Chẩn đoán và điều trị co thắt nửa mặt

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Thị Hường - Bác sĩ Nội thần kinh - Khoa Nội tổng hợp, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City

Co thắt nửa mặt là tình trạng một nửa khuôn mặt của bạn bị biểu hiện. Nó thường bắt đầu bằng co thắt xung quanh mắt một bên. Mặc dù bệnh này không gây nghiêm trọng lớn nhưng có thể ảnh hưởng đến sinh hoạt cuộc sống.

Các cơ của vùng mặt được điều khiển bởi các dây thần kinh mặt (còn gọi là dây thần kinh VII hay dây thần kinh sọ thứ bảy). Có một dây thần kinh mặt mỗi bên. Nó bắt đầu từ nhân sâu bên trong thân não và qua nhiều cấu trúc để đến chi phối vận động mặt.

Khi dây thần kinh mặt bị chèn ép vào ở vị trí nào đó trên đường đi của dây thần kinh làm ảnh hưởng đến các tín hiệu điều khiển các cơ vùng mặt. Điều này có thể gây ra co cơ hoặc co thắt cơ nửa mặt mà người bệnh không tự kiểm soát được

Co thắt nửa mặt xảy ra ở cả nam và nữ, mặc dù phụ nữ có xu hướng bị thường xuyên hơn so với nam giới. Các triệu chứng thường bắt đầu ở tuổi trung niên. Nguyên nhân gây ra co thắt nửa mặt vẫn chưa được rõ ràng.

Chứng co thắt nửa mặt thường do sự kích thích hoặc tổn thương dây thần kinh mặt. Chứng co thắt nửa mặt thường gây ra bởi một mạch máu chèn vào các dây thần kinh trên mặt gần nơi các dây thần kinh kết nối với thân não. Khi điều này xảy ra, dây thần kinh mặt có thể phát các xung tín hiệu thần kinh gây ra co thắt các cơ vùng mặt.

Chấn thương ở đầu hoặc mặt cũng có thể gây chứng co thắt nửa mặt do tổn thương hoặc chèn ép các dây thần kinh mặt. Các nguyên nhân hiếm gặp của co thắt nửa mặt có thể bao gồm:

• Một hoặc nhiều khối u chèn vào thần kinh mặt
• Di chứng sau liệt VII ngoại biên

Các triệu chứng đầu tiên của chứng co thắt nửa mặt là co thắt tự ý một bên mặt. Co thắt cơ thường bắt đầu ở mí mắt bị co thắt nhẹ và có thể không gây ảnh hưởng gì. Co thắt này được biết đến như giật mi mắt. Bạn có thể nhận thấy rằng co thắt trở nên rõ nét hơn khi bạn lo lắng hay mệt mỏi. Đôi khi, những co thắt mí mắt có thể làm mắt đóng hoàn toàn hoặc xếch lên.

Theo thời gian, mức co thắt có thể trở nên dễ nhận thấy hơn ở các vùng khác trên mặt. Các co thắt cũng có thể lan sang các phần khác của cùng một bên mặt và cơ thể, bao gồm: lông mày, má, vùng quanh miệng như đôi môi, cằm, hàm, cổ trên.

Trong một số trường hợp, chứng co thắt nửa mặt có thể lây lan cho tất cả các cơ ở một bên mặt. Co thắt cũng có thể xảy ra khi bạn đang ngủ. Khi các co thắt diễn ra, bạn cũng có thể nhận thấy các triệu chứng khác như:

- Những thay đổi trong khả năng nghe

- Tiếng ồn trong tai (ù tai)

- Đau tai, đặc biệt sau tai

- Các co thắt lan xuống toàn bộ khuôn mặt của bạn

Chẩn đoán co thắt nửa mặt có thể dựa trên việc hỏi bệnh sử và quan sát tính chất cơn co thắtkhởi phát không tự ý của các nhóm cơ một bên mặt. Thông thường không tìm thấy thiếu sót thần kinh. Tuy nhiên, khi thăm khám kĩ các trường hợp co thắt nửa mặt nặng và kéo dài, có thể thấy yếu nhẹ các nhóm cơ mặt cùng bên co thắt.

Điện cơ kim có thể hữu ích cho chẩn đoán co thắt nửa mặt khi thấy những xung động kịch phát từ các nhóm cơ mặt liên quan. Tuy nhiên, ít sử dụng xét nghiệm này mà thường được sử dụng chẩn đoán hình ảnh để xác định bệnh. Bệnh nhân được chụp phim CT có cản quang hoặc MRI để loại trừ các nguyên nhân khác.

Đôi khi trên MRI có thể ghi nhận động mạch đốt sống phình giãn, tăng kích thước chèn vào phức hợp dây VII, VIII. Vai trò của hình ảnh học trong bệnh co thắt nửa mặt chỉ là xét nghiệm loại trừ các nguyên nhân khác ngoài nguyên nhân chèn ép mạch máu thần kinh.

Hiện nay chưa có cách chữa khỏi bệnh này, song có một số phương pháp điều trị co thắt nửa mặt khác nhau như:

Thuốc: thuốc có thể làm giảm các co thắt nhẹ hoặc không thường xuyên. Thuốc chống động kinh như carbamazepine và topiramate có thể hữu ích cho một số người bị co thắt nửa mặt. Những loại thuốc này hoạt động bằng cách làm dịu các xung thần kinh. Thuốc benzodiazepine như diazepam và clonazepam là thuốc an thần. Chúng giúp giãn cơ nhưng cũng có thể làm cho bạn cảm thấy buồn ngủ. Việc đáp ứng với các loại thuốc có thể khác nhau và có thể cần thời gian để tìm ra liều phù hợp. Thuốc có thể cần được uống lâu dài.

Tiêm: Botulinum toxin được sản xuất bởi các vi khuẩn Clostridium botulinum. Nó thường liên quan với độc tố gây ngộ độc thực phẩm. Tuy nhiên, khi sử dụng nó với liều lượng được kiểm soát, nó có thể làm giảm tình trạng co cơ quá mức một cách an toàn. Nó được tiêm vào cơ mặt và ngăn cản các tín hiệu từ các dây thần kinh, do đó ngăn chặn sự co thắt. Tác dụng của một liều tiêm bắt đầu trong vòng một vài ngày và kéo dài 2-3 tháng. Khoảng 7-8 người trong số 10 người bị co thắt nửa mặt có cải thiện tiêm botulinum.

Tác dụng phụ của tiêm thường là mí mắt sụp và nhìn đôi. Chúng thường tự hết sau 1 hoặc 2 tuần.

Phẫu thuật: Có rất nhiều phương pháp phẫu thuật có thể được thực hiện, trong đó có giải ép vi phẫu. Phương pháp này liên quan đến việc bóc tách các mạch máu có thể gây chèn ép vào các dây thần kinh mặt. Cách này có thể chữa khỏi bệnh nhưng nó thường không phù hợp đối với nhiều bệnh nhân bị co thắt nửa mặt. Một số tác dụng phụ nghiêm trọng có thể xảy ra từ phẫu thuật. Vì lý do này, phẫu thuật thường chỉ dành riêng cho những trường hợp co thắt nghiêm trọng và làm mất khả năng hoạt động của mặt. Phẫu thuật cũng được sử dụng khi các phương pháp điều trị khác đã thất bại hoặc nếu bệnh nhân còn rất trẻ.

Lối sống và các biện pháp khắc phục tại nhà sau có thể giúp bạn kiểm soát với co thắt nửa mặt:

• Co thắt nửa mặt có thể được kiểm soát thông qua điều trị tại nhà, thuốc hoặc phẫu thuật. Thực hiện theo hướng dẫn của bác sĩ và bạn có khả năng giữ mức co thắt ở mức tối thiểu.
• Co thắt nửa mặt không được điều trị có thể gây khó chịu cho người bệnh theo thời gian khi chúng trở nên xuất hiện thường xuyên, đặc biệt là nếu co thắt lan rộng toàn bộ một bên mặt. Nói chuyện với bạn bè và gia đình về tình trạng co thắt sẽ giúp bạn cảm thấy được hỗ trợ nhiều hơn khi quản lý các triệu chứng của tình trạng này. Tham gia một nhóm hỗ trợ có thể giúp bạn tìm hiểu cách để điều trị và tiếp tục quản lý các co thắt.