Thế nào là can thiệp nội mạch trong điều trị các bệnh lý mạch máu não?

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ chuyên khoa I Lê Thanh An - Bác sĩ Can thiệp tim mạch - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Liệu pháp can thiệp nội mạch là phương pháp tốt nhất để trị các bệnh liên quan đến mạch máu não. Đem lại hiệu quả cao và giảm nguy cơ tai biến so với các phương pháp phẫu thuật.

Can thiệp nội mạch là phương pháp điều trị được thực hiện trong lòng mạch máu bằng cách sử dụng các ống thông dài, mảnh. Các ống thông được luồn vào ở vị trí cổ tay hoặc bẹn, và được điều khiển đi sâu vào trong lòng mạch máu đến vị trí cẩn can thiệp (não, tim, thận, gan, hoặc mạch máu ngoại biên,...). Trong quá trình làm thủ thuật, bác sĩ sẽ thao tác dựa trên các hình ảnh tia X động được chiếu trên các màn hình lớn để thực hiện nong mạch máu, lấy huyết khối, đặt stent, sữa chửa các dị dạng mạch máu hoặc các khiếm khuyết bấm sinh tim, bít tắc mạch để triệt phá các khối u (như u gan),...

Các bệnh lý về mạch máu là nguyên nhân chính gây tổn thương động mạch và tĩnh mạch. Nếu không được điều trị kịp thời, sẽ khiến người bệnh tàn phế, thậm chí là tử vong. Bệnh thường gặp ở những người cao tuổi, chế độ dinh dưỡng không phù hợp.

Những tổn thương động mạch người bệnh chủ yếu gặp phải là xơ vữa động mạch hoặc sự dày lên thành động mạch do lắng đọng mỡ. Tình trạng này khiến các mạch máu bị tắc nghẽn, không cung cấp đủ máu cho các cơ quan trong cơ thể hoạt động. Hậu quả của tình trạng tắc nghẽn mạch máu rất nguy hiểm, nhẹ thì đau cơ khi hoạt động, trầm trọng hơn là hoại tử, suy thận, đột quỵ, thậm chí là tử vong.

Những bệnh do tổn thương tĩnh mạch gây ra như giãn tĩnh mạch gây ứ máu, loét không lành khi các cục máu đông được hình thành. Bệnh sẽ trở nên nặng hơn nếu cục máu đông vỡ ra và trôi về phổi gây thuyên tắc phổi, có thể tử vong.

Nhìn chung những bệnh lý liên quan tổn thương mạch máu không thể xem thường được. Do vậy, để hạn chế những tai biến có thể xảy ra, giảm gánh nặng về sức khỏe thì phương pháp can thiệp nội mạch được coi là phương pháp lựa chọn điều trị tốt nhất.

Trong khuôn khổ bài viết này, chúng tôi sẽ tập trung vào chủ đề can thiệp mạch máu não.

2.1. Can thiệp nội mạch lấy huyết khối trong đột quỵ nhồi máu não cấp

Đối tượng được thực hiện can thiệp nội mạch này là người bệnh được chẩn đoán xác định là đột quỵ nhồi máu não cấp (nguyên nhân do tắc động mạch não cấp máu) và thất bại với điều trị thuốc tiêu sợi huyết hoặc quá chỉ định dùng thuốc tiêu sợi huyết, trong vòng 6 giờ đầu từ khi khởi phát triệu chứng thần kinh khu trú, như méo miệng, nói đớ, yếu liệt hoặc mất cảm giác tay – chân một bên của cơ thể,... Nhiều trường hợp người bệnh nhồi máu não cấp đến muộn sau 06 giờ từ khi khởi phát triệu chứng, bác sĩ điều trị sẽ cân nhắc cho người bệnh làm thêm một số xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh như MRI tưới máu não (có bơm thuốc cản từ), hoặc chụp CT tưới máu não (có bơm thuốc cản quảng) để xác định vùng não hoại tử có nhiều không hay vùng não có thể cứu được còn lại bao nhiêu? Qua đó, bác sĩ can thiệp sẽ quyết định có tiến hành can thiệp nội mạch lấy huyết khối thì muộn cho người bệnh hay không, cửa sổ thực hiện là trong vòng 24 giờ từ khi khởi phát triệu chứng.

Cách thực hiện: một ống thông sẽ được đặt vào động mạch vùng bẹn, luồn dọc theo động mạch chậu, động mạch chủ, đến động mạch cảnh/ hoặc động mạch đốt sống phía bên động mạch não bị tắc, và ống thông này sẽ được đưa tiếp cận gần nhất có thể đến vị trí tắc. Sau đó, một dây wire kim loại sẽ được luồn xuyên qua vị trí tắc đến chỗ xa của động mạch. Cuối cùng, động mạch sẽ được tái thông bằng bóng và/ hoặc dùng stent thu huyết khối. Tùy từng trường hợp, bác sĩ sẽ cân nhắc tiêm một liều lượng thuốc tiêu sợi huyết thích hợp vào động mạch bị tắc này để duy trị sự thông suốt của động mạch, hạn chế tái tắc do huyết khối xuất hiện lại.

Đối với việc tái thông dòng máu trong bệnh đột quỵ nhồi máu não cấp, can thiệp nội mạch cần được thực hiện càng sớm càng tốt, khoảng thời gian tốt nhất là 4.5 giờ (vì dưới 4.5 giờ là cửa sổ dùng thuốc tiêu sợi huyết đường tĩnh mạch), hoặc dưới 4.5 giờ đối với bệnh nhân đã dùng thuốc tiêu sợi huyết nhưng có bằng chứng tắc động mạch lớn trên hình ảnh CT hoặc MRI mạch máu não sau khi xuất hiện các dấu hiệu đột quỵ. Nếu vì một lý do nào đó mà việc thực hiện liệu pháp này bị trì hoãn quá dài thì việc điều trị sẽ không có tác dụng.

Người bệnh cần lựa chọn những bệnh viện lớn, uy tín để thực hiện liệu pháp can thiệp nội mạch. Bởi tại các bệnh viện này sẽ có đội ngũ bác sĩ tay nghề cao, giàu kinh nghiệm. Để thực hiện liệu pháp cần có đủ một nhóm bác sĩ gồm: các nhà thần kinh học, bác sĩ chẩn đoán hình ảnh và các bác sĩ phẫu thuật.

Trường hợp thông trực tiếp động mạch cảnh xoang hang được thực hiện đối với các bệnh nhân bị tổn thương sau tai nạn. Sau vài tháng tai nạn, bệnh nhân xuất hiện triệu chứng lồi mắt, lác, giảm thị lực, có tiếng thổi hay tiếng ù vùng tai hoặc mắt.

Phương pháp can thiệp nội mạch đưa đến chỗ luồng thông rồi bơm bóng hoặc thả vòng xoắn kim loại làm tắc luồng thông mà vẫn bảo tồn được động mạch cảnh trong bằng cách sử dụng bóng hoặc vòng xoắn kim loại dưới trợ giúp vi ống thông

Phương pháp can thiệp nội mạch này có hiệu quả và giảm tai biến hơn so với phương pháp phẫu thuật.

Điều trị can thiệp nội mạch não được thực hiện để điều trị bệnh phình động mạch não. Nếu phình động mạch não chưa vỡ, bệnh nhân sẽ được khuyên điều trị can thiệp nội mạch nếu túi phình có nguy cơ vỡ cao. Bởi phình mạch chưa vỡ thì nguy cơ vỡ hàng năm tăng cao theo kích thước túi phình (túi phình càng lớn, nguy cơ vỡ càng cao).

Trong trường hợp phình mạch vỡ thì cần loại bỏ túi phình và thực hiện nội mạch nút túi phình, giúp làm tăng tỉ lệ phục hồi cũng như giảm các biến chứng có thể xảy ra.

Thông động tĩnh mạch não là bệnh lý thường gặp ở người trẻ. Có 2 dạng biểu hiện lâm sàng của thông động tĩnh mạch não là dạng vỡ và dạng vỡ. Để điều trị thông động tĩnh mạch não có thể dùng đến 3 phương pháp: Can thiệp nội mạch, phẫu thuật và xạ phẫu.

Thông thường, bệnh nhân khi điều trị bệnh sẽ được sử dụng kết hợp cả 3 phương pháp này. Tuy nhiên, khi sử dụng can thiệp nội mạch nút tắc ổ dị dạng bằng Onyx sẽ đem lại kết quả an toàn hơn. Nếu thông động tĩnh mạch não vỡ thì cần ưu tiên loại bỏ ổ dị dạng trước.