Vai trò của siêu âm dây rốn, bánh nhau

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Lê Hồng Liên - Khoa Sản phụ khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Siêu âm dây rốn, siêu âm bánh nhau là những siêu âm phần phụ của thai đóng vai trò quan trọng giúp phát hiện những bất thường ảnh hưởng đến thai nhi.

1.1. Siêu âm dây rốn bình thường

Siêu âm dây rốn bình thường có đặc điểm như sau:

• Vị trí: Dây rốn cắm ở trung tâm bánh nhau, đôi khi dây rốn có thể cắm ở cạnh trung tâm hoặc cạnh mép.
• Kích thước: Dây rốn có đường kính từ 12 - 15mm.
• Cấu trúc: Dây rốn bình thường có cấu trúc gồm 3 mạch máu, trong đó có 2 động mạch và 1 tĩnh mạch, 2 động mạch xoắn quanh tĩnh mạch tạo nên các vòng xoắn. Trung bình dây rốn có 12 vòng xoắn.

1.2 Những bất thường trong siêu âm dây rốn

Những bất thường trong siêu âm dây rốn được phân loại thành bất thường vị trí cắm, bất thường về kích thước và bất thường về cấu trúc.

1.2.1 Vị trí

• Dây rốn cắm bờ: Nguyên nhân có thể là do chậm tăng trưởng trong tử cung.
• Dây rốn bám màng: Thường gặp trong trường hợp đa thai một bánh nhau. Dây rốn bám màng có thể kèm theo bất thường về cấu trúc bánh nhau hoặc dây rốn có cấu trúc một động mạch.

1.2.2 Kích thước

• Dây rốn mảnh: Siêu âm dây rốn đo được đường kính dây rốn giảm 5 - 6mm, thường gặp trong thiểu dưỡng thai - bánh nhau.
• Dây rốn phù nề, giả nang (một phần hoặc toàn bộ dây rốn): thường gặp trong các trường hợp sinh non.

1.2.3 Cấu trúc

• Dây rốn có một động mạch rốn: Bất thường này trong siêu âm dây rốn cho thấy nguy cơ phối hợp với chậm tăng trưởng hoặc dị tật thai nhi kèm theo.
• U dây rốn: Bất thường này không có ý nghĩa bệnh lý đặc biệt. U dây rốn còn có dạng nang có thể được phát hiện trên siêu âm.
• Dây rốn thắt nút: Có thể là thắt nút thật hoặc thắt nút giả. Cần siêu âm nhiều lần trong khoảng thời gian lâu

2.1 Siêu âm bánh nhau bình thường

Hình ảnh siêu âm bánh nhau bình thường cho thấy những đặc điểm bình thường về cấu trúc, các chỉ số sinh trắc, vị trí bám của bánh nhau.

2.1.1 Cấu trúc

• Cấu trúc bánh nhau bình thường có hình bán nguyệt, vị trí kế cận với thành tử cung và có thể được xác định rõ từ tuần thứ 11.
• Siêu âm bánh nhau cho thấy cấu trúc bánh nhau bình thường gồm 3 phần riêng biệt là màng đáy, màng đệm và mô nhau thai. Cấu trúc nhau thai phát triển trong suốt thai kỳ.

2.1.2 Các chỉ số sinh trắc

• Bề dày bánh nhau tăng theo tuổi thai, lúc đủ tháng bánh nhau có bề dày tối đa là 45mm.

2.1.3 Vị trí bám

• Vị trí nhau có thể bám là bám đáy, bám mặt trước, mặt sau, mặt bên phải hoặc bên trái.
• Khi siêu âm bánh nhau, vị trí bám là bình thường nếu khoảng cách lỗ trong cổ tử cung - mép dưới bánh nhau > 4cm.

Hình ảnh bệnh lý khi siêu âm bánh nhau cho thấy bất thường về cấu trúc, vị trí và đặc điểm hình thái thai nhi.

2.2.1 Cấu trúc

Những bất thường ở lớp màng đệm của bánh nhau gồm có: tổn thương dưới màng ối và tổn thương dưới màng đệm.

Tổn thương dưới màng ối gồm có:

• Nang dưới màng ối: Có thể có một nang đơn lẻ hoặc đa nang. Trường hợp một nang có thể sẽ không gây ra ảnh hưởng nào đối với thai nhi. Trường hợp nhiều nang với kích thước lớn và kèm nang trong bánh nhau, có thể khiến thai chậm phát triển.
• Khối máu tụ dưới màng ối: Siêu âm bánh nhau cho thấy khối máu tụ dưới màng ối chứa máu thai nhi và nằm cạnh dây rốn, đó là kết quả của vỡ các mạch máu đi ra từ màng đệm.

Tổn thương dưới màng đệm gồm có:

• Nang lớp đơn bào nuôi: Nếu xuất hiện nang đơn lẻ thì không phải bệnh lý. Nếu xuất hiện đa nang và có kích thước lớn có thể khiến thai nhi kém phát triển.
• Tụ máu dưới màng đệm: Siêu âm bánh nhau cho thấy khối tụ máu dưới màng đệm chứa máu thai nhi và thường nằm cạnh dây rốn, là hậu quả của vỡ mạch máu đi ra từ màng đệm.
• Huyết khối dưới màng đệm: Bệnh lý huyết khối dưới màng đệm là bất thường nguy hiểm có thể khiến thai nhi tử vong trong tử cung.

Những bất thường ở lớp nhu mô của bánh nhau gồm có:

• Chửa trứng bán phần: Bất thường này còn có tên gọi khác là hội chứng tam bội thể. Hình ảnh siêu âm bánh nhau cho thấy bánh nhau phì đại và có nhiều hốc bên trong, thai hiện diện thường kém phát triển và đôi khi có dị dạng.
• Nhau cài răng lược: Bất thường này có thể xuất hiện từ tuần thứ 11 của thai kỳ. Siêu âm bánh nhau cho thấy hồ huyết lớn, thai phụ có tiền sử mổ lấy thai.

Siêu âm bánh nhau giúp phát hiện sớm nhau cài răng lược

• Khoảng vô nhung mao: Trong phần lớn các trường hợp, hồ máu khoảng vô nhung mao (hồ máu) này không có ý nghĩa bệnh lý, tuy nhiên một số ít trường hợp sẽ khiến thai nhi kém phát triển nếu hồ máu xuất hiện sớm (trước 25 tuần) với số lượng nhiều (>3) và có kích thước lớn (>2cm).
• Huyết khối gian nhung mao: Khi số lượng huyết khối nhiều và kèm các tổn thương nhồi máu có thể khiến thai nhi kém phát triển.
• Nhồi máu nhau thai: Bất thường này là hậu quả của một hoặc nhiều động mạch tử cung nhau thai ngưng tuần hoàn và thai thường được phát hiện trong các trường hợp thai phụ có các bệnh lý về mạch máu.
• Loạn sản trung biểu mô nhau thai: Tổn thương này có thể được phát hiện khi siêu âm bánh nhau và có tiến triển bình thường theo thai kỳ, có thể đe dọa sinh non, tiền sản giật, thai chậm phát triển trong tử cung, thai tử vong trong tử cung, hội chứng Wiedeman-Beckwith (tật lưỡi to, chứng khổng lồ, khiếm khuyết thành bụng, nguy cơ hạ đường huyết nặng ở trẻ sơ sinh, có khuynh hướng phát triển các khối u phôi thai khi trẻ còn nhỏ).

U bánh nhau gồm có:

• U mạch màng đệm bánh nhau: Khối u mạch máu do tăng sinh bất thường các mạch máu nhung mao tạo ra một mạng lưới kết nối động mạch tĩnh mạch trong nhau thai, có thể được phát hiện khi siêu âm bánh nhau với kích thước u máu lên đến trên 4cm. Bất thường này có thể gây ra biến chứng ở cả mẹ và bé.
• U mạch màng đệm bánh nhau: Trong vài trường hợp, u mạch màng đệm biểu hiện vô mạch, tuy nhiên không gây nguy hiểm cho thai nhi. Theo dõi tình trạng mạch máu trong tổn thương bằng siêu âm bánh nhau có thể giúp tiên lượng tình trạng bất thường. Biến chứng đối với người mẹ có thể xảy ra là xuất hiện đa ối, gây vỡ ối sớm. Biến chứng đối với thai nhi là thiếu máu, suy tim, phù thai, nhau thai, nặng có thể chết thai trong tử cung.
• Chửa trứng bán phần: Siêu âm bánh nhau cho hình ảnh nhau thai nhìn chung lớn một phần bình thường và một phần có các hốc dịch, có khoang ối, có phôi thai hay thai nhi kém di động, thai chậm phát triển và thường đa dị tật. Có bất thường số lượng nhiễm sắc thể dạng tam bội thể. Tuy nhiên, bất thường này có tiên lượng là không gây ra ác tính.

Những bất thường ở lớp màng đáy của bánh nhau gồm có:

• Lắng đọng fibrin: Lắng đọng fibrin nếu là tình trạng bất thường sẽ gây ra vôi hóa toàn bộ màng đáy và kết hợp với những bất thường nêu trên khác như nhồi máu và huyết khối giữa các nhung mao, dẫn đến thai nhi chậm phát triển.
• Bóc tách bánh nhau gồm có tụ máu màng rụng đáy sau nhau và tụ máu ở mép màng rụng sau nhau. Bất thường này thường kết hợp với nhau bám mép hoặc nhau tiền đạo.
• Nhau cài răng lược: Các yếu tố làm tăng nguy cơ nhau cài răng lược bao gồm mẹ đã từng phẫu thuật tử cung, tiền sử nạo tử cung, mang thai nhiều lần.

2.2.2 Vị trí

• Nhau tiền đạo: Dùng để chỉ bánh nhau bám hoàn toàn hay một phần ở đoạn dưới của tử cung.
• Tỷ lệ gây biến chứng của nhau tiền đạo thấp, là nguyên nhân gây chảy máu âm đạo ở tam cá nguyệt thứ ba của thai kỳ, làm tăng nguy cơ xuất huyết cho mẹ và trẻ do bong bánh nhau.
• Nhau tiền đạo có thể được chẩn đoán khi qua thăm khám lâm sáng, hoặc phát hiện tình cờ khi khám sản khoa định kỳ, siêu âm bánh nhau.
• Các yếu tố sau được cho là làm tăng nguy cơ đối với nhau tiền đạo: tiền sử lần mang thai trước đã bị nhau tiền đạo, mang thai nhiều lần, sản phụ lớn tuổi, có tiền sử phẫu thuật tử cung hoặc nạp phá thai, tiền sử bị viêm nội mạc tử cung, mang đa thai, bị dị dạng tử cung, u xơ tử cung dưới niêm mạc hoặc người mẹ hút thuốc trong quá trình mang thai.

2.2.3 Đặc điểm hình thái

Bất thường hình thái nhau (thường rất hiếm gặp, chiếm tỷ lệ 5%) gồm có: bánh nhau phụ, nhau hai thùy, nhau ngoài màng đệm, có thể được phát hiện khi siêu âm bánh nhau.

Siêu âm phần phụ của thai bao gồm dây rốn, bánh nhau giúp phát hiện kịp thời những bất thường trong thai kỳ, từ đó bác sĩ sẽ tư vấn điều trị và chăm sóc sức khỏe cho mẹ và bé phù hợp.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec mang đến Chương trình chăm sóc thai sản trọn gói cho các sản phụ ngay từ khi bắt đầu mang thai từ những tháng đầu tiên với đầy đủ các lần khám thai, siêu âm 3D, 4D định kỳ cùng các xét nghiệm thường quy để đảm bảo người mẹ luôn khỏe mạnh và thai nhi phát triển toàn diện.