Chụp số hóa xóa nền động mạch gan

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ nội trú, Bác sĩ chuyên khoa I Trịnh Lê Hồng Minh - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Chụp động mạch gan là kỹ thuật giúp bác sĩ có thể nhìn thấy các động mạch thân tạng, động mạch gan chung, riêng, trái, phải và các nhánh động mạch trong gan. Kỹ thuật chụp số hóa xóa nền động mạch gan giúp chẩn đoán nhiều bệnh liên quan đến gan.

Kỹ thuật chụp số hóa xóa nền hay Digital Subtraction Angiography – DSA là hệ thống cho phép chụp hình mạch máu nhờ tia X. Mục đích của nó là để nghiên cứu các mạch máu trong cơ thể, thấy rõ hơn những tổn thương và bệnh lý ở mạch máu. Từ đó bác sĩ có thể chỉ định các phương pháp can thiệp mạch.

Phương pháp chẩn đoán hình ảnh này là sự kết hợp giữa chụp X – quang và sử dụng kỹ thuật số để xóa nền trên các ảnh thu được trước và sau khi tiêm thuốc cản quang cho người bệnh. Nhờ đó ta có thể thu được hình ảnh đầy đủ của động mạch gan, tim, phổi hay não... Đây là sản phẩm của kỹ thuật chụp mạch máu Seldinger và kỹ thuật xử lý hình ảnh bằng máy vi tính.

Kỹ thuật này có nguyên lý khá đơn giản đó là dùng ánh sáng huỳnh quang và tia X để chụp hình mạch máu tại vị trí cần kiểm tra. Hình ảnh trước và sau khi bơm thuốc cản quang sẽ được xử lý kỹ thuật số để loại bỏ đi phần nền và những cấu trúc cản quang như xương và chỉ giữ lại các động mạch trên hình ảnh.

Thành phần của hệ thống chụp số hóa xóa nền gồm có:

• Bộ phận phát tia X
• Bộ phận thu hình ảnh
• Bộ phận xử lý hình ảnh
• Bộ phận hiển thị.

Kết quả cuối cùng là hình ảnh rõ nét của cách động mạch tại vị trí cần nghiên cứu được hiển thị trên màn hình.

Chụp động mạch gan là phương pháp chẩn đoán bằng hình ảnh được sử dụng khi bác sĩ cần quan sát, theo dõi tình trạng của động mạch gan, động mạch thân tạng và các nhánh của động mạch. Việc chụp động mạch gan sẽ giúp chẩn đoán sự tăng sinh mạch, dị dạng mạch hay các khối u và bệnh lý khác về mạch máu.

3.1 Chỉ định

Kỹ thuật chụp số hóa xóa nền được chỉ định cho các trường hợp sau:

• Đánh giá cấp máu khi có khối u gan
• Nghi ngờ dị dạng mạch máu
• Bệnh lý chấn thương gan nghi ngờ bị tổn thương mạch
• Chảy máu đường mật nghi ngờ bị tổn thương mạch
• Chụp mạch chuẩn bị ghép gan
• Chụp mạch phục vụ cho điện quang can thiệp.

3.2 Chống chỉ định

Kỹ thuật chụp số hóa xóa nền động mạch gan không có chống chỉ định tuyệt đối. Chống chỉ định tương đối khi có rối loạn đông máu, bệnh nhân suy thận, phụ nữ có thai và người có tiền sử dị ứng với thuốc đối quang I - ốt.

3.3 Các bước tiến hành

3.3.1 Phương pháp vô cảm

Trước khi thực hiện kỹ thuật, người bệnh sẽ được đặt đường truyền tĩnh mạch và gây tê tại chỗ. Đối với trẻ nhỏ dưới 5 tuổi chưa có ý thức cộng tác hoặc bị kích động, sợ hãi hoặc những trường hợp tương tự thì có thể phải dùng thêm thuốc tiền mê.

3.3.2 Chọn kỹ thuật sử dụng và đường vào của ống thông

Bác sĩ sử dụng kỹ thuật Seldinger, ống thông có thể vào qua các đường như động mạch đùi, động mạch cánh tay, động mạch nách hay động mạch quay. Phổ biến nhất là động mạch đùi, nếu như đường vào này không thể dùng được thì mới phải sử dụng một đường vào khác.

3.3.3 Chụp động mạch gan

Để chụp động mạch gan, bác sĩ sẽ thực hiện những thao tác sau:

• Sát khuẩn, gây tê vị trí chọc
• Luồn ống thông đến động mạch chủ ở đoạn ngang mức đốt sống ngực D12-L1. Sau đó xoay ống thông hướng ra trước và móc vào động mạch thân tạng. Có thể đặt ống thông tại đây hoặc chọn động mạch gan chung hoặc riêng rồi bơm thuốc cản quang. Thể tích và nồng độ thuốc bơm tùy vào vị trí đặt ống, nồng độ có thể từ 10 – 12 ml với tốc độ khoảng 4 – 5 ml/s với áp lực 500PSI.
• Với trường hợp cần nghiên cứu tĩnh mạch cửa thì cần chụp thêm động mạch mạc treo tràng trên.
• Phim chụp sẽ tập trung lấy vào vùng gan, lấy các thì động mạch cũng như nhu mô và tĩnh mạch ở gan.
• Sau khi đạt được kết quả chụp theo yêu cầu, bác sĩ sẽ rút ống thông cũng như ống vào lòng mạch. Lúc này cần phải đè ép trực tiếp bằng tay lên vị trí chọc kim trong khoảng 15 phút để cầm máu. Sau đó băng ép cho bệnh nhân trong 6 giờ hoặc có thể dùng dụng cụ đóng lòng mạch.

3.3.4 Nhận xét kết quả

Hình ảnh thu được sẽ thể hiện rõ ràng các cấu trúc giải phẫu của động mạch gan, động mạch thân tạng và động mạch gan chung, riêng, trái, phải cùng các nhánh liên quan như động mạch vị trái, động mạch lách và động mạch vị tá tràng. Từ đó có thể phát hiện được các tổn thương động mạch gan nếu có.

3.4 Các tai biến và cách xử lý

3.4.1 Tai biến trong khi thực hiện thủ thuật

Kỹ thuật này sử dụng thủ thuật chọc động mạch nên có thể gây rách động mạch và gây chảy máu, bóc tách động mạch ở vị trí chọc. Lúc này cần dừng thủ thuật ngay và đè ép bằng tay ở vị trí chọc rồi băng lại để theo dõi. Chuyển vị trí chọc đường vào sang bên đối diện.

Trường hợp bị đứt gãy ống thông, dây dẫn bên trong lòng mạch: Cần phải lấy ngay dị vật qua đường can thiệp nội mạch hoặc làm phẫu thuật.

Nếu bị co thắt mạch, cần phải chờ 10 – 15 phút để theo dõi và đánh giá lại hoặc cho bệnh nhân dùng thuốc chống co thắt mạch.

Trong trường hợp nghi ngờ tắc động mạch do máu cục hoặc thuyên tắc do bong mảng xơ vữa (hiếm) cần phải khám xét kịp thời và để bác sĩ chuyên khoa xử trí.

Nếu nguyên nhân do thuốc cản quang, bác sĩ cần xem lại quy trình chẩn đoán và xử lý tai biến do thuốc cản quang.

3.4.2 Sau khi thực hiện thủ thuật

Sau khi đã làm xong thủ thuật, bệnh nhân có thể gặp một số tai biến như chảy máu hoặc tụ máu chỗ ống thông, cần phải băng ép lại vị trí chảy máu và nằm bất động đến khi máu ngừng chảy.

Nếu bị phồng hoặc hay dò động tĩnh mạch (hiếm) thì có thể xử trí bằng cách can thiệp ngoại khoa.

Trong trường hợp bệnh nhân có dấu hiệu nhiễm trùng sau khi làm thủ thuật, bác sĩ cần phải kê kháng sinh để điều trị.

Chụp cắt lớp số hóa xóa nền động mạch là một kỹ thuật rất hữu dụng trong chụp động mạch gan và các bộ phận khác như não, tủy, phổi... hỗ trợ bác sĩ hiệu quả trong công tác khám và điều trị bệnh.