Cảnh giác với sưng đau tinh hoàn

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Trương Nghĩa Bình - Bác sĩ Chuyên khoa sản - Khoa Sản Phụ Khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng. Bác sĩ có kinh nghiệm trên 13 năm trong lĩnh vực khám chữa bệnh Sản phụ khoa.

Tinh hoàn là một bộ phận của cơ quan sinh dục nam có hình bầu dục, có chức năng là sản xuất tinh trùng và tiết ra nội tiết testosteron hình thành nên đặc tính ở nam giới. Khi tinh hoàn bị sưng đau báo hiệu những trục trặc trong cơ quan sinh sản nam. Chứng sưng đau tinh hoàn làm ảnh hưởng tới sức khỏe tình dục và chất lượng sống của người bệnh.

Tinh hoàn là một tuyến vừa có chức năng ngoại tiết sản xuất tinh trùng và nội tiết sản xuất hormon chủ yếu là testosterone có liên quan tới chức năng sinh sản của nam giới, đồng thời hỗ trợ việc sản xuất tinh trùng. Do đó tinh hoàn bị sưng đau sẽ là nguyên nhân trực tiếp ảnh hưởng đến chức năng sinh dục của nam giới.

Tinh hoàn là một khối gồm một bao trắng dày bao trùm mô tinh hoàn, bên ngoài bao trắng dày này là một lớp bao mỏng, gọi là bao tinh mạc, có chứa dịch ở bên trong. Ở cơ thể nam giới bình thường sẽ có hai tinh hoàn. Mỗi tinh hoàn có hình quả trứng, chiều dài từ 3,5-5,5cm, rộng từ 2-3cm với trọng lượng trung bình là 20g. Tinh hoàn sản xuất ra hormon và tinh trùng - hai yếu tố quan trọng cho tình dục và sinh sản của nam giới. Khi bị sưng đau tinh hoàn, nam giới không chỉ cảm thấy đau ở bìu mà còn có cảm giác mào tinh hoàn như bị phồng lên hoặc có bướu. Cơn đau này dễ khiến nam giới cảm thấy bực bội, làm giảm nhu cầu tình dục, gây ảnh hưởng đến chất lượng cuộc sống.

Hiện tượng đau sưng tinh hoàn thường mơ hồ và không dễ tìm ra được nguyên nhân. Nhìn chung, tinh hoàn là cơ quan rất nhạy cảm, có rất nhiều nguyên nhân gây ra đau tức tinh hoàn như:

2.1.Viêm mào tinh hoàn

Mào tinh hoàn là một ống mang và tích trữ tinh trùng để phóng tinh ở mặt sau tinh hoàn, tình trạng viêm nhiễm xảy ra ở ống cuộn tinh hoàn có thể là do nhiễm khuẩn từ bàng quang - niệu đạo, hoặc lây truyền qua đường tình dục (như bệnh lậu hay viêm nhiễm do Chlamydia...).

Nam giới ở mọi lứa tuổi đều có thể có viêm mào tinh hoàn, nhưng phổ biến nhất trong độ tuổi từ 20 - 39 tuổi. Đau do viêm mào tinh hoàn thường đau liên tục và kèm theo các triệu chứng như, da vùng bìu có thể đỏ, sờ thấy mào tinh hoàn sưng to và nắn nhẹ rất đau, có thể kèm theo đi tiểu ra máu, cơ thể sốt mức độ trung bình đến cao. Đau khi giao hợp hay xuất tinh. Dương vật bị đau, đau phần bụng dưới, khi đi bộ hoặc đứng cảm giác đau rõ rệt hơn.

Viêm mào tinh hoàn cấp tính nếu không điều trị có thể gây nhiễm khuẩn huyết, chuyển sang giai đoạn biểu hiện xơ cứng ảnh hưởng đến sinh sản của nam giới.

Việc điều trị trường hợp này chủ yếu vẫn là dùng kháng sinh. Tuy nhiên, việc sử dụng loại kháng sinh nào cho bệnh nhân cần được các bác sĩ chuyên khoa chỉ định.

2.2.Xoắn tinh hoàn

Đây là bệnh lý do tinh hoàn tự xoay quanh trục gây tắc nghẽn đột ngột thừng tinh, làm giảm hoặc tắc lượng máu đến tinh hoàn, gây ra hiện tượng đau và sưng. Biểu hiện là xuất hiện những cơn đau dữ dội và đột ngột ở một bên tinh hoàn, kéo dài dưới 6 giờ, bìu sưng to, buồn nôn và nôn, đau bụng, một tinh hoàn có thể ở vị trí cao hơn so với bình thường. Khi chạm vào tinh hoàn, cảm giác đau rõ rệt hơn. Trong lúc ngủ mà thấy tinh hoàn bị đau dữ dội thì đó là dấu hiệu đầu tiên của bệnh xoắn tinh hoàn. Nếu kéo dài tình trạng này có thể dẫn đến hoại tử tinh hoàn và các mô xung quanh.

Vì vậy, xoắn tinh hoàn cần được phẫu thuật cấp cứu ngay trong vài giờ đầu. Nếu để kéo dài lâu hơn, tinh hoàn bị tổn thương vĩnh viễn, sẽ ảnh hưởng tới khả năng sinh sản hoặc phải cắt bỏ.

2.3.Viêm tuyến tiền liệt mạn tính

Viêm tuyến tiền liệt mạn tính có thể gây cảm giác đau tinh hoàn, biểu hiện là đau một bên tinh hoàn, đau âm ỉ hoặc đau liên tục. Bệnh nhân chủ yếu là thanh niên, rất hiếm gặp ở người cao tuổi.

2.4.Thoát vị bẹn

Thoát vị là hiện tượng một bộ phận nào đó của cơ thể bị đẩy ra khỏi vị trí bình thường được giới hạn của nó trong cơ thể. Thoát vị bẹn là một bệnh lý hay gặp ở nam giới. Thoát vị bẹn thường xảy ra ở vị trí tinh hoàn được nối với cơ thể. Khi bị thoát vị bẹn, người bệnh cảm thấy tức nặng ở vùng bẹn bìu, kèm theo cảm giác đau tức nặng đó là một khối sà xuống bìu, một bên bìu to lên thành khối phồng do ruột ở trên dồn xuống. Bìu này càng to thêm khi người bệnh đi lại, chạy nhảy hay phải làm việc nặng, nằm nghỉ khối phồng nhỏ lại hoặc mất hẳn. Bệnh thường đòi hỏi phẫu thuật để đóng lỗ thoát vị và tốt nhất là không nên trì hoãn việc phẫu thuật.

2.5.Giãn tĩnh mạch thừng tinh

Giãn tĩnh mạch thừng tinh là bệnh lý rất hay gặp hiện nay. Đây là tình trạng giãn bất thường của tĩnh mạch tinh và đám rối tĩnh mạch tinh.

Do tĩnh mạch tinh không có van như những tĩnh mạch vùng khác nên rất dễ có hiện tượng trào ngược máu từ tĩnh mạch thận vào đám rối tĩnh mạch tinh. Những trường hợp bị vô sinh hiếm muộn kèm giãn tĩnh mạch tinh cần đánh giá ảnh hưởng của nó bằng tinh dịch đồ.

Biểu hiện là người bệnh cảm giác đau không nhiều mà chủ yếu là đau tức, đau tăng khi vận động, hay gặp ở tinh hoàn bên trái, sờ phía trên thấy có búi lùng nhùng như búi giun.

Việc điều trị nội khoa hầu như là không có kết quả đối với bệnh lý này. Nam giới cần được tiến hành mổ nội soi thắt tĩnh mạch. Đây là phương pháp mới và đem lại hiệu quả hiện nay.

2.6.Tổn thương dây thần kinh sinh dục

Viêm dây thần kinh sinh dục có thể là do các bệnh mạn tính như đái tháo đường, tăng huyết áp và còn có nguyên nhân do chấn thương (đạp xe). Lúc này, các chức năng dẫn truyền vận động, cảm giác, dinh dưỡng có thể bị mất dần, giảm hay mất đột ngột hoàn toàn sẽ gây nên cảm giác đau tức vùng bìu.

Tùy từng nguyên nhân các bác sĩ sẽ có hướng điều trị cụ thể như dùng giảm viêm, bổ trợ thần kinh...

2.7.Chấn thương và xuất huyết

Một cú đấm mạnh hay đạp trực tiếp vào bìu hoặc một va chạm bất ngờ vào hạ bộ sẽ gây chấn thương tinh hoàn và mang tới những cơn đau đớn tột bậc cho chủ nhân. Đau tinh hoàn cũng có thể do những hành động quá mạnh bạo trong khi quan hệ tình dục, tư thế quan hệ không phù hợp. Những người thường xuyên phải di chuyển nhiều (lái xe hoặc ngồi sau xe), nhất là những trường hợp đi xe đạp trong một thời gian dài hay trên những địa hình không bằng phẳng có thể dẫn đến bị đau tinh hoàn. Đôi khi, một chấn thương nặng cũng có thể khiến máu chảy ra ngoài túi bìu. Tình trạng này có thể được chữa khỏi bằng cách nghỉ ngơi tại giường hoặc nguy kịch hơn là phẫu thuật dẫn lưu.

2.8.Nang mào tinh hoàn

Nang mào tinh về cơ bản là một u nang phát triển trong ống dẫn tinh trùng. Trong phần lớn các trường hợp, u nang này là lành tính vì nó được hình thành do sự tích lũy của tinh trùng. Nếu nang mào tinh quá lớn có thể gây ra căng tức và gây đau.

2.9.Ung thư tinh hoàn

Bệnh này hiếm gặp và thường xuất hiện ở người cao tuổi. Tuy nhiên, ung thư tinh hoàn lại có tỷ lệ chữa khỏi rất cao nên cần được phát hiện sớm để điều trị kịp thời.

Triệu chứng ung thư tinh hoàn thường mờ nhạt ở giai đoạn đầu, có thể chỉ là tức nhẹ vùng bìu, đau nhẹ vú hay tích tụ chất lỏng ở bìu. Dù là khả năng điều trị khỏi rất cao nhưng không tránh khỏi việc cần phải cắt bỏ tinh hoàn, các hạch bẹn và xạ trị các đợt hóa chất tiếp theo nếu cần thiết.

2.10. Do yếu tố sinh lý

Ngoài ra, sưng đau tinh hoàn cũng có thể do bị chấn thương hay các yếu tố sinh lý như:

• Khi hưng phấn tình dục, máu dồn về dương vật nhiều có thể gây ảnh hưởng đến các mạch máu ở tinh hoàn, dẫn đến căng tức tinh hoàn.
• Đau tinh hoàn cũng có thể do cách thức kích thích khi thủ dâm, quan hệ tình dục với thời gian cương cứng dương vật lâu. Những tình trạng này thường diễn ra logic, nghĩa là có kích thích, có cương cứng, có hưng phấn tình dục... thì mới đau nhức và mức độ đau nhức vừa phải, không quá khó chịu và sẽ thường tự hết sau một khoảng thời gian ngắn.
• Nam giới mang vác nặng gây chèn ép dương vật và tinh hoàn thì cũng có thể gây ra đau nhức, mỏi tinh hoàn...

Ngoài ra, đau tức vùng tinh hoàn có khi chỉ là hiện tượng sinh lý bình thường do sự cương cứng của dương vật thường xuyên hay có cảm giác muốn phóng tinh, nhất là vào buổi sáng sớm.

Hầu hết các trường hợp đau tinh hoàn đều có thể điều trị thành công. Những trường hợp nhiễm trùng không được điều trị như nhiễm nấm chlamydia hoặc tinh hoàn xoắn có thể gây tổn thương vĩnh viễn tinh hoàn và bìu, ảnh hưởng đến chất lượng tinh binh và đời sống tình dục của phái mạnh. Ngoài ra, xoắn tinh hoàn còn gây hoại tử mô dẫn đến nhiễm trùng và có thể đe dọa đến tính mạng người bệnh.

Khi bị sưng đau tinh hoàn, nam giới không nên làm việc nặng nhọc, hoặc phải gắng sức, dừng hẳn việc chơi thể thao. Trong sinh hoạt hàng ngày, cũng cần vận động nhẹ nhàng, tham gia các môn thể thao vừa sức. Khi mới chơi thể thao, không nên chơi ngay các môn đòi hỏi nhiều thể lực mà phải lượng sức dần. Cần tránh mọi va chạm mạnh dễ dẫn đến các chấn thương cho cơ thể, nhất là vùng hạ bộ.

Cần theo dõi cơn đau tức giảm dần hay tăng dần theo thời gian. Nếu chỉ sưng đau trong thời gian ngắn và cơn đau không lặp lại thì không có gì đáng lo. Nhưng nếu cơn đau tăng hoặc đau âm ỉ và lặp đi lặp lại thì cần chủ động tới gặp bác sĩ nam khoa để được điều trị kịp thời. Điều trị đau tinh hoàn không khó khăn, chỉ cần điều trị đúng phương pháp, theo liệu trình điều trị của bác sĩ nam khoa sẽ khắc phục được tổn thương tinh hoàn, đảm bảo chức năng sinh lý của bệnh nhân được hồi phục như bình thường.

Có một số cách để tránh tổn thương vùng kín bao gồm:

• Mặc đồ bảo hộ khi chơi thể thao để phòng tránh chấn thương vùng kín;
• Xây dựng đời sống tình dục an toàn bằng cách sử dụng bao cao su khi quan hệ;
• Kiểm tra sức khỏe tinh hoàn mỗi tháng một lần để phát hiện sớm những bệnh lý tiềm ẩn;
• Khi đi tiểu, cần tiểu dứt điểm hoàn toàn để ngăn ngừa nhiễm trùng đường tiểu.