Bệnh sán lá gan nhỏ: Nguyên nhân, cách điều trị

Sán lá gan nhỏ là một bệnh rất thường gặp ở nước ta, đặc biệt ở một số địa phương tỷ lệ mắc bệnh sán lá gan nhỏ chiếm đến 30% dân số. Bệnh sán lá gan nhỏ nếu không được phát hiện sớm và điều trị kịp thời sẽ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh.

Bệnh sán lá gan nhỏ được gây nên bởi loài sán Clonorchis sinensis hoặc Opisthorchis viverrini. Gọi là sán lá gan nhỏ vì sán khi trưởng thành, chiều dài của sán chỉ từ 10-20 mm, chiều rộng 2-4mm, kích thước này nhỏ hơn nhiều so với sán lá gan lớn. Trứng sán lá gan nhỏ để tồn tại và phát triển cần phải có môi trường nước, trứng sẽ hỏng nếu ở trên cạn hoặc khi nhiệt độ mặt trời quá cao.

Sán lá gan nhỏ là vi sinh vật có chu kỳ sinh trưởng phức tạp. Ở người, sán trưởng thành ký sinh ở đường mật, đẻ trứng, trứng sán lá gan nhỏ sẽ theo mật xuống ruột và theo phân ra ngoài môi trường. Nếu phân rơi vào môi trường nước, trứng sán sẽ phát triển thành ấu trùng lông. Những ấu trùng lông này sẽ di chuyển tự do trong nước và tìm đến cư trú trong các loài ốc. Trong cơ thể ốc, ấu trùng lông sẽ phát triển thành những ấu trùng đuôi. Các ấu trùng đuôi sau đó sẽ rời ốc và tìm đến cư trú trong các loài cá nước ngọt, phát triển thành nang ấu trùng trong cơ thể cá.

Bệnh sán lá gan nhỏ thường xuất hiện ở những người từng ăn gỏi cá, ăn cá chưa được nấu chín hoặc người sống ở vùng có tập quán ăn gỏi cá. Khi ăn cá chưa được nấu chín có mang ấu trùng sán lá gan bé, sau khi ăn, các ấu trùng này sẽ vào dạ dày, xuống tá tràng rồi theo đường mật lên gan, phát triển thành sán lá gan trưởng thành ký sinh và gây bệnh ở đường mật. Thời gian từ khi ấu trùng xâm nhập cơ thể đến khi sán trưởng thành gây các triệu chứng bệnh khoảng 3 - 4 tuần.

Sán lá gan nhỏ là một bệnh rất phổ biến ở nước ta. Theo điều tra của Viện sốt rét - Ký sinh trùng - Côn trùng Trung ương, bệnh sán lá gan nhỏ lưu hành ít nhất 32 tỉnh thành trong cả nước. Trong đó, tỷ lệ mắc bệnh cao nhất là các tỉnh Nam Định, Hòa Bình, Ninh Bình, Hà Nội, Thanh Hóa, Phú Yên, Bình Định. Một số xã, huyện thuộc các tỉnh này có tỷ lệ mắc bệnh lên đến 30% dân số. Đặc điểm chung của các địa phương này là có tập quán ăn gỏi cá, nhóm tuổi mắc bệnh cao nhất là 30 - 50 tuổi chiếm 50,2 - 51,6%. Tỷ lệ nam mắc bệnh gấp 3 lần nữ giới.

Khi mắc bệnh sán lá nhỏ ở gan, người bệnh sẽ có các triệu chứng như: đau tức vùng gan, chán ăn, rối loạn tiêu hóa, ậm ạch khó tiêu, phát ban toàn thân, nổi mẩn, có thể sạm da, vàng da, kèm theo thiếu máu.

Khi xét nghiệm phát hiện trứng sán lá gan nhỏ trong phân hoặc dịch dạ dày. Siêu âm có hình ảnh gan tăng sáng, có thể có dấu hiệu gan to hoặc xơ gan tùy theo mức độ bệnh, ống mật bị giãn, thành ống mật và thành túi mật dày.

Bệnh sán lá gan nhỏ gây ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe người bệnh. Sán lá gan nhỏ khi ký sinh trong cơ thể sẽ gây:

• Đau bụng, rối loạn tiêu hóa, thiếu máu, kích thích và viêm đường mật, áp xe đường mật.
• Xơ hóa lan tỏa ở khoảng cửa, tổ chức gan tăng sinh, thoái hóa mỡ gan, áp xe gan, có thể có cổ trướng
• Sỏi mật, đặc biệt có thể gây ung thư đường mật cholangiocarcinoma.

Khi có các triệu chứng của bệnh, đặc biệt khi bản thân có tiền sử ăn gỏi cá hoặc các món ăn từ cá chưa được chế biến chín hoàn toàn, người bệnh nên đến các cơ sở y tế có chuyên khoa ký sinh trùng để được thăm khám, phát hiện bệnh. Việc điều trị sớm thường thuận lợi, bệnh sán lá gan thường đáp ứng tốt với thuốc điều trị.

Thuốc được dùng để điều trị sán lá gan nhỏ là Praziquantel. Praziquantel là thuốc kháng sán phổ rộng, có thể chống lại sán lá gan, sán máng và nhiều loại sán dây. Sau khi thuốc được hấp thu vào cơ thể, Praziquantel được sán hấp thu nhanh và tăng tính thấm của màng tế bào sán, dẫn đến mất calci nội bào, làm co cứng và liệt nhanh chóng hệ cơ của sán. Khi tiếp xúc với Praziquantel, da vùng cổ sán trưởng thành xuất hiện các mụn nước, sau đó chúng bị vỡ tung và phân hủy.

Liều dùng Praziquantel để điều trị sán lá gan nhỏ ở người lớn và trẻ em là 75mg/kg/ngày, chia 3 lần, hai lần uống thuốc liên tiếp cách nhau 4 - 6 giờ. Có thể điều trị 1 - 2 ngày nếu nhiễm sán nặng và phải được theo dõi tại cơ sở điều trị. Nếu nhiễm sán lá gan nhỏ mức độ nhẹ và trung bình, có thể dùng liều Praziquantel 40mg/kg/24 giờ, uống liều duy nhất. Thuốc được uống sau khi ăn no, kiêng rượu bia và các chất kích thích trong thời gian dùng thuốc. Với phụ nữ đang cho con bú, không cho con bú sau 72 giờ dùng thuốc. Sau khi dùng thuốc, người bệnh nên dành thời gian nghỉ ngơi, không tự đi xa, không lao động nặng sau 24 giờ vì thuốc có thể gây chóng mặt, buồn ngủ. Cẩn trọng với những người bệnh có tiền sử co giật.

Praziquantel chống chỉ định với người đang mắc bệnh cấp tính, đang sốt >38,5 độ C, phụ nữ có thai 3 tháng đầu, bệnh nhân suy gan, có tiền sử dị ứng với các thành phần của thuốc, người đang bị một số bệnh mãn tính như suy tim, thận hoặc bệnh tâm thần.

Để ngăn ngừa nguy cơ mắc bệnh sán lá gan nhỏ, nên thực hiện ăn chín uống sôi. Không ăn gỏi cá và các món ăn từ cá chưa được chế biến chín. Tuyệt đối không dùng phân người để nuôi cá, không phóng uế xuống các nguồn nước. Nếu sống trong các cộng đồng có tỷ lệ mắc bệnh sán lá gan nhỏ cao nên tham gia các đợt uống thuốc tẩy sán lá gan nhỏ do cơ quan y tế địa phương tổ chức.

Quý khách hàng có nhu cầu thăm khám, điều trị bệnh sán lá gan nhỏ tại Vinmec có thể trực tiếp đến Hệ thống Y tế Vinmec trên toàn quốc hoặc liên hệ đặt hẹn trực tuyến TẠI ĐÂY.

XEM THÊM:

• Bệnh sán gan: Nguyên nhân, triệu chứng và cách phòng ngừa
• Chữa khỏi bệnh Sán lá Gan chỉ sau 3 ngày điều trị tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park
• Cách nhận biết bị nhiễm giun sán

Video đề xuất:

Lần đầu tiên tại Việt Nam: Ghép tế bào gốc chữa xơ gan tại Vinmec