Thế nào là chất béo không bão hòa?

Trong chế độ dinh dưỡng hàng ngày, chất béo tốt, hay còn gọi là chất béo không bão hoà đóng vai trò vô cùng quan trọng, giúp cung cấp năng lượng để cơ thể tăng trưởng và phát triển. Một chế độ ăn giàu chất béo không bão hòa đặc biệt lợi cho sức khỏe và sự phát triển của trẻ em.

Con người không thể tự tạo ra các axit béo cần thiết cho cơ thể nên chúng ta bắt buộc phải hấp thu nguồn dinh dưỡng này từ các loại thực phẩm hàng ngày. Nhưng khi nhắc đến chất béo, nhiều người e ngại rằng chúng sẽ gây ảnh hưởng xấu đến tim mạch vì làm tăng lượng cholesterol, cũng như khiến cơ thể thừa cân, béo phì do quá nhiều calo. Thực tế, quan niệm trên chỉ đúng một phần bởi vì bên cạnh chất béo không tốt như chất béo bão hòa và chuyển hóa, vẫn còn có loại chất béo tốt cho sức khỏe, hay còn gọi là chất béo không bão hòa. Chất béo không bão hoà tồn tại dưới dạng:

• Chất béo không bão hòa đơn thể: Có khả năng làm giảm cholesterol xấu.
• Chất béo không bão hòa đa thể: Tiêu biểu là hai chất omega 3 (hay alpha-linolenic acid) và omega 6 (hay linolenic acid), làm giảm hàm lượng cholesterol cả xấu lẫn tốt.

Cả hai nhóm chất béo không bão hòa trên đều được xem là lành mạnh cho cơ thể khi con người tiêu thụ với mức độ vừa phải. Chất béo tốt giúp giảm nguy cơ xơ vữa động mạch, sản sinh ra cholesterol và hạn chế tỷ lệ mắc bệnh tim mạch. Một chế độ ăn giàu chất béo không bão hòa đặc biệt lợi cho sức khỏe và sự phát triển của trẻ em.

Chất béo đơn không đông đặc ở nhiệt độ bình thường và có trong rất nhiều loại rau, đậu, dầu thực vật và một số loại hạt. Loại chất béo này luôn được các chuyên gia dinh dưỡng khuyên dùng vì vừa có khả năng làm giảm cholesterol xấu, vừa lại không gây ảnh hưởng tới cholesterol tốt.

• Giảm cholesterol máu và bệnh tim mạch

Nên ưu tiên lựa chọn những thực phẩm có chứa chất béo không bão hòa đơn trong chế độ ăn hàng ngày để góp phần cải thiện nồng độ cholesterol máu và ngăn ngừa nguy cơ mắc phải những vấn đề sức khỏe liên quan đến tim mạch.

• Kiểm soát đái tháo đường tuýp 2

Hơn thế nữa, theo một nghiên cứu khoa học về lợi ích của chất béo không bão hòa, chất béo đơn đặc biệt có tác dụng giúp làm giảm tỷ lệ mắc bệnh cũng như kiểm soát được hội chứng tiểu đường tuýp 2.

Chất béo đa có đặc điểm ít ổn định, dễ bị oxy hóa và ôi / hôi (rancid) hơn so với chất béo không bão hòa đơn thể. Đây là loại chất béo trong dầu thực vật của những loại hạt ngũ cốc, chủ yếu tồn tại dưới dạng các axit béo không bão hòa đa (PUFAs) hoặc Omega-3 và Omega-6. Việc tiêu thụ các loại thực phẩm có nguồn gốc từ động vật như cá hồi và cá ngừ cũng khiến cơ thể dễ dàng hấp thụ các chất béo không bão hòa đa.

Tương tự như chất béo đơn, chất béo không bão hòa đa cũng có khả năng hạ thấp nguy cơ mắc các bệnh về tim mạch và giảm chỉ số cholesterol xấu trong máu. Mặc dù loại chất béo này cũng ảnh hưởng đến cả cholesterol tốt song vẫn có ý kiến cho rằng mức độ tác dụng tích cực đến cơ thể của chất béo không bão hòa đa sẽ tốt hơn.

Hai chất Omega-3 và Omega-6 thuộc nhóm chất béo không bão hòa đa, là loại axit béo phổ biến mà con người cần hấp thụ từ một số thực phẩm nhất định. Chúng có khả năng giúp cơ thể tổng hợp chất prostaglandin - rất cần thiết cho quá trình lưu thông máu dễ dàng, cũng như ngăn ngừa các bệnh tim mạch.

Axit béo Omega-3 thường được tìm thấy trong hải sản như cá hồi, cá trích, cá mòi và cá thu. Đây là dưỡng chất rất có lợi cho sự phát triển mắt và não của em bé trong vòng 6 tháng đầu đời. Bên cạnh đó, Omega-3 còn được nhiều phụ huynh ưa chuộng để bổ sung cho con trẻ, giúp bé thông minh, học tốt hơn và tăng cường sức đề kháng. Đối với người lớn, nếu thường xuyên cung cấp Omega-3 cũng sẽ có nhiều tác dụng tích cực bao gồm:

• Giảm đau cứng khớp buổi sáng cho người mắc viêm khớp dạng thấp;
• Ngăn ngừa các bệnh về tim như: viêm hoặc suy tim và rối loạn nhịp tim;
• Hạ mức cholesterol toàn phần;
• Chống lại bệnh mạch vành, hỗ trợ lưu thông máu;
• Điều hòa huyết áp ổn định.

Bên cạnh Omega-3, axit béo Omega-6 cũng là một dạng của chất béo không bão hòa đa. Loại axit béo này có nhiều trong hạt hướng dương, đậu phộng, cải dầu và đậu nành. Chúng giúp kiểm soát cholesterol xấu, bảo vệ cơ thể khỏi những căn bệnh về tim mạch. Ngoài ra, còn có axit béo Omega 2 chứa trong mỡ cá song ít phổ biến hơn.

Chất béo chiếm khoảng 18-24% trọng lượng cơ thể của một người trưởng thành, chúng có mặt ở màng tế bào, ở các nhân và ti thể. Chất béo không bão hòa tham gia vào cấu trúc cũng như quá trình thực hiện chức năng của một số cơ quan nhất định, mang đến nhiều lợi ích như:

• Hạ đường huyết bằng cách cải thiện hiện tượng kháng insulin
• Giảm độc tố từ các axit béo tự do trong cơ thể, giúp tế bào hoạt động bình thường và tăng cường miễn dịch
• Đóng vai trò quan trọng trong việc biến đổi và dự trữ năng lượng
• Hỗ trợ xây dựng mô thần kinh và các hormone
• Phản ứng với viêm nhiễm, kiểm soát tình trạng viêm khớp
• Giúp cơ thể hấp thụ một số vitamin cần thiết như A, D, E và K từ các loại thực phẩm
• Cung cấp các chất dinh dưỡng thiết yếu như vitamin E chống oxy hóa

Mặc dù công dụng của chất béo tốt là rất nhiều, nhưng nếu tiêu thụ với hàm lượng lớn trong chế độ ăn uống sẽ gây ra tình trạng dư thừa calo, từ đó dẫn đến mất kiểm soát cân nặng và tăng nguy cơ béo phì. Như tất cả những loại chất béo khác, chất béo không bão hòa cũng cung cấp 9 calo / gram. Do đó các chuyên gia thường khuyên không nên tiêu thụ hơn 30% tổng lượng calo từ chất béo, đặc biệt đối với những người đang cố gắng giảm cân.

Nhìn chung, chất béo không bão hòa, bao gồm chất béo đơn và chất béo đa, là nhóm chất béo tốt, mang đến nhiều lợi ích quan trọng cho cơ thể. Nên thay thế những chất béo không tốt bằng chất béo tốt nhưng cũng cần chú ý chỉ ăn một lượng vừa phải. Bởi vì mặc dù chất béo không bão hoà có khuynh hướng làm giảm cholesterol trong máu và là những acid béo thiết yếu, tuy nhiên chúng cũng có chứa hàm lượng calo rất cao, dễ gây tăng cân và khó giảm cân.