Nên chọn thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp an toàn cho bệnh nhân đái tháo đường

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng ThS. Bác sĩ Vũ Thị Duyên - Bác sĩ Thận - Nội tiết, Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Hiện nay bệnh đái tháo đường là nguyên nhân gây ra các biến chứng mù lòa, suy thận, nhồi máu cơ tim, đột quỵ, rối loạn nhận thức, giảm tuổi thọ... Để hạn chế và kiểm soát tốt các biến chứng trên thì bất kỳ bệnh nhân đái tháo đường nào cần phải kiểm soát tốt đường máu. Muốn kiểm soát tốt đường máu ngoài chế độ dùng thuốc thì điều chỉnh chế độ ăn không kém phần quan trọng, muốn có chế độ ăn phù hợp và an toàn đảm bảo đủ chất dinh dưỡng thì bệnh nhân cần lựa chọn những thực phẩm có chỉ ssos đường huyết thấp. Bài này muốn chia sẻ với bệnh nhân đái tháo đường một số thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp mầ bệnh nhân nên ưu tiên lựa chọn.

Chỉ số đường huyết viết tắt là GI (glycemic index) là chỉ số phản ánh tốc độ làm tăng đường huyết nhanh hay chậm sau khi ăn các thực phẩm giàu chất bột đường vào trong cơ thể. chỉ số GI của một thực phẩm sẽ được đánh giá ở 3 mức độ : Thấp, trung bình hoặc cao.

Những thực phẩm có chỉ số GI cao thường là các thực phẩm có chứa loại đường glucose hấp thu nhanh. Điều đó có nghĩa là sau khi ăn các loại thực phẩm này thì mức đường glucose trong máu sẽ tăng vọt lên rất nhanh nhưng cũng giảm nhanh ngay sau đó. Thực phẩm có chỉ số GI thấp thì sau khi ăn vào mức đường huyết được tăng lên từ từ và đều đặn và giảm xuống một cách chậm rãi, giúp giữ được nguồn năng lượng ổn định và có lợi hơn cho sức khỏe và trí não.

Với bệnh nhân đái tháo đường sử dụng các loại thức ăn có chỉ số đường huyết thấp sẽ làm cho lượng đường huyết dễ kiểm soát hơn vì đường huyết sẽ tăng lên từ từ sau khi ăn chứ không tăng vọt một cách đột ngột. Ngoài ra những thực phẩm có chỉ số đường huyết thấp còn giúp cải thiện tốt chuyển hóa lipid đặc biệt bệnh nhân đái tháo đường typ2.

Chỉ số đường huyết an toàn cho bệnh nhân đái tháo đường theo Hiệp hội Đái tháo đường Hoa Kỳ (ADA) là:

• Trước bữa ăn: 90 – 130mg/dl (5,0-7,2mmol/l).
• Sau bữa ăn 1-2 giờ: < 180mg/dl (10mmol/l);
• Trước lúc đi ngủ: 110 – 150mg/dl (6,0 – 8,3mmol/l).

Bất kỳ bệnh nhân đái tháo đường nào cũng cần lựa chọn những thực phẩm có chỉ số GI thấp là tốt nhất. Chỉ số đường huyết thường được dùng để giúp người bệnh đái tháo đường kiểm soát lượng đường huyết hiệu quả. Chỉ số GI của một thực phẩm được đánh giá 3 mức độ: thấp, trung bình và cao.

• Chỉ số GI trung bình thường từ 56-69.
• Chỉ số GI thấp (≤ 55) là những thực phẩm làm mức đường huyết tăng từ từ đều đặn và cũng giảm từ từ nhờ đó giữ được nguồn năng lượng ổn định, rất có lợi cho sức khỏe của bệnh nhân đái tháo đường.Bệnh nhân đái tháo đường nên lựa chọn các loại thực phẩm cân đối về chất xơ và chất bột đường nhằm giúp đường huyết luôn ổn định sau ăn. Nếu thực phẩm có chỉ số GI càng cao, thì khả năng làm tăng đường huyết sau ăn càng nhiều như thế không tốt cho sức khỏe.

Với những thực phẩm có chỉ số GI thấp ≤ 55 thì bệnh nhân đái tháo đường sử dụng không cần hạn chế (như rau xanh, hoa quả không ngọt, nhiều chất xơ)... Nhóm thực phẩm này giúp hấp thu đường vào trong máu chậm hơn nhờ vậy lượng đường huyết sau ăn tăng chậm hơn và ổn định nên không gây ra những hậu quả nghiêm trọng.

• Thực phẩm có chỉ số GI cao ( từ 70 trở lên) nghĩa là có thể làm tăng đường huyết nhanh sau khi sử dụng thực phẩm này. Với những thực phẩm có chỉ số GI ≥ 70 được coi là loại thực phẩm có khả năng gây tăng đường huyết cao sau ăn cho nên cần hạn chế sử dụng (như đường, các loại đồ uống có gas, hoa quả sấy khô...) càng tốt cho sức khỏe như những thực phẩm có chỉ số GI từ 56-69 là thực phẩm gây tăng đường huyết ở mức trung bình, chỉ nên sử dụng ở mức vừa phải (như một số loại hoa quả...).

Dưới đây là một số thực phẩm giúp ổn định đường huyết:

• Bưởi (chỉ số GI - 25): Đây là loại quả cung cấp về lượng vitamin C. Trong từng múi bưởi có chứa các enzym giúp hấp thu đường nhờ đó giảm lượng mỡ dự trữ từ đường chuyển hóa thành.
• Sữa tươi ( chỉ số GI - 40): Khi uống 1 cốc sữa tươi sẽ khống chế hoạt tính của các enzym hợp thành cholesterol từ đó hạn chế cholesterol sinh ra.
• Sữa đậu nành (chỉ số GI - 43): Đây là những axit amin có khả năng duy trì và củng cố hệ miễn nhiễm, đồng thời làm giảm hàm lượng cholesterol và chỉ số đường huyết.
• Nước mơ ( chỉ số GI - 57): Trong mơ có chứa những thành phần giúp đẩy nhanh quá trình chuyển hóa oxy, làm chậm quá trình lão hóa và đẩy nhanh sự hồi phục của các tế bào.
• Cà chua (chỉ số GI - 30): Cà chua không chỉ giúp ổn định đường huyết mà còn có thể giúp giảm cân hiệu quả.
• Nước ép táo (chỉ số GI - 15): Trong táo có chứa chất xơ hòa tan pectin giúp giữ nước và làm sạch ruột, hỗ trợ quá trình tiêu hóa được diễn ra thuận lợi, đồng thời giữ cân bằng hệ vi sinh trong đường ruột và giảm mức cholesterol trong cơ thể.
• Cam tươi ( chỉ số GI - 43): Cam rất giàu vitamin C, canxi, phốt-pho, kali, axit citric caroten, hesperidin, chất xơ... vừa tốt cho quá trình chuyển hóa của đường ruột vừa giúp giảm sự tích lũy độc tố từ đó giúp giảm cân hiệu quả.
• Đào (chỉ số GI - 50): Đào chứa dồi dào chất xơ giúp cải thiện hệ tiêu hóa giúp dạ dày hoạt động hiệu quả hơn, hơn nữa còn ức chế quá trình hấp thu chất béo, giúp không bị tăng cân.
• Cháo yến mạch (chỉ số GI - 50): Có chỉ số GI thấp sẽ tốt cho việc kiểm soát chỉ số đường huyết của bệnh nhân tiểu đường, cháo yến mạch còn cung cấp một lượng lớn protein và chất xơ thúc đẩy hệ tiêu hóa hoạt động tốt hơn.
• Quả Kiwi ( chỉ số GI - 50): Trong 1 quả kiwi xanh chứa 4g chất xơ và dồi dào vitamin cùng khoáng chất có lợi cho cơ thể và rất an toàn cho việc kiểm soát đường huyết.
• Chuối ( chỉ số GI - 55): Chuối không những góp phần đốt cháy chất béo mà còn ngăn ngừa sự hấp thụ carbohydrate vào cơ thể, giúp quá trình trao đổi chất diễn ra với tốc độ nhanh hơn.

• Trong mỗi thực đơn của mỗi bữa ăn cho bệnh nhân đái tháo đường nên có nhiều loại thực phẩm đa dạng thay đổi món ăn thường xuyên. Số lượng thực phẩm vừa đủ với nhu cầu của cơ thể sao cho giữ cân nặng hợp lý.
• Bữa ăn nên có nhiều thành phần thực phẩm như bột đường, đạm (thịt, cá, trứng, đậu hũ), chất béo và chất xơ (rau củ quả, đậu, ngô) giúp đường được hấp thu vào máu từ từ.
• Nên bổ sung thêm nhiều rau xanh trong khẩu phần ăn hằng ngày vì trong rau xanh có nhiều chất xơ, giúp ổn định chỉ số đường huyết.
• Một số loài cá như cá hồi giàu chất béo omega-3 rất có lợi cho tim mạch của bệnh nhân tiểu đường, giúp phòng ngừa các biến chứng tiểu đường liên quan đến tim mạch. Các chất béo tốt như MUFA, PUFA, DHA không chỉ tốt cho hệ tim mạch mà còn rất tốt trong việc giúp chống lại các bệnh về huyết áp hoặc mỡ máu.
• Nên sử dụng các loại sữa ít chất béo, có chứa đường palatinose và chất xơ hòa tan, sẽ không làm đường huyết tăng nhanh sau khi ăn.
• Một số loại thức ăn đặc biệt mà người bệnh tiểu đường nên tránh bao gồm các loại protein có hại như các loại thịt đóng hộp, các loại thức ăn chế biến sẵn giàu đạm, muối và đường. Tương tự với các loại trái cây đóng hộp cũng là thức ăn mà bệnh nhân tiểu đường nên tuyệt đối tránh. Các loại thức ăn nhanh, gà rán, khoai tây chiên hay thịt xông khói cũng khiến đường huyết của người bệnh không ổn định trong mức an toàn.

Hy vọng những thông tin trên đây đã giúp bệnh nhân tiểu đường hiểu rõ về bệnh của mình cũng như chú ý đến thực phẩm phù hợp trong khẩu phần ăn mỗi ngày để kiểm soát đường huyết tốt hơn. Việc hiểu rõ tầm quan trọng của dinh dưỡng trong điều trị bệnh tiểu đường và cách lựa chọn thực phẩm phù hợp cũng giúp kiểm soát tốt căn bệnh và giảm được nguy cơ các biến chứng nguy hiểm.