Vàng da tắc mật: Nguyên nhân, triệu chứng

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ. BSCK II Phan Thị Minh Hương - Bác sĩ Nội tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Vàng da là tình trạng nhuốm màu vàng ở da, thường kèm theo niêm mạc và kết mạc mắt cũng bị vàng. Đây là một biểu hiện đặc trưng của các bệnh lý về gan mật, trong đó thường gặp nhất là vàng da do tắc mật. Trong một số trường hợp, vàng da tắc mật có thể khiến người bệnh tử vong nên không thể xem thường.

Vàng da tắc mật là một tình trạng gây ra do tắc nghẽn dòng chảy của mật ra khỏi gan. Điều này dẫn đến lượng mật dư thừa và các sản phẩm phụ của nó chuyển hướng vào máu và việc bài tiết mật ra khỏi cơ thể không đầy đủ.

Mật chứa nhiều các sản phẩm phụ, một trong số đó là bilirubin, có sắc tố từ nguồn gốc của các tế bào hồng cầu chết. Bilirubin màu vàng do đó xuất hiện màu vàng đặc trưng của bệnh vàng da ở da, mắt và màng nhầy.

2.1 Vàng da tắc mật ở người lớn

Vàng da tắc mật xảy ra khi dòng chảy chính của mật xuống ruột bị chặn và mật ứ lại trong máu. Vấn đề này có thể do ống dẫn mật có sỏi gây tắc hoặc khối u của ống mật nằm chặn tại khu vực nơi ống mật đổ vào tá tràng. Các khối u có thể là ung thư.

Thường thì ung thư đường mật gây vàng da biểu hiện lâm sàng là gan cứng lổn nhổn và không đau.

2.2 Vàng da tắc mật ở trẻ em

• Giun chui ống mật: Triệu chứng vàng da nhẹ, chẩn đoán chủ yếu dựa vào tính chất đau, trẻ đau dữ dội vùng hạ sườn phải và dưới mũi ức. Khi đau nằm chổng mông khám thấy điểm cạnh mũi ức đau
• U nang ống mật chủ: Có đặc điểm là từng đợt đau bụng vùng hạ sườn phải, sốt nóng, sốt rét rồi vàng da.

2.3 Vàng da tắc mật ở trẻ sơ sinh

Teo đường mật bẩm sinh (có thể teo 1 phần hay hoàn toàn đường mật ngoài gan). Chẩn đoán dựa vào vàng da liên tục ngày càng tăng phân bạc màu, nước tiểu vàng, gan to ứ mật.

Hội chứng vàng da ứ mật có một số triệu chứng như:

3.1 Vàng da

Ở những mức độ khác nhau từ vàng nhẹ ở củng mạc mắt đến vàng da đậm hoặc da sạm lại . Ứ mật càng kéo dài thì càng sạm hoặc có những chấm sắc tố.

3.2 Đau hạ sườn phải

Thông thường cơn đau quặn là yếu tố quan trọng trong việc chẩn đoán tắc mật do sỏi

Trong trường hợp điển hình có thể gợi ý ngay cho việc chẩn đoán nhưng cũng có khi cơn đau không dữ dội làm cho người bệnh ít chú ý đến.

Đau quặn gan và sốt rét run là những triệu chứng điển hình của sỏi mật, nhưng cũng có khả năng cả hai yếu tố này có trong viêm gan.

Trong tắc mật do sỏi, thường có một trình tự nhất định: cơn đau quặn gan sau đó sốt rét run, rồi 1, 2 ngày sau xuất hiện vàng da.

Tuy nhiên trong viêm gan, bệnh thường khởi phát từ sốt sau đó vài ba ngày hoặc một tuần mới xuất hiện vàng da ứ mật. Người bệnh chỉ thấy ở hạ sườn phải nhiều hay ít, có khi ngay từ lúc xuất hiện sốt nhưng cũng có khi sau ngày xuất hiện vàng da ứ mật.

3.3 Sốt

Mức độ và tính chất khác nhau tùy theo các nguyên nhân gây vàng da.

3.4 Ngứa

Do tăng acid mật trong máu kích thích vào đầu tận cùng các dây thần kinh dưới da.

3.5 Nước tiểu sậm màu

Tùy theo mức độ vàng da mà nước tiểu có màu sậm nhiều hay ít. Nước tiểu sẫm màu do có bilirubin trong nước tiểu. Nước tiểu có thể đỏ sẫm như nước vôi và có nhiều bọt.

3.6 Phân bạc màu

Ở mức độ khác nhau từ màu phân nhạt hơn bình thường đến phân có màu trắng như mat tit hoặc như như cứt cò.Đây là triệu chứng điển hình của vàng da ứ mật.

Bình thường trong 100g phân có 100mg stercobiline. Trong trường hợp ứ mật stercobiline giảm xuống rất nhiều. Như vậy màu phân và nước tiểu trong ứ mật là trái ngược nhau.

3.7 Rối loạn tiêu hóa

Bệnh nhân có thể bị phân mỡ do chất mỡ không được tiêu hóa.

3.8 Xuất huyết

Dưới nhiều hình thức và ở nhiều nơi nhưng thường nhất là những chấm mảng xuất huyết dưới da hoặc xuất huyết ở những vết gãi. Trường hợp nặng có thể xuất huyết tiêu hóa, chảy máu cam, ho ra máu.... Xuất huyết rất ít gặp trừ những vết xuất huyết dưới da ở vết gãi.

Ngoài ra trong trường hợp ứ mật đến giai đoạn xơ gan, ta có thể gặp các triệu chứng trong xơ gan như: phù, lách to, tuần hoàn bàng hệ ở bụng.

Bác sĩ Hương có kinh nghiệm trên 30 năm kinh nghiệm trong lĩnh vực Nội Tiêu hóa trong đó với với gần 20 năm giữ chức vụ Phó khoa, trưởng khoa Bệnh viện Trung ương Huế. Hiện tại, là Bác sĩ Nội tiêu hóa - Nội soi tiêu hóa - Khoa Nội tổng hợp Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.