Các triệu chứng cảm thương hàn theo từng giai đoạn

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa II Quách Nguyễn Thu Thủy - Phòng khám Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City - Trung tâm Nhi - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Cảm thương hàn là một bệnh nhiễm trùng đường tiêu hóa có thể xảy ra ở mọi lứa tuổi bao gồm cả người lớn và trẻ nhỏ. Bệnh thương hàn ở trẻ nhỏ thường tiến triển nặng hơn, nguy cơ biến chứng và nguy cơ tử vong cao hơn so với thương hàn ở người lớn do cơ thể trẻ còn non yếu, hệ miễn dịch còn chưa hoàn chỉnh, sức đề kháng kém.

Thương hàn là bệnh truyền nhiễm cấp tính do trực khuẩn Trực khuẩn thương hàn (Salmonella typhi) và phó thương hàn (Salmonella paratyphi A, B) gây nên. Bệnh khởi phát đột ngột với sốt cao kéo dài, kèm đau đầu, mệt mỏi, chán ăn, mạch chậm, táo bón hoặc tiêu chảy và ho khan. Tuy nhiên, cũng có trường hợp nhẹ hoặc không triệu chứng. Bệnh thương hàn thông thường có thể gặp ở mọi đối tượng, nhưng hay gặp nhất ở trẻ nhỏ do khả năng đề kháng kém và những người sống trong điều kiện vệ sinh kém.

Bệnh có thể gây ra những biến chứng nguy hiểm như: thủng đường tiêu hóa, chảy máu tiêu hóa, biến chứng trên hệ thần kinh (viêm não, viêm màng não..)

Bệnh thương hàn thể điển hình phát triển theo các giai đoạn sau:

1.1 Giai đoạn ủ bệnh

Thời gian ủ bệnh thường kéo dài khoảng từ 3-21 ngày, trung bình là từ 7-14 ngày. Đây là giai đoạn đầu tiên của bệnh cảm thương hàn.

Khi trực khuẩn thương hàn xâm nhập vào cơ thể qua đường tiêu hóa sẽ được đưa đến dạ dày rồi xuống ruột và cuối cùng là vào máu. Trong giai đoạn này, số lượng vi khuẩn sẽ bị tiêu diệt dần khi qua mỗi đoạn đường và đến máu bạch huyết sẽ khu trú ở đây để phát triển và sinh sản mà gây nên bệnh. Sự sinh sản phát triển đó cũng cần thời gian và là cả một quá trình. Do đó, trong giai đoạn này, bệnh gần như không có biểu hiện lâm sàng nào. Tuy nhiên người bệnh có thể là nguồn lây nhiễm trong giai đoạn này.

1.2 Giai đoạn khởi phát

Khi các trực khuẩn thương hàn xâm nhập vào máu, chúng sẽ bị tiêu diệt bởi các tế bào nội mô tại gan, lách, tủy xương. Quá trình tiêu diệt vi khuẩn sẽ tạo ra các phản ứng hóa học và sinh ra các chất trung gian gây nên các biểu hiện lâm sàng ở giai đoạn này.

Biểu hiện triệu chứng lâm sàng:

• Sốt xuất hiện trong 5 - 7 ngày đầu của bệnh, có hiện tượng tăng dần theo ngày, thường sốt cao về chiều.
• Đau đầu, mệt mỏi, kém ăn, có thể kèm nhức mỏi các vùng cơ trên cơ thể, bị mất ngủ.
• Biểu hiện rối loạn tiêu hóa: đau bụng, nôn, buồn nôn, táo bón, hoặc tiêu chảy.
• Thỉnh thoảng đau tức bụng, tức ngực.
• Với những trường hợp bị thương hàn ở trẻ nhỏ, có thể thấy xuất hiện tình trạng chảy máu cam.

1.3 Giai đoạn toàn phát

Thường tính từ tuần thứ 2 của bệnh và kéo dài trong khoảng từ 2 - 3 tuần. Sau khi các vi khuẩn bị tiêu diệt, những trực khuẩn còn sống sót di chuyển vào máu tiếp tục hoạt động, tiết ra các nội độc tố gây nên bệnh thương hàn.

Triệu chứng lâm sàng:

• Sốt là triệu chứng quan trọng nhất ở giai đoạn này, thường sốt cao liên tục trên 39 độ C kèm theo nhức đầu, chóng mặt, người mệt mỏi, một số trường hợp bị rét run từng cơn, đổ mồ hôi.
• Biểu hiện nhiễm trùng nhiễm độc toàn thân nặng như môi khô, lưỡi trắng bẩn, đầu lưỡi đỏ, mặt đỏ, hơi thở hôi, một số ít trường hợp có mạch nhiệt phân ly. Ban đầu bệnh nhân còn tỉnh táo nhưng khi diễn biến nặng thì có thể dần chuyển sang trạng thái hôn mê.
• Bệnh nhân bị đi ngoài nhiều lần (khoảng 5 - 6 lần/ngày), phân lỏng có mùi khó chịu kèm theo chướng bụng, đầy hơi và đôi khi đau nhẹ khắp bụng.
• Hồng ban xuất hiện ở ngày thứ 7 đến ngày thứ 10 của bệnh, thường gặp ở các vị trí như ngực, bụng, hông và có thể tự mất đi sau 2 - 3 ngày.
• Khám thấy gan to, lách to, có hiện tượng loét vòm họng, có thể có dấu hiệu của suy tim với viêm phổi tùy từng trường hợp.

1.4 Giai đoạn lui bệnh

Khi bị nhiễm cảm thương hàn, nếu được điều trị đúng phương pháp hoặc một số trường hợp bị nhẹ, bệnh có thể chuyển sang giai đoạn lui bệnh. Giai đoạn này thường ở tuần thứ 3 đến tuần thứ 4 của bệnh.

Biểu hiện:

• Bệnh nhân hết sốt, các triệu chứng từ từ thuyên giảm dần, sức khỏe cũng như khả năng đề kháng của cơ thể dần phục hồi.
• Đối với thương hàn ở trẻ nhỏ dưới 5 tuổi, các dấu hiệu bệnh thường không điển hình, trẻ hay bị tiêu chảy kèm nôn mửa mà ít khi bị táo bón, hiện tượng sốt cao có nguy cơ gây các cơn co giật toàn thân. Đặc biệt, ở các trẻ nhỏ dưới 1 tuổi, bệnh cảnh thương hàn lại diễn biến rất nặng, nguy cơ dẫn tới tử vong và các biến chứng nguy hiểm cho não bộ và các cơ quan khác.
• Đối với thương hàn ở người lớn, bệnh có thể lui nhanh hơn. Tuy nhiên, với những trường hợp đang mắc các bệnh lý về suy giảm miễn dịch như tiểu đường hay dị dạng đường mật... cũng có nguy cơ để lại các biến chứng nguy hiểm đối với sức khỏe.

Thương hàn có khả năng lây lan nhanh chóng để phát thành bệnh dịch trên các vùng dân cư. Do đó, bệnh cần được phát hiện và điều trị sớm để tránh ảnh hưởng đến sức khỏe của cả người bệnh và cộng đồng xung quanh. Để đề phòng bệnh thương hàn triệu chứng, người ta cần phối hợp rất nhiều yếu tố nhiều phương pháp khác nhau: vệ sinh an toàn thực phẩm- kiểm tra nguồn nước và thực phẩm đạt vệ sinh trước khi ăn, thực hiện ăn chín uống sôi, rửa tay trước khi ăn và sau khi đi vệ sinh... nhưng để tối ưu nhất vẫn là phương pháp tiêm vắc - xin phòng bệnh. Tiêm phòng vắc-xin giúp tạo miễn dịch phòng tránh bệnh thương hàn đây là biện pháp phòng bệnh hiệu quả nhất hiện nay. Khi khách hàng có nhu cầu tiêm phòng bệnh thương hàn có thể đến Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.

Tại Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec cung cấp dịch vụ tiêm vắc -xin Typhim Vi 0.5ml hãng Sanofi (Pháp) phòng bệnh thương hàn được tiêm cho đối tượng trẻ từ 2 tuổi và người lớn, khả năng miễn dịch sau tiêm vắc - xin kéo dài 3 năm nên tiêm nhắc lại sau 3 năm. Những ưu điểm khi tiêm vắc-xin tại Vinmec:

• Tại Vinmec sử dụng nguồn vắc xin chất lượng cao, luôn sẵn có, có xuất xứ rõ ràng, được bảo quản nghiêm ngặt trong điều kiện cho phép.
• Đội ngũ bác sĩ và điều dưỡng tại Vinmec giàu kinh nghiệm, chuyên nghiệp, trong quá trình tiêm chủng áp dụng cách giảm đau hiệu quả và tạo tâm lý thoải mái.
• Trước khi tiêm, tất cả khách hàng được khám sàng lọc trước tiêm với các bác sĩ chuyên để giúp đảm bảo sức khỏe tốt khi tiêm chủng.
• Khách hàng được tư vấn những phản ứng sau tiêm vắc xin có thể gặp và cách giải quyết.
• Sau khi tiêm phòng khách hàng được theo dõi tại phòng sau tiêm chủng được trang bị đầy đủ các phương tiện cấp cứu; đội ngũ bác sĩ - điều dưỡng được đào tạo về xử trí cấp cứu sốc phản vệ nhằm đảm bảo xử lý kịp thời, đúng phác đồ khi có sự cố xảy ra.
• Trước khi ra về khách hàng tiêm chủng được theo dõi, kiểm tra vết tiêm và đánh giá lại sức khỏe.
• Phòng tiêm chủng thoáng mát, giúp khách hàng thoải mái, với trẻ em có khu chơi, giúp trẻ có cảm giác thoải mái như đang dạo chơi, tạo cho trẻ có tâm lý tốt trước và sau khi tiêm chủng.