Histamin là chất gì và tác động tới cơ thể thế nào?

Bài viết được tư vấn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Thị Nhật - Chuyên khoa Truyền nhiễm - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng

Histamin là một chất tồn tại sẵn trong cơ thể và đóng vai trò quan trọng trong việc sản sinh một số phản ứng của cơ thể như dị ứng, sốc phản vệ, tăng bài tiết nước mắt, nước mũi...v.v. Thông qua bài viết này hãy cùng tìm hiểu về sự hình thành Histamin cũng như cơ chế hoạt động, tác động của nó tới cơ thể con người.

1. Histamin là chất gì?

Histamin là một trong những chất có liên quan mật thiết tới tình trạng sốc phản vệ, phản ứng viêm, dị ứng, dẫn truyền thần kinh và sự bài tiết dịch vị. Histamin được phát hiện ở khắp các mô trong cơ thể với mật độ phân bố không đồng đều, chủ yếu ở các mô phổi, ruột, da.

2. Điều kiện hình thành histamin

Sự hình thành Histamin bắt đầu từ sự khử carboxyl của Histidin dưới sự xúc tác của decarboxylase. Dưới lực hút tĩnh điện, Histamin với điện tích dương dễ dàng liên kết với Heparin mang điện tích âm tạo thành phức hợp Histamin – Heparin không có cả hoạt tính cũng như tác dụng sinh học. Phức hợp này được dự trữ trong các hạt trong dưỡng bào, tế bào niêm mạc dạ dày, ruột, tế bào thần kinh... và chỉ khi bị tác động của các yếu tố bên ngoài như hơi lạnh, bụi không khí, hóa chất thì các tế bào chứa phức hợp này mới bị kích thích giải phóng ra Histamin dạng tự do. Nếu lượng Histamin này vượt ngưỡng cho phép của cơ thể thì có thể gây ra phản ứng dị ứng thường thấy ở những người có cơ địa mẫn cảm. Một số vi khuẩn, virus gây bệnh nguy hiểm khi bị nhiễm vào đường ruột cũng có thể tạo ra Histamin.

Histamin là chất gì — Sự hình thành Histamin bắt đầu từ sự khử carboxyl của Histidin dưới sự xúc tác của decarboxylase

3. Cơ chế hoạt động của Histamin

Khi cơ thể con người bị các tác nhân như thuốc, hóa chất, phấn hoa, bụi bẩn...v.v..tác động, đối với những người có cơ địa mẫn cảm cơ thể sẽ giải phóng ra Histamin. Như đã đề cập ở trên, Histamin luôn tiềm ẩn sẵn trong cơ thể con người ở các mô da, dạ dày, phổi, niêm mạc miệng.

Khi ở trạng thái bình thường, các tế bào chứa Histamin thường không có hoạt tính vì đang tồn tại ở dạng phức hợp với protein. Khi cơ thể bị dị ứng, có xu hướng mẫn cảm với thuốc, hóa chất hoặc các tác nhân ngoại cảnh khác thì các chất kháng nguyên sẽ tác động lên phức hợp protein này và giải phóng ra Histamin dạng tự do, gây ra những phản ứng dị ứng từ nhẹ đến trầm trọng như: phát ban, đỏ da, sưng phù, khó thở, ngứa, ho, buồn nôn, sốc phản vệ... Đối với những trường hợp dị ứng có diễn tiến phức tạp, người bệnh có thể phải sử dụng các thuốc kháng histamin để điều trị.

Các thuốc kháng Histamin đều là những thuốc có hiệu quả trong việc điều trị các phản ứng dị ứng cấp tính, được biết đến với các triệu chứng như: sổ mũi, phát ban đỏ, viêm mô liên kết, viêm da, viêm mao mạch dị ứng,... Nhóm thuốc kháng Histamin có khá nhiều hoạt chất và thường được phân loại theo thế hệ hoặc theo cấu trúc hóa học.

Sốt xuất huyết triệu chứng có gì giống và khác sốt phát ban? — Phát ban do histamin

4. Tác động của Histamin đối với cơ thể

Như đã nói ở trên, nếu lượng Histamin trong cơ thể vượt ngưỡng cho phép thì có thể dẫn tới các phản ứng dị ứng như:

Đối với hệ hô hấp: Gây sổ mũi, hen suyễn do ảnh hưởng của viêm, phù nề và co thắt khí quản.
Đối với hệ tiêu hóa: Gây tiết quá độ HCl và pepsin dẫn tới tiêu chảy do co thắt ruột, làm tăng nhu động và bài tiết dịch ruột.
Đối với hệ bài tiết: Histamin góp phần làm tăng bài tiết nước mắt, nước mũi, nước bọt, dịch tụy.
Ảnh hưởng tới mắt: Làm viêm và sưng đỏ kết mạc mắt.
Phản ứng trên da: Nổi phát ban, mề đay, chàm, ngứa, sưng phù trên da.
Đối với hệ tim mạch: hạ huyết áp, gây co thắt tim, giãn mạch. Histamin còn có tác dụng trực tiếp đối với cơ tim và thần kinh nội tại làm tăng co bóp cả tâm nhĩ, tâm thất, chậm dẫn truyền nhĩ thất và chậm khử cực nút xoang.
Đối với hệ thần kinh: Histamin kích thích đầu sợi thần kinh ngoại vi gây cảm giác ngứa và đau. Trên thần kinh trung ương Histamin còn tác động gây ra tình trạng giảm thân nhiệt, gây mất ngủ, có thể chán ăn, tăng tiết ADH.
Đối với các cơ trơn: Ở người, Histamin làm tăng co bóp cơ trơn tử cung (cơ trơn bàng quang, túi mật, niệu đạo ít bị ảnh hưởng).