Siêu âm tim Doppler màu trong phẫu thuật tim

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh, Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Siêu âm Doppler tim là một phương pháp chẩn đoán hình ảnh giúp xác định tình trạng hoạt động, hình thái và cấu trúc tim. Siêu âm tim Doppler màu còn được dùng để kiểm tra lưu lượng máu, áp lực động mạch phổi. Dựa vào những thông số kết quả thu được, bác sĩ có thể lập bản đồ hướng và tốc độ dòng máu trong tim.

Siêu âm Doppler tim có những ưu điểm nổi bật như: quy trình thăm dò an toàn, không chảy máu, không gây ảnh hưởng bởi tia xạ và có thể thực hiện nhiều lần trên 1 bệnh nhân.

2.1. Chẩn đoán bệnh lý tim mạch

Được áp dụng rộng rãi cho những người có nguy cơ hoặc nghi ngờ mắc bệnh lý tim mạch. Do mang tính chất chẩn đoán, sàng lọc nên yêu cầu của siêu âm tương đối đơn giản:

• Đánh giá nguy cơ có bệnh lý tim mạch.
• Thông tin sơ bộ về bệnh lý mắc phải (ví dụ: bệnh van 2 lá, dày thất trái, thông liên nhĩ...)
• Đánh giá kích thước buồng tim, chức năng tim.

2.2. Siêu âm chỉ định phẫu thuật tim

Thường được thực hiện tại cơ sở chữa bệnh chuyên khoa tim. Do mục đích siêu âm là để chuẩn bị phẫu thuật tim nên yêu cầu kết quả khá cao:

• Chẩn đoán chính xác loại bệnh tim (ví dụ: hẹp hở van 2 lá)
• Xác định mức độ bệnh (ví dụ: van 2 lá hẹp vừa, hở nặng)
• Đánh giá các thương tổn phối hợp (huyết khối nhĩ trái, bệnh van động mạch cảnh...)
• Đưa ra các thông số cho phép chỉ định phẫu thuật và tiên lượng phẫu thuật (ví dụ: đường kính thất trái, áp lực động mạch phổi, chức năng tim...)

2.3. Siêu âm để hướng dẫn phẫu thuật

Ở vai trò này, quá trình thực hiện siêu âm tim Doppler màu đòi hỏi tính chuyên khoa và tính đồng bộ nội - ngoại khoa rất cao. Bên cạnh những yêu cầu như trên kết quả siêu âm cũng cần chú ý đến những thông số cần thiết để giúp bác sĩ phẫu thuật lựa chọn đường mổ, kỹ thuật mổ (thay van hay tạo hình van...) phù hợp với từng bệnh nhân.

Sau khi đã có chẩn đoán chính xác thể loại bệnh, chỉ định và tiên lượng phẫu thuật, quy trình phẫu thuật thực tế sẽ được tiến hành với sự hướng dẫn của siêu âm Doppler. Tuy nhiên cần lưu ý là với mỗi loại thương tổn sẽ có những cách tiếp cận xử lý khác nhau, do vậy bác sĩ cần tập trung vào vài thông số đặc biệt từ kết quả siêu âm tim để lựa chọn cách thức điều trị phù hợp với từng bệnh.

3.1 Phẫu thuật van 2 lá

Trước khi thực hiện phẫu thuật van 2 lá thì quy trình siêu âm tim Doppler màu phải xác định được các yếu tố sau:

• Kích thước nhĩ trái: việc xác định chính xác kích thước nhĩ trái sẽ giúp xác định đường mổ phù hợp để tiếp cận van 2 lá. Nếu nhĩ trái nhỏ dưới 45mm thì khó mở van bằng các đường kinh điển, ngược lại nếu nhĩ trái bị dãn lớn thì cần tạo hình làm nhỏ bớt nhĩ để hạn chế các rối loạn sau mổ (huyết khối, nhịp tim...)
• Huyết khối nhĩ trái: tình trạng huyết khối sẽ gia tăng thời gian mổ và mức độ khó của ca mổ. Ngoài ra cũng lưu ý không được hút nhĩ trái trước khi cho tim ngừng đập vì có nguy cơ làm bong và đẩy huyết khối di chuyển vào động mạch cảnh.
• Siêu âm Doppler cần mô tả cụ thể và chính xác mức độ, vị trí thương tổn của bộ máy van (theo thang Willkins) để lựa chọn kỹ thuật phẫu thuật: thay van hay tạo hình van.
• Độ hở van động mạch cảnh: cần xác định chính xác nếu có dấu hiệu thương tổn van động mạch cảnh phối hợp, nhất là trong bệnh hẹp khít van 2 lá để dự phòng có cần can thiệp van động mạch cảnh hay không.

3.2. Phẫu thuật van động mạch cảnh

Siêu âm tim Doppler màu phải giúp xác định được 2 yếu tố trước khi hướng dẫn phẫu thuật van động mạch cảnh:

• Kích thước vòng van: đặc biệt quan trọng với trẻ em hoặc bệnh nhân có tạng người nhỏ bé nếu có chỉ định thay van. Dựa vào đó bác sĩ sẽ chuẩn bị dự trù được các van nhân tạo cỡ nhỏ, hoặc dự tính kỹ thuật mở rộng vòng van để đặt được van nhân tạo cỡ lớn hơn.

• Độ dày lá van: Với những bệnh nhân có chỉ định tạo hình van thì siêu âm cần mô tả được chính xác độ dày lá van và tính chất dày đều ở cả 3 lá hay khu trú ở 1 lá van để bác sĩ có thể tính toán kỹ thuật tạo hình van.

3.3. Phẫu thuật van 3 lá

Tình trạng thương tổn van 3 lá thường có đặc điểm: gây suy tim phải nặng, kỹ thuật tạo hình van khó, kết quả sau mổ còn hạn chế... nên khi siêu âm Doppler cần xác định chính xác xem là thương tổn van do thấp hay hở van chức năng để lựa chọn cách thức sửa van phù hợp.

Bệnh tim mạch vẫn là bệnh lý nguy hiểm phổ biến ở Việt Nam. Khi bệnh diễn tiến đến mức độ nhất định người bệnh cần thực hiện phẫu thuật để cải thiện hoặc duy trì chức năng tim, cũng như ngăn ngừa những biến chứng không may xảy đến.

Cho đến nay, siêu âm tim Doppler màu vẫn là phương pháp thăm dò quan trọng giúp chẩn đoán bệnh, chỉ định và chuẩn bị phẫu thuật tim. Tuy vậy, bên cạnh việc nâng cao chất lượng phẫu thuật tim, việc tăng cường chất lượng siêu âm tim cũng rất cần thiết, giúp tạo ra tác động tương hỗ giúp nâng cao chất lượng điều trị các bệnh lý tim mạch.