4 lý do khiến AI không thể thay thế bác sĩ chẩn đoán hình ảnh

Bài được viết bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Hoàng Văn Làn Đức - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Vô số bài báo đã được viết trong những năm qua về việc liệu trí tuệ nhân tạo (AI) có thể thay thế bác sĩ chẩn đoán hình ảnh (CĐHA) hay không, dẫn đến sự tuyệt chủng bác sĩ CĐHA giống như ở kỷ Jura. Tuy nhiên, có một bình luận trên Tạp chí Điện quang như sau: Trí tuệ nhân tạo, các bác sĩ CĐHA không có lý do gì để sợ bị thay thế - miễn là họ sẵn sàng tiếp nhận AI và thích ứng với những thay đổi này. Tác giả Curtis P.Langlotz đến từ Đại học Stanford đã viết chi tiết về chủ đề này. Theo ông, có bốn lý do AI sẽ không thay thế được các bác sĩ CĐHA. Hãy cùng tìm hiểu trong bài viết sau.

Langlotz lưu ý rằng, đây không phải là lần đầu tiên các bác sĩ CĐHA phải đối mặt với “kẻ thù được cho là khủng khiếp này”. Những năm 1990 đã bùng nổ việc dùng hệ thống máy tính để hỗ trợ chẩn đoán nhưng những nghiên cứu cho thấy, việc này cũng chẳng giúp ích hay tác động chút nào đến độ chính xác trong chẩn đoán của bác sĩ.

Langlotz viết: “Sự bùng nổ các thuật toán AI gần đây mang đến một tương lai đầy hứa hẹn. Nó đã được một số tổ chức y tế công nhận dựa trên những tiêu chuẩn nhất định. Độ chính xác của AI ngày càng tăng sẽ làm giảm các phát hiện dương tính giả. Tuy vậy, các thuật toán AI này mới chỉ tập trung trong một số thăm khám với vài nhóm bệnh lý nhất định. Để AI thay thế được bác sĩ CĐHA trong tất cả các thăm khám vẫn còn là một câu hỏi mở”.

Ông nói thêm, lịch sử chứa đầy những thay đổi được cho là khó khăn nhưng nó thực sự chưa bao giờ là dấu chấm hết. Khi máy cộng hưởng từ xuất hiện, một số người cho rằng sẽ không cần đến bác sĩ CĐHA đọc phim nữa, bởi vì các hình ảnh có độ tương phản cao làm cho các bất thường trở nên rõ ràng. Ví dụ như nhìn một phim cộng hưởng từ cột sống, mọi thứ hiện lên một cách rất rõ ràng từ xương đốt sống, khe khớp, đĩa đệm, rễ thần kinh, ống tủy và tủy sống đến các các dây chằng và phần mềm xung quanh khi so sánh với một phim X-quang hay cắt lớp vi tính cột sống.

Tuy nhiên, thực tế diễn ra lại khác. Các bác sĩ CĐHA lại phải học nhiều hơn để hiểu về máy cộng hưởng từ, biết được những điểm mạnh và điểm yếu của nó. Họ phải học cách làm sao để có thể thu được những hình ảnh mong muốn từ mỗi ca bệnh cụ thể, rồi từ những hình ảnh rõ ràng đó lại phải giải thích quy về những triệu chứng, hội chứng, cuối cùng là chẩn đoán bệnh và chẩn đoán phân biệt. Tức là khi đó, yêu cầu chuyên môn về chẩn đoán hình ảnh lại nhiều và sâu hơn trước khi máy cộng hưởng từ xuất hiện. Chính những sự kiện trong quá khứ như vậy cho chúng ta thấy rằng, nếu các bác sĩ CĐHA nắm bắt được AI thì sẽ mang lại giá trị chuyên môn tốt hơn nữa trong chuyên ngành này.

Langlotz viết “Chúng tôi thường so sánh các thuật toán AI với các chuyên gia CĐHA dựa trên khả năng xác định một hoặc một nhóm nhỏ triệu chứng/bệnh đơn lẻ. Những đánh giá này đơn giản hóa những gì bác sĩ CĐHA có thể làm. Một danh mục toàn diện về chẩn đoán hình ảnh liệt kê gần 20.000 thuật ngữ cho các rối loạn và dấu hiệu hình ảnh và trên 50.000 các nguyên nhân liên quan”.

Ông lưu ý, các thuật toán có thể giúp chẩn đoán các tình trạng bệnh thông thường là một bước tiến lớn nhưng bác sĩ CĐHA lại có thể tìm kiếm nhiều tình trạng bệnh cùng một lúc, đồng thời có thể để ý đến bất kỳ điều gì đáng ngờ khác có thể xuất hiện như triệu chứng lâm sàng, xét nghiệm của bệnh nhân.

Ông ví von “AI rất ấn tượng trong việc xác định ngựa nhưng còn lâu mới nhận ra đâu là ngựa vằn”.

Theo Langlotz, một cách so sánh ẩn dụ về AI tác động như thế nào tới chẩn đoán hình ảnh là chế độ lái tự động đã ảnh hưởng như thế nào tới phi công. Phi công có thể bật chế độ lái tự động khi đang ở trong buồng lái, cho phép nó xử lý “các nhiệm vụ giản đơn hoặc lặp đi lặp lại” nhưng nếu hệ thống gặp trục trặc hoặc có một cơn bão khủng khiếp ở phía chân trời thì sao? Phi công vẫn đang ở ngay đó và có thể tiếp quản khi cần thiết.

Đối với AI trong chẩn đoán hình ảnh cũng có thể gần như vậy, AI được dùng để tìm các nốt vôi hóa nhỏ ở phim X-quang vú, các nốt mờ nhỏ trên phim phổi, hay đo lường thể tích gan,... Đó là những công việc cần sự tỉ mỉ và dễ bỏ sót của bác sĩ CĐHA.

Nhìn chung, Langlotz kết luận, AI được định sẵn để “thay đổi sâu sắc” việc thực hành chẩn đoán hình ảnh nhưng chắc chắn vẫn sẽ có nhu cầu về bác sĩ CĐHA. Ông viết “khái niệm thanh tao về một trí thông minh nhân tạo thay thế chúng ta ngày nay cũng viển vông giống như việc gắn những phẩm chất của con người với tàu ngầm, vì chúng ta cũng mới chỉ thấy được những bong bóng AI mới nổi lên mặt nước. Liệu AI có thay thế bác sĩ CĐHA? Câu hỏi này không chuẩn, mà phải hỏi là: Các bác sĩ CĐHA sử dụng AI liệu sẽ thay thế các bác sĩ không sử dụng AI?”.

Hãy theo dõi trang web: Vinmec.com thường xuyên để cập nhật nhiều thông tin hữu ích khác.

Bài viết tham khảo: Langlotz C.P. (2019). Will Artificial Intelligence Replace Radiologists?. Radiol Artif Intell, 1(3), e190058.