Teo não và bệnh Alzheimer

Hiểu được mối liên quan giữa vấn đề teo não, tuổi tác và bệnh Alzheimer vốn rất quan trọng. Bởi bệnh Alzheimer thường biểu hiện triệu chứng ra bên ngoài vào giai đoạn con người bắt đầu lão hóa. Trong khi tuổi tác và bệnh Alzheimer lại là các quá trình độc lập, nhưng đồng thời ảnh hưởng đến não.

Tuổi tác là yếu tố nguy cơ quan trọng nhất đối với bệnh Alzheimer. Với tỷ lệ lưu hành tăng đáng kể trong độ tuổi từ 65 - 85, bệnh Alzheimer làm teo ở các vùng vỏ não nguyên thủy và hệ viền với thùy thái dương trung gian. Vỏ não nội khứu và hồi hải mã dễ bị teo, trong đó thể tích hồi hải mã giảm với tốc độ 4 - 6% mỗi năm mắc bệnh Alzheimer. Qua hình ảnh chụp cộng hưởng từ, bộ não của người bình thường và người mắc bệnh Alzheimer ở các mức độ khác nhau sẽ có kích thước và hình dạng khác nhau. Tình trạng bị teo não nặng dần và mất khối lượng não biểu hiện qua các rãnh và vết nứt mở rộng của vỏ não.

Tuy nhiên, bệnh Alzheimer phát triển trong bối cảnh lão hóa bình thường và não của người lớn tuổi không bị sa sút trí tuệ vẫn có trọng lượng não thấp hơn, thể tích mô giảm, cũng như giãn não thất và nếp gấp não. Khi lớn tuổi, các tế bào thần kinh sẽ bị mất đi ở các khu vực tân động mạch, hồi hải mã và tiểu não. Tế bào thần kinh co lại và sửa chữa DNA dưới mức tối ưu, dẫn đến suy giảm tính toàn vẹn của tế bào thần kinh và mật độ khớp thần kinh. Do đó, tuổi tác được cho là làm tăng nguy cơ mắc bệnh Alzheimer, vì có liên quan độc lập với chứng teo não.

2.1. Dựa vào các nghiên cứu

Một nghiên cứu đã được tiến hành với mục đích xác định những khu vực chất xám, cụ thể bị ảnh hưởng độc lập hay đồng thời bởi quá trình lão hóa bình thường và bị teo não do Alzheimer. Nói cách khác, các nhà nghiên cứu sẽ xác định những vùng chất xám:

• Chỉ bị ảnh hưởng bởi quá trình lão hóa bình thường
• Chỉ bị ảnh hưởng bởi bệnh Alzheimer
• Bị ảnh hưởng kết hợp của quá trình lão hóa và bệnh Alzheimer.

Kết quả cho thấy, khi tuổi càng cao, thể tích chất xám càng thấp ở các vùng liên kết vận động cơ và hỗ trợ lực ở thùy trán, thái dương, chẩm và đỉnh, cũng như trong tiểu não. Hơn nữa, suy giảm não bộ cũng đã được phát hiện ở sau hồi hải mã, đồi thị, và hồi đai giữa. Ngược lại ở những đối tượng mắc bệnh Alzheimer, teo lại được thấy tại vùng trước hải mã / hồi thái dương V và tiểu thùy tứ giác. Không thể xác định sự suy giảm não bộ ở thân hồi hải mã và vỏ não ruột là do lão hóa bình thường hay bệnh Alzheimer tác động.

2.2. Bàn luận

Có 3 phát hiện quan trọng trong nghiên cứu này:

• Đầu tiên, teo chất xám do tuổi già xảy ra ở cấu trúc tầng trên và dưới lều, cũng như các khu vực chính liên kết vận động, cảm giác và tích hợp.
• Thứ hai, teo não do bệnh Alzheimer nhắm vào các vùng trước hải mã và và tiểu thùy tứ giác, xảy ra tương đối sớm ở những đối tượng có biểu hiện lâm sàng của hội chứng sa sút trí tuệ.
• Thứ ba, teo não do bệnh Alzheimer tồn tại trong các khu vực sẽ thay đổi cụ thể theo tuổi, đồng thời tìm thấy tác động chồng chéo đáng kể ở vùng hồi hải mã.

Điều quan trọng các đối tượng tham gia nghiên cứu vẫn bình thường về mặt nhận thức trong ít nhất 5 năm sau khi được chụp não. Nghĩa là mất khối lượng chất xám do lão hóa bình thường không phải do thoái hóa thần kinh.

Sự kết hợp giữa tuổi tác và teo não do bệnh Alzheimer ở thùy thái dương giữa cho thấy tác động bởi cả hai quá trình. Hồi hải mã bị ảnh hưởng độc lập bởi cả tuổi và bệnh Alzheimer. Thông qua đó có thể giải thích vì sao tuổi tác là một yếu tố nguy cơ chính đối với bệnh Alzheimer. Cụ thể, tuổi tác có liên quan chặt chẽ đến các vùng não quan trọng bị ảnh hưởng bởi bệnh Alzheimer. Do đó, nỗ lực làm giảm chứng teo não do lão hóa, đặc biệt là ở thùy thái dương trung gian, có thể làm giảm nguy cơ bệnh Alzheimer.

Xét về các khái niệm lão hóa, một số nghiên cứu cho thấy lão hóa là một quá trình khác biệt, tự gây ra những thay đổi trong cấu trúc não. Trong khi những nghiên cứu khác cho biết tuổi tác không gây ra những thay đổi ở não, mà chính những tình trạng phổ biến với tuổi già (ví dụ, tim mạch và thoái hóa mạch máu não) dẫn đến lão hóa não. Ví dụ, đã có báo cáo rằng những người cao tuổi không bị sa sút trí tuệ và tăng huyết áp sẽ có lưu lượng máu não khi nghỉ ngơi thấp hơn so với những người không bị tăng huyết áp.

Nhiều người bình thường trên 75 tuổi vẫn bị lão hóa tác động đến mặt nhận thức, suy giảm não bộ liên quan đến các khu vực liên kết vận động, cảm giác và tích hợp thông tin, cũng như tiểu não. Sự teo mạnh do lão hóa ở những khu vực này, đặc biệt là tiểu não, có thể phản ánh sự thay đổi các chức năng thị giác, giác quan và vận động ở người cao tuổi. Phân tích MRI cấu trúc não cho thấy sự mất khối lượng chất xám trên diện rộng cùng với quá trình lão hóa xảy ra mạnh nhất ở vùng hải mã và trùng lặp với bệnh lý Alzheimer.

Tóm lại, bị teo não do lão hóa đã được quan sát thấy ở các vùng cấu trúc tầng trên và dưới lều, cũng như ở các vùng liên kết vận động cơ bản, cảm giác và tích hợp. Tuổi tác và bệnh Alzheimer gây teo chất xám ở những vùng riêng biệt một cách độc lập, song những tác động này chồng chéo lên nhau về cơ bản ở vùng hồi hải mã và vỏ não ruột. Như vậy, trì hoãn hoặc điều chỉnh chứng teo não khi lớn tuổi cũng có thể làm chậm sự khởi phát của chứng sa sút trí tuệ, tránh làm thay đổi tính toàn vẹn cấu trúc của não.

Với những ảnh hưởng tiêu cực của teo não và bệnh Alzheimer tới sức khỏe nên phát hiện và điều trị bệnh sớm vốn là điều vô cùng cần thiết.

Nguồn tham khảo:mayoclinic.org - ncbi.nlm.nih.gov