Hội chứng Boerhaave - Thủng thực quản do nôn ói

Bài viết bởi Bác sĩ Mai Viễn Phương - Khoa Khám bệnh & Nội khoa, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

Vỡ thực quản thường xảy ra sau khi nôn mạnh. Tổn thương này được gọi là hội chứng Boerhaave, là bị rách xuyên thành thực quản. Bệnh có thể gây biến chứng viêm trung thất, nhiễm khuẩn huyết, tỷ lệ tử vong khoảng 35%.

Hội chứng Boerhaave là một trong những chứng rối loạn đường tiêu hóa gây tử vong cao nhất, với tỷ lệ tử vong lên đến 40%. Các triệu chứng có thể khác nhau và chẩn đoán có thể khó khăn. Ngoài ra, một số yếu tố, bao gồm khó đánh giá thực quản và nguồn cung cấp máu bất thường của cơ quan, góp phần vào tỷ lệ mắc bệnh cao của tình trạng này. Nếu không điều trị, thời gian sống sót của hội chứng Boerhaave có thể là vài ngày. Việc xử trí dựa vào sự nhận biết và can thiệp nhanh chóng, vì thiếu các can thiệp điều trị có thể gây tử vong.

Hội chứng Boerhaave là do vỡ thực quản do nôn ói quá mạnh. Rối loạn có thể xuất hiện với các triệu chứng mơ hồ hoặc người ta có thể ghi nhận bộ ba Mackler cổ điển là nôn mửa, đau ngực và khí phế thũng (tràn khí) dưới da. Chẩn đoán càng sớm, kết quả càng tốt.

Hội chứng Boerhaave còn được gọi là vỡ thực quản tự phát hoặc vỡ thực quản do gắng sức. Mặc dù nôn mửa được cho là nguyên nhân phổ biến nhất, nhưng các nguyên nhân khác bao gồm cử tạ, đại tiện, co giật động kinh, chấn thương bụng, chấn thương khí nén và sinh nở, tất cả đều có thể làm tăng áp lực trong thực quản và gây ra vỡ thực quản do áp lực. Hầu hết các trường hợp xảy ra ở những bệnh nhân có thực quản bên dưới bình thường, mặc dù sự hiện diện của viêm hoặc loét thực quản cũng đã được tìm thấy ở một số ít cá nhân.

Hai yếu tố nguy cơ phổ biến bao gồm nghiện rượu và chứng cuồng ăn.

Hội chứng Boerhaave lần đầu tiên được mô tả vào năm 1724 bởi Hermann Boerhaave, Giáo sư Y khoa tại Đại học Leiden. Trong một trong những ấn phẩm của mình có tựa đề “Lịch sử của một căn bệnh thần kinh chưa được mô tả trước đây”, ông đã thảo luận về trường hợp của Nam tước Jan von Wassenaer, một đô đốc Hà Lan, người sau một bữa tiệc, bắt đầu nôn mửa và đau ngực bên trái ngay sau đó. Thật không may, anh ta chỉ sống sót trong 24 giờ sau khi vụ việc xảy ra. Ngày nay, hội chứng Boerhaave chiếm khoảng 15% tổng số trường hợp vỡ thực quản. Mặc dù tỷ lệ thực tế của thủng thực quản trên toàn thế giới là không rõ ràng, một số nghiên cứu ước tính tỷ lệ mắc khoảng 3,1 trên 1.000.000 mỗi năm. Dân số bệnh nhân mắc hội chứng Boerhaave khác nhau, nhưng nguy cơ cao nhất ở nam giới trung niên. Tình trạng này có liên quan nhiều đến việc uống rượu.

Vỡ thực quản tự phát là do áp lực trong thực quản tăng đột ngột, dẫn đến vết rách xuyên thực quản hoàn toàn. Các biến chứng sẽ phụ thuộc vào vị trí vỡ vì thực quản tiếp giáp với các vùng khác nhau trên cơ thể. Thực quản giữa nằm cạnh màng phổi phải trong khi thực quản dưới tiếp giáp với màng phổi trái. Vỡ xảy ra phổ biến nhất ở thành sau bên trái của một phần ba xa của thực quản với phần mở rộng vào khoang màng phổi trái. Các lỗ thủng thực quản trong lồng ngực có thể dẫn đến viêm trung thất, khí phế thũng hoặc hoại tử do các chất trong dạ dày xâm nhập vào khu vực này. Tuy nhiên, vỡ cũng có thể xảy ra ở cổ hoặc vùng trên ngực. Các lỗ thủng ở ngực trên hoặc giữa thực quản có xu hướng tạo ra tràn dịch màng phổi hoặc tràn khí màng phổi ở bên phải.

Một ca vỡ thực quản điển hình thường xuất hiện tam chứng Mackler gồm: nôn ói nhiều, lặp đi lặp lại, thường gặp ở đàn ông trung niên có chế độ ăn uống nhiều và hay uống rượu; đau ngực: khởi phát đột ngột sau nôn, đau ở ngực dưới và bụng trên, đau có thể lan lên vai trái hay sau lưng, đau tăng khi nuốt; tràn khí dưới da: đây là triệu chứng gặp ở 28-66% bệnh nhân và rất có tác dụng giúp cho chẩn đoán xác định bệnh. Chụp cắt lớp thấy hình ảnh tràn dịch màng phổi, tràn khí màng phổi, ứ khí trung thất. Tuy nhiên, các triệu chứng có thể thay đổi tùy vị trí tổn thương, thời gian từ lúc vỡ thực quản đến khi được can thiệp, một số triệu chứng có thể gặp là: sốt, vã mồ hôi, tím ngoài da, nhịp tim nhanh, huyết áp tụt. Nôn ra máu: tuy ít gặp nhưng nếu có thì triệu chứng này giúp chẩn đoán phân biệt với hội chứng Mallory-Weiss. Ho thường xảy ra sau nuốt, do có sự thông thương giữa thực quản và khoang màng phổi. Khó thở, thở nhanh, do viêm màng phổi hay tràn dịch màng phổi. Khàn giọng. Bụng gồng cứng. Đối với bệnh nhân đến muộn thường có biểu hiện nhiễm khuẩn, nhiễm khuẩn huyết, nên chẩn đoán trong giai đoạn này khá khó khăn khi biến chứng nhiễm khuẩn đã che lấp các biểu hiện khác trên chẩn đoán hình ảnh. Do đó, việc chẩn đoán sớm hội chứng Boerhaave là rất quan trọng để cứu sống bệnh nhân. Trên thực tế, khoảng 30% trường hợp thủng thực quản có biểu hiện lâm sàng không điển hình. Việc chẩn đoán hội chứng Boerhaave có thể gặp nhiều khó khăn do triệu chứng thường không điển hình và xuất hiện muộn, dẫn đến tỷ lệ tử vong khoảng 35%, làm cho hội chứng này trở thành căn bệnh nguy hiểm nhất trong thủng ống tiêu hóa.

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là cơ sở y tế chất lượng cao tại Việt Nam với đội ngũ y bác sĩ có trình độ chuyên môn cao, được đào tạo bài bản, chuyên sâu trong nước và nước ngoài, giàu kinh nghiệm.

Hệ thống thiết bị y tế hiện đại, tối tân, sở hữu nhiều máy móc tốt nhất trên thế giới giúp phát hiện ra nhiều căn bệnh khó, nguy hiểm trong thời gian ngắn, hỗ trợ việc chẩn đoán, điều trị của bác sĩ hiệu quả nhất. Không gian bệnh viện được thiết kế theo tiêu chuẩn khách sạn 5 sao, mang đến cho người bệnh sự thoải mái, thân thiện, yên tâm.