Đặt điện cực não sâu điều trị bệnh Parkinson

So với việc dùng thuốc thì đặt điện cực não sâu cho bệnh nhân Parkinson đang là phương pháp điều trị đem lại kết quả tốt hơn. Với mức chi phí điều trị chỉ bằng 1⁄3 nước ngoài, đặt điện cực não sâu sẽ được ứng dụng rộng rãi hơn đến người bệnh.

Bệnh Parkinson được biết đến là một bệnh lý thường gặp ở người lớn tuổi. Bệnh là sự thoái hoá các tế bào thần kinh hệ dopaminergic, tiến triển dần dần và theo thời gian sẽ nặng hơn.

Những triệu chứng phổ biến nhất mà chúng ta thường thấy ở bệnh nhân Parkinson là chứng run chân, run tay chậm chạp, mất ổn định về tư thế nên rất dễ bị ngã.

Khi tình trạng bệnh nặng hơn, người bệnh sẽ không kiểm soát được những động tác đơn giản như mặc quần áo, cầm đũa, bát, tiểu đêm, táo bón,...

Khi phát hiện bệnh, người bệnh chủ yếu dùng thuốc điều trị để hạn chế việc run các đầu chi. Thông thường thuốc có tác dụng hiệu quả trong thời gian đầu khi bệnh khởi phát. Nhưng càng về sau, thuốc không còn đem lại hiệu quả cho người bệnh, bác sĩ sẽ chỉ định tăng liều dùng và giai đoạn này xuất hiện nhiều biến chứng hơn.

Đến lúc này, cần có một phương pháp điều trị khác thay thế thuốc và đem lại hiệu quả cao hơn.

Việc kích thích não sâu nhằm đưa điện cực vào vị trí não sâu. Phương pháp này được chỉ định điều trị bệnh Parkinson và các bệnh liên quan đến rối loạn vận động. Đây là phương pháp kỹ thuật hiện đại, tiên tiến được áp dụng rất phổ biến ở các nước có nền y học phát triển hàng đầu như châu Âu và Mỹ.

Phẫu thuật kích thích não sâu bằng cách đặt điện cực được hiểu là đưa một que kim loại (còn gọi điện cực) vào đúng các cấu trúc sâu trong não. Điện cực này được nối với một dây dẫn ra khỏi não, luồn dưới da từ vùng đầu đến vùng trước ngực rồi gắn vào máy tạo nhịp được đặt ở đó.

Tùy vào cường độ điện sử dụng cao hay thấp mà pin có tuổi thọ dài, nhưng trung bình là khoảng 5 năm. Dòng điện sẽ theo dây dẫn vào điện cực, từ đó tác động vào nhân não giúp cải thiện triệu chứng cho người bệnh.

Tuy nhiên, phương pháp này lại không được chỉ định cho bệnh nhân bị sa sút trí tuệ, rối loạn nhận thức, loạn thần.

Bước 1: Chuẩn bị

Về phía bệnh viện:

• Ca phẫu thuật cần một đội ngũ bác sĩ, điều dưỡng có tay nghề cao, giàu kinh nghiệm. Gồm: Một phẫu thuật viên chính, 1 bác sĩ mổ phụ; 1 bác sĩ nội thần kinh và 1 kỹ thuật viên điều chỉnh máy ghi dòng điện; 2 điều dưỡng; 1 bác sĩ và 1 điều dưỡng gây mê.
• Dụng cụ được chuẩn bị đầy đủ gồm: Trang thiết bị để tiến hành mê nội khí quả; Bộ dụng cụ mở sọ chuyên dụng cho Parkinson; Khung định vị (Stereotaxy); Điện cực sâu, thiết bị phát xung điện kích thích; Máy chụp C-Arm; Vật tư tiêu hao,...
• Về phía người bệnh: Được cạo tóc sạch sẽ, vệ sinh vùng mổ. Đồng thời, bệnh nhân được khám lâm sàng có các phim chụp cộng hưởng từ, các xét nghiệm phục vụ phẫu thuật, chỉ định mổ và đặc biệt phải có giấy cam kết mổ.

Bước 2: Tiến hành phẫu thuật

Ở lần mổ thứ nhất:

• Đầu người bệnh sẽ được gắn vào khung định vị ba chiều (Stereotaxy) định hướng dẫn đưa điện cực vào não. Chẩn đoán hình ảnh bằng cách chụp cộng hưởng từ và CT scan não.
• Nhằm xác định đúng vị trí nhân não nào gây ra triệu chứng của bệnh Parkinson cần lập trình vị trí đặt điện cực.
• Người bệnh được đặt điện cực não sâu tại phòng mổ bằng cách gây tê. Vị trí khoan ở ngay trước khớp trán - đỉnh, cách đường giữa khoảng 2,5 cm, đường kính khoảng 1 cm. Có thể 1 bên hoặc 2 bên.
• Thông qua tính toán trên máy tính và được kiểm tra bằng chụp C-arm trong mổ sẽ đưa điện cực ghi vào trong não độ sâu và góc chếch.
• Lần thử sẽ được thực hiện tại vị trí nhân não bị bệnh với một dòng điện có cường độ rất thấp và theo dõi hiệu quả thực tế của người bệnh trong lúc mổ. Bác sĩ nội thần kinh sẽ xác định cường độ dòng điện kích thích dựa trên tác động chống run, ảnh hưởng khả năng đọc, nhìn.
• Đặt điện cực kích thích: khi tất các thông số đã xác định chuẩn, điện cực được gắn cố định vào vị trí nhân bị bệnh và điều chỉnh thông số cường độ phù hợp thông qua các kênh. Điện cực được đặt ở dưới da đầu vùng đỉnh chẩm, và thò đầu ngoài ra ngoài da.
• Bác sĩ nội khoa sẽ kiểm tra đánh giá hiệu quả với thiết bị kích thích với các cường độ khác nhau và dựa trên hiệu quả lâm sàng trong khoảng vài ngày đến 1 tuần.

Sau 1 tuần từ lần mổ thứ nhất, sẽ mổ lần 2:

• Cấy thiết bị kích thích IPG ở dưới da vùng ngực và dưới đòn. Người bệnh được gây mê toàn thân. Rạch da dưới đòn cùng bên với điện cực não sâu. Tạo đường hầm dưới da từ sau tai xuống dưới đòn, và dây dẫn điện từ dưới da đầu xuống dưới đòn, nối dây dẫn với điện cực đã cấy vào não.
• Đặt thiết bị kích thích IPG dưới đòn, nối với dây dẫn điện.
• Cuối cùng thiết lập chương trình hoạt động của IPG. Toàn bộ thiết bị này hoạt động nhờ vào một viên pin được đặt ở dưới da vùng ngực. Tuổi thọ pin trung bình là 5 năm tùy thuộc vào cường độ điện sử dụng cao hay thấp.

• Người bệnh cần được theo dõi sát sao sau mổ như: Chảy máu vết mổ, tình trạng tri giác, cơn co giật
• Sau lần mổ thứ nhất: bác sĩ nội thần kinh sẽ dò cường độ dòng điện thích hợp nhất với người bệnh trước khi mổ lần thứ 2 đặt dụng cụ kích thích điện IPG vĩnh viễn.
• Tập vật lý trị liệu vận động tại chỗ và đi lại.

Một số tai biến có thể xảy ra với bệnh nhân đặt điện cực não sâu: Chảy máu; nhiễm trùng; rối loạn ngôn ngữ; động kinh...

• Nếu trường hợp chảy máu cần chụp cắt lớp kiểm tra để đánh giá và điều trị
• Bệnh nhân bị nhiễm trùng sau mổ tùy vào mức độ để điều trị bằng thuốc hoặc tháo bỏ điện cực
• Nếu trường hợp xảy ra động kinh cần chụp cắt lớp để tìm ra nguyên nhân và có thể được điều trị bằng thuốc chống động kinh.