phụ nữ mãn kinh có nồng độ estrogen giảm xuống và gây ảnh hưởng đến sức khỏe, có thể gây ra bệnh teo niệu sinh dục. Mãn kinh thường là tự nhiên, nhưng cũng có thể do phẫu thuật cắt bỏ hai buồng trứng vì bệnh lý, do xạ trị.

Tiền mãn kinh - mãn kinh là hiện tượng sinh lý bình thường của người phụ nữ xảy ra khi nồng độ estrogen giảm. Tuổi mãn kinh bao gồm thời kỳ trước, trong và sau mãn kinh.

Tuổi mãn kinh trung bình từ 48 - 52 tuổi. Nếu mãn kinh trước 40 tuổi gọi là mãn kinh sớm, và nếu sau 55 tuổi gọi là mãn kinh muộn.

Mãn kinh được chẩn đoán chủ yếu dựa trên lâm sàng, khi một phụ nữ từ trước vẫn có kinh đều mỗi tháng lại tự nhiên ngừng, không có kinh trong 12 chu kỳ liên tiếp. Khi một phụ nữ còn trẻ (dưới 40 tuổi mà vô kinh liên tiếp 12 tháng) hoặc một phụ nữ đã bị cắt tử cung mà có một số các triệu chứng cơ năng của mãn kinh, muốn chẩn đoán là mãn kinh cần làm các xét nghiệm định lượng nội tiết buồng trứng và tuyến yên.

Teo niệu sinh dục là do sự suy giảm estrogen ở phụ nữ mãn kinh, gây ra teo vùng tam giác âm đạo, niệu đạo và bàng quang. Biểu mô ở những vùng này trở nên mỏng và mất đi các nếp nhăn tự nhiên, độ đàn hồi và màu sắc giảm đi do cung lượng máu giảm.

Các triệu chứng teo âm đạo và đường tiểu dưới thường tiến triển, kéo dài trong nhiều năm và đòi hỏi phải có sự điều trị. Tỷ lệ khô âm đạo tăng sau khi mãn kinh, gây các triệu chứng ngứa, nóng rát và đau khi giao hợp. Trong khi lên đến 40% phụ nữ sẽ gặp các triệu chứng này nhưng chỉ có số ít người (khoảng 25% ở các nước phương Tây) tìm kiếm sự trợ giúp về y tế. Lý do không chỉ là do thiếu kiến thức mà còn do những tác dụng phụ phổ biến của phương pháp hormone thay thế (HRT) và nhận thức sai lầm rằng điều trị tại chỗ của teo âm đạo tương tự như HRT. Các lý do khác có thể là do sự e ngại khi trao đổi về các vấn đề như vậy.

Thụ thể Estrogen có ở vùng tam giác âm đạo, niệu đạo và bàng quang và với sự suy giảm Estradiol sau mãn kinh thì chắc chắn là có một mức độ thay đổi teo ở những vị trí này. Cụ thể là, các tế bào biểu mô âm đạo trở nên mỏng, mất đi các nếp nhăn, độ đàn hồi và nhạt màu rõ rệt do giảm lượng máu cung cấp; khi có triệu chứng có thể xuất hiện kèm viêm cấp và dễ tổn thương. Việc giảm glycogen ở các tế bào bề mặt làm tăng độ pH do Acid lactic – một yếu tố chống lại sự phát triển của các tác nhân gây bệnh, được tạo ra ít hơn. Dịch tiết cổ tử cung và sự thấm ra âm đạo cũng giảm dẫn đến giảm sự bôi trơn.

Viêm teo niệu đạo và vùng tam giác này cũng có thể gây ra khó tiểu, tiểu lắt nhắt, đau bàng quang và nhiễm trùng niệu tái phát. Teo vùng da âm hộ và môi âm hộ cũng có thể gây ngứa.

Teo niệu sinh dục có triệu chứng được chẩn đoán dễ dàng nhưng thường bị bỏ sót. Bộ câu hỏi đơn giản cho tất cả phụ nữ sau mãn kinh, bất kể lý do ban đầu để tư vấn, sẽ gợi ra những triệu chứng kinh điển. Nguyên tắc của điều trị teo âm đạo là phục hồi môi trường sinh lý niệu sinh dục và cải thiện các triệu chứng. Việc điều trị nên được bắt đầu sớm và trước khi có những thay đổi không thể phục hồi xảy ra.

3.1 Chất bôi trơn và dưỡng ẩm không nội tiết

Chất bôi trơn và dưỡng ẩm hiện có được sử dụng không cần kê đơn và thường đắt tiền; một số thì cần chỉ định của bác sĩ (Replens, SYLK, Hyalofemme và Regelle). Đây thường là sự kết hợp của chất bảo vệ và chất làm dày dưới dạng một base tan trong nước và chủ yếu sử dụng để làm giảm khô âm đạo khi giao hợp, không sử dụng lâu dài hoặc để phục hồi sinh lý niệu sinh dục. Chất dưỡng ẩm có thể giúp giữ nước trong các tế bào bề mặt âm đạo nên có tác dụng kéo dài hơn.

Tính nguyên vẹn và hiệu quả của bao cao su có thể bị ảnh hưởng bởi các chất bôi trơn. Vì vậy cần lưu ý khi sử dụng bao cao su để ngăn ngừa các bệnh lây truyền qua đường tình dục.

3.2 Estrogen

Estrogen có thể được dùng đường toàn thân hoặc tại chỗ nhưng 10 – 25% phụ nữ chỉ sử dụng nội tiết toàn thân vẫn sẽ gặp các triệu chứng teo niệu sinh dục. Điều này cộng với những mối quan tâm về độ an toàn khi dùng đường uống/ qua da HRT là những lý do tại sao việc điều trị toàn thân thường không được khuyến cáo cho những phụ nữ chỉ có triệu chứng âm đạo, tuy nhiên, ở phụ nữ có triệu chứng nặng nên sử dụng kết hợp

Estrogen đường toàn thân và âm đạo ngay từ ban đầu. Lựa chọn điều trị tại chỗ bao gồm Estrogen tự nhiên liều thấp như Estradiol dạng viên hoặc vòng hoặc Estriol dạng kem bôi hoặc đặt âm đạo.

Kem Estrogen liên kết nguồn gốc từ ngựa không còn được sử dụng vì nó có thể hấp thụ dễ dàng vào tuần hoàn, gây kích thích nội mạc tử cung và chảy máu.

Sự hấp thu toàn thân xảy ra với tất cả các chế phẩm Estrogen tại chỗ nhưng ít với Estradiol dạng viên hoặc vòng đặt âm đạo và nồng độ hormone vẫn nằm trong ngưỡng sau mãn kinh bình thường. Sự hấp thụ sẽ nhiều nhất trong vài ngày đầu tiên, khi các tế bào biểu mô âm đạo còn teo. Một khi nó đã hồi phục, sự hấp thu sẽ giảm và Estrogen dùng với liều thấp hơn sẽ được tiếp tục vô thời hạn để ngừa teo tái phát.

Estriol được hấp thụ đáng kể ở cả hai dạng kem bôi và đặt âm đạo nhưng bởi vì Estriol là một Estrogen yếu và không chuyển hóa thành Estrone hoặc Estradiol nên ít gây tác dụng toàn thân. Không có bằng chứng kích thích nội mạc tử cung khi sử dụng Estradiol hoặc Estriol với liều thích hợp và do đó không cần thiết phải bổ sung Progestogen để bảo vệ nội mạc tử cung. Tuy nhiên, nếu có xuất huyết bất thường sau mãn kinh thì nên cân nhắc việc này.

Tất cả các chế phẩm Estrogen đều có hiệu quả trên teo niệu sinh dục, giảm triệu chứng khô âm đạo, đau khi giao hợp và nhiễm trùng niệu. Dạng viên và vòng tạo dịch tiết ít hơn so với dạng đặt âm đạo và kem. Dựa theo mong muốn của bệnh nhân mà quyết định lựa chọn chỉ định dạng chế phẩm nào. Chưa có nghiên cứu về việc sử dụng Estrogen tại chỗ quá 12 tháng nhưng không có sự chống chỉ định khi sử dụng lâu dài Estrogen liều thấp.

Khi teo niệu sinh dục, những thay đổi ở cổ tử cung có thể ảnh hưởng đến việc phết cổ tử cung. Vùng chuyển tiếp (squamo – columnar junction) có thể tụt vào kênh cổ tử cung cũng làm ảnh hưởng đến quá trình soi cổ tử cung. Việc sử dụng Estrogen tại chỗ trong vài tuần có thể giải quyết những vấn đề này.

Teo âm đạo cũng thường gặp sau điều trị ung thư phụ khoa, ung thư vú nhưng vẫn còn thiếu dữ liệu về việc sử dụng Estrogen tại chỗ cho những phụ nữ ung thư có đáp ứng với hormone để đưa ra những khuyến cáo dựa trên y học bằng chứng. Sử dụng liệu pháp Estrogen tại chỗ ở những phụ nữ dùng Tamoxifen hoặc chất ức chế aromatase cần được cân nhắc.

Teo niệu sinh dục ở phụ nữ mãn kinh ảnh hưởng không nhỏ đến sức khỏe và đời sống của phụ nữ. Các triệu chứng do teo niệu sinh dục rất phổ biến nhưng chưa được chẩn đoán và điều trị. Việc điều trị teo niệu sinh dục ở phụ nữ mãn kinh cần phải được tiếp tục để duy trì hiệu quả. Tất cả các chế phẩm Estrogen tại chỗ đều có hiệu quả và dựa theo mong muốn của bệnh nhân mà quyết định lựa chọn chỉ định dạng chế phẩm nào. Không cần phối hợp thêm Progestogen khi sử dụng hợp lý Estrogen tại chỗ liều thấp. Nếu Estrogen không hiệu quả, có thể sử dụng chất dưỡng ẩm và chất bôi trơn tạm thời để giảm các triệu chứng do khô âm đạo.

Khi thấy có những thay đổi bất thường cần đến ngay cơ sở y tế để được thăm khám và điều trị sớm trước khi những thay đổi đó không thể phục hồi được.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec mang đến cho khách hàng Gói khám và tư vấn chăm sóc sức khoẻ tuổi tiền mãn kinh giúp khách hàng Khám và tư vấn với bác sĩ chuyên khoa Phụ khoa, Thực hiện các xét nghiệm đánh giá tình trạng nội tiết tố.

Phụ nữ trong lứa tuổi 45-55, có thể trẻ hơn (khi mắc chứng suy sớm buồng trứng), có bất thường về kinh nguyệt, rối loạn tình dục, nghi ngờ rối loạn nội tiết, hoặc có nhu cầu sử dụng liệu pháp hormone thay thế, hoặc muốn chuẩn bị cho bản thân bước vào giai đoạn tiền mãn kinh và mãn kinh.