Động mạch bị tắc (mảng bám động mạch)

Động mạch là các mạch mang máu giàu oxy đi khắp cơ thể. Chúng mang máu đi đến não cũng như các đầu ngón chân. Các động mạch khỏe mạnh có thành bên trong nhẵn và máu chảy qua chúng một cách dễ dàng. Tuy nhiên, một số người thể gặp phải tình trạng có động mạch bị tắc nghẽn. Đây là hiện tượng xảy ra do sự tích tụ của mảng bám trên thành trong của động mạch. Mảng bám động mạch có thể làm giảm lưu lượng máu hoặc trong một số trường hợp có thể làm tắc nghẽn hoàn toàn.

Mảng bám tích tụ trên thành trong của động mạch được tạo ra từ các chất khác nhau lưu thông trong máu. Chúng bao gồm canxi, chất béo, cholesterol, chất thải tế bào và fibrin, một chất liên quan đến quá trình đông máu. Để đối phó với sự tích tụ mảng bám, các tế bào trong thành động mạch nhân lên và tiết ra các chất bổ sung có thể làm trầm trọng thêm tình trạng động mạch bị tắc.

• Khi các mảng bám phát triển, một tình trạng được gọi là xơ vữa động mạch sẽ xảy ra. Tình trạng này khiến các động mạch bị thu hẹp và cứng lại. Mặc dù các chuyên gia cũng không biết chắc chắn điều gì khiến cho động mạch bắt đầu xơ vữa, nhưng quá trình này dường như bắt nguồn từ tổn thương lớp niêm mạc của thành động mạch. Tổn thương này sẽ dẫn đến sự lắng đọng của mảng bám, có thể là do các nguyên nhân như:
• Cholesterol ''xấu'' cao và cholesterol ''tốt'' thấp. Mức độ cao của cholesterol '' xấu '', hoặc lipoprotein tỷ trọng thấp (LDL) là những nguyên nhân chính góp phần hình thành mảng bám động mạch. Nhưng điều đó không nói lên toàn bộ câu chuyện. Mỗi người đều có cholesterol ''tốt'' hoặc lipoprotein mật độ cao (HDL) lưu thông trong máu. HDL được cho là loại bỏ một số cholesterol xấu từ mảng bám trong động mạch bị tắc và vận chuyển nó trở lại gan, nơi nó được loại bỏ.
• Huyết áp cao: Huyết áp cao làm tăng tốc độ hình thành mảng bám động mạch. Nó cũng đẩy nhanh quá trình cứng của các động mạch bị tắc.
• Khói thuốc lá: Khói thuốc lá dường như làm tăng tỷ lệ xơ vữa động mạch ở động mạch tim, chân và động mạch chủ là động mạch lớn nhất trong cơ thể.
• Bệnh tiểu đường, hoặc lượng đường trong máu tuần hoàn tăng cao cũng là một thủ phạm chính gây ra tắc động mạch. Ngay cả những người có lượng đường cao chưa đến mức mắc bệnh tiểu đường chẳng hạn như trong hội chứng chuyển hóa cũng có nguy cơ hình thành mảng bám cao hơn.

Các yếu tố nguy cơ khác bao gồm tiền sử gia đình, căng thẳng, lối sống ít vận động và béo phì. Mảng bám thường bắt đầu phát triển trong thời thơ ấu hoặc tuổi thiếu niên. Sau đó, các động mạch bị tắc sẽ phát triển ở tuổi trung niên hoặc muộn hơn.

Tác hại của mảng bám động mạch và tắc nghẽn động mạch phụ thuộc vào nơi tích tụ mảng bám động mạch. Động mạch bị tắc nghẽn ở các bộ phận khác nhau của cơ thể có thể dẫn đến nhiều bệnh lý, bao gồm:

• Bệnh động mạch vành: Khi mảng bám tích tụ trong các động mạch mang máu đến tim nó sẽ dẫn đến bệnh mạch vành hoặc bệnh tim. Bệnh động mạch vành có thể gây đau ngực hoặc khó thở. Tình trạng này có thể dẫn đến đau tim và là nguyên nhân gây tử vong ở Hoa Kỳ.
• Bệnh động mạch cảnh: Các động mạch cảnh chạy lên hai bên cổ của bạn. Chúng cung cấp oxy cho não. Sự tích tụ của các mảng xơ vữa trong động mạch cảnh có thể dẫn đến đột quỵ.
• Bệnh động mạch ngoại vi: Nếu mảng bám tích tụ trong các mạch máu dẫn máu đến chân nó có thể làm giảm lượng oxy được cung cấp. Lưu lượng máu giảm có thể khiến bạn bị đau, tê hoặc nhiễm trùng nghiêm trọng ở chân và bàn chân.

Trong nhiều trường hợp, các động mạch bị tắc nghẽn không gây ra bất kỳ triệu chứng nào cho đến khi xảy ra biến cố lớn chẳng hạn như đau tim hoặc đột quỵ.

Vào những thời điểm khác, đặc biệt là khi động mạch bị tắc nghẽn từ 70% trở lên thì sự tích tụ của mảng bám động mạch có thể gây ra các triệu chứng bao gồm:

• Tức ngực;
• Khó thở;
• Tim đập nhanh;
• Yếu hoặc chóng mặt;
• Buồn nôn;
• Đổ mồ hôi.

Triệu chứng đầu tiên là đau ngực, còn được gọi là đau thắt ngực. Nó có thể do giảm lưu lượng máu đến tim. Lưu lượng máu giảm là do mảng bám trong động mạch dẫn đến tim.

Các động mạch bị tắc trong bệnh động mạch cảnh có thể gây ra tiền căn đột quỵ được gọi là cơn thiếu máu cục bộ thoáng qua, hoặc TIAs. TIA có thể tạo ra các triệu chứng sau:

• Cảm giác yếu hoặc tê ở một bên cơ thể;
• Không có khả năng cử động cánh tay hoặc chân;
• Chỉ mất thị lực ở một bên;
• Nói nhảm.

Động mạch bị tắc nghẽn trong bệnh động mạch ngoại vi có thể gây ra:

• Đau chân;
• Chậm chữa lành vết thương ở chân;
• Chân lạnh;
• Hoại tử.

Hiện nay, đã có một số xét nghiệm cho các động mạch bị tắc. Bác sĩ sẽ xác định loại xét nghiệm nào để kê đơn dựa trên các triệu chứng và bệnh sử bệnh của bạn. Các bài kiểm tra có thể bao gồm:

• Kiểm tra cholesterol;
• X-quang ngực;
• Chụp CT;
• Siêu âm;
• Siêu âm tim hoặc kiểm tra mức độ căng thẳng của tim;
• Điện tâm đồ;
• Quét MRI hoặc PET;
• Angiogram.

Có nhiều lựa chọn phòng ngừa và điều trị cho các động mạch bị tắc. Những gì bác sĩ kê đơn để giảm mảng bám động mạch và ngăn ngừa động mạch bị tắc nghẽn sẽ phụ thuộc vào mức độ nghiêm trọng của tình trạng và tiền sử bệnh. Bác sĩ có thể áp dụng một hoặc nhiều phương pháp sau:

5.1. Thay đổi lối sống.

Một lối sống lành mạnh là điều cần thiết để kiểm soát mảng bám động mạch và điều trị các động mạch bị tắc, điều này bao gồm:

• Thực hành một chế độ ăn ít chất béo bão hòa và cholesterol, ít đường, ít carbohydrate đơn, nhiều trái cây và rau;
• Duy trì trọng lượng cơ thể khỏe mạnh;
• Không hút thuốc;
• Tập thể dục thường xuyên;
• Quản lý mức độ căng thẳng;
• Giảm huyết áp và cholesterol;
• Duy trì lượng đường trong máu thấp.

5.2. Các thủ thuật phẫu thuật hoặc can thiệp.

Trong một số trường hợp, phẫu thuật có thể cần thiết để điều trị các động mạch bị tắc và ngăn ngừa tích tụ thêm mảng bám động mạch. Các thủ tục này có thể bao gồm:

• Đặt stent: Bác sĩ sẽ sử dụng một ống nhỏ gọi là stent có thể chứa thuốc để đặt vào động mạch để duy trì lưu lượng máu đầy đủ. Một ống thông được sử dụng qua động mạch của chân để đến tim và một stent được đặt qua ống thông vào khu vực tắc nghẽn.
• Phẫu thuật: Trong hoạt động này, các động mạch từ các bộ phận khác của cơ thể được di chuyển để vượt qua các động mạch bị tắc và giúp máu giàu oxy đi đến đích.
• Nong mạch bằng bóng: Thủ thuật này giúp mở các động mạch bị tắc đã bị tắc một phần hoặc toàn bộ bằng cách mở chỗ tắc bằng một thiết bị đẩy mảng bám vào thành bên của động mạch.

5.3. Thuốc

Một số loại thuốc có thể giúp kiểm soát một số yếu tố góp phần tích tụ mảng bám động mạch. Bao gồm:

• Thuốc giảm cholesterol;
• Thuốc hạ huyết áp;
• Aspirin và các loại thuốc làm loãng máu khác để làm giảm khả năng hình thành cục máu đông gây nguy hiểm.

Động mạch bị tắc nghẽn làm tăng rất nhiều khả năng bị đau tim, đột quỵ, thậm chí tử vong. Vì những nguy hiểm này, dù bạn bao nhiêu tuổi, bạn cũng cần phải nhận thức được nguyên nhân gây ra mảng bám động mạch và có chiến lược điều trị để ngăn ngừa hậu quả nghiêm trọng. Hiện nay, Trung tâm tim mạch - Bệnh viện Đa khoa quốc tế Vinmec là một trong những trung tâm mũi nhọn cả nước về thăm khám, chẩn đoán, tầm soát và điều trị các bệnh lý tim mạch. Với sự hội tụ của đội ngũ chuyên gia giàu kinh nghiệm, có uy tín lớn trong lĩnh vực điều trị ngoại khoa, nội khoa, thông tim can thiệp và ứng dụng các kỹ thuật cao cấp trong việc chẩn đoán và điều trị bệnh lý tim mạch, cùng với hệ thống các trang thiết bị hiện đại, ngang tầm với các bệnh viện uy tín nhất trên thế giới như: Máy cộng hưởng từ MRI 3 Tesla (Siemens), máy CT 640 (Toshiba), các thiết bị nội soi cao cấp EVIS EXERA III (Olympus Nhật Bản), hệ thống gây mê cao cấp Avace, phòng mổ Hybrid theo tiêu chuẩn quốc tế... Trung tâm tim mạch tại Bệnh viện Đa khoa quốc tế Vinmec đã gặt hái được nhiều thành công và có được niềm tin của đông đảo người bệnh.

Nguồn tham khảo: webmd.com