Nguy cơ trầm cảm ở bệnh nhân đái tháo đường và ngược lại

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng ThS. Bác sĩ Vũ Thị Duyên - Bác sĩ Thận - Nội tiết, Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Khi mắc bệnh đái tháo đường typ2 bệnh nhân có rất nhiều nguy cơ vì đái tháo đường là bệnh mạn tính giết người thầm lặng có nhiều biến chứng nguy hiểm như: tim mạch, tăng huyết áp, đột quỵ, biến chứng mắt gây mù lòa, biến chứng thận. Vậy nếu bị mắc thêm bệnh trầm cảm nữa nguy cơ tử vong sẽ tăng lên gấp đôi. Làm thế nào để hạn chế biến chứng này đây là vấn đề cả bác sỹ và bệnh nhân đều rất quan tâm.

Chủ đề “ Mối liên hệ giữa bệnh đái tháo đường và trầm cảm” đã được giới chuyên môn nghiên cứu từ nhiều năm nay. Đây là mối quan hệ 2 chiều ảnh hưởng đến nhau rất nhiều. Khi gặp vấn đề về tinh thần căng thẳng stress thì sẽ làm tăng nguy cơ mắc bệnh đái tháo đường và khi mắc bệnh đái tháo đường sẽ làm tăng nguy cơ mắc một số bệnh về tâm thần, thần kinh.

Trầm cảm ở những bệnh nhân đái tháo đường phần lớn thuộc về tâm lý người bệnh rất nhiều triệu chứng của bệnh về tâm thần làm che lấp cả những triệu chứng của bệnh đái tháo đường. Rồi chính triệu chứng của bệnh về tâm thần lại làm che lấp cả những triệu chứng của bệnh đái tháo đường. Vì vậy bác sĩ khi khám cần sớm nhận thấy rõ những dấu hiệu của trầm cảm ở người bệnh đái tháo đường.

Trên thực tế những bệnh nhân mắc bệnh đái tháo đường sẽ tăng nguy cơ mắc cả trầm cảm và ngược lại. Trầm cảm ở bệnh nhân đái tháo đường sẽ tăng nguy cơ tử vong lên gấp 2 lần.

Ngược lại trầm cảm là trạng thái khiến bạn cũng thờ ơ với chính sức khỏe và bản thân của mình. Như vậy bệnh nhân không tự kiểm soát được lượng đường huyết, không có một chế độ ăn hợp lý điều này làm cho bệnh đái tháo đường trở nên khó kiểm soát đường huyết và đường huyết sẽ tăng và tạo điều kiện cho các biến chứng nguy hiểm càng ngày càng nhiều.

Do đó khi bệnh nhân đái tháo đường gặp bất cứ một vấn đề nào về tinh thần, tâm lý bạn nên đến gặp bác sĩ nói về tình trạng bệnh, bác sĩ sẽ giúp bệnh nhân ổn định tinh thần hơn.

Nguyên nhân làm cho thấy bệnh nhân đái tháo đường dễ mắc chứng trầm cảm:

• Do quá trình stress oxy hóa xảy ra khi đường huyết tăng thường xuyên làm tổn thương các tế bào thần kinh, gây xơ vữa mạch máu não, làm thiếu hụt nguồn dinh dưỡng và oxy cung cấp cho các tế bào não. Bên cạnh đó việc kiểm soát tốt lượng đường trong máu là điều bắt buộc chính việc này được coi là một áp lực dẫn đến người bệnh đái tháo đường gia tăng mắc bệnh trầm cảm. Tuy nhiên, điều này lại quay lại gây khó khăn trong việc quản lý bệnh tiểu đường
• Các yếu tố nguy cơ tương tự nhau gây trầm cảm ở người mắc bệnh đái tháo đường bao gồm: Tiền sử gia đình, béo phì, tăng huyết áp, ít hoạt động, bệnh động mạch vành... Vì bệnh nhân đái tháo đường bao giờ cũng kèm với tình trạng tăng huyết áp, béo phì thừa cân, bệnh tim mạch, bệnh thần kinh.

Bệnh nhân đái tháo đường khi bị bệnh trầm cảm sẽ có các triệu chứng sau: Cơ thể mệt mỏi, mất ngủ liên miên, bỏ ăn, chán ăn, ăn không ngon miệng, tâm trạng cáu gắt, chán chường, suy giảm trí nhớ, có các ý định, hành vi tự tử,...

• Cơ thể mệt mỏi: Là những dấu hiệu đầu tiên của bệnh trầm cảm, người bệnh thiếu đi sự linh hoạt bình thường, biểu lộ cảm xúc hạn chế, thường suy nghĩ một mình, đặc biệt là các bệnh nhân đường huyết không ổn định.
• Mất ngủ thường xuyên: Bệnh nhân tiểu đường vốn đã thường xuyên mất ngủ do đi tiểu nhiều, tiểu đêm. Họ là đối tượng rất khó đi vào rất ngủ ngon và sâu, thường là phải trằn trọc mất 2 - 3 tiếng đồng hồ trên giường thì mới ngủ được. Trung bình một đêm họ chỉ ngủ 3 - 4 tiếng đồng hồ, và rất khó để ngủ lại.
• Hay cáu gắt bất thường: Tâm lý bất ổn khiến người bệnh đái tháo đường rất hay bực bội, cáu giận. Nhiều trường hợp có những hành vi khác thường như bất chợt muốn làm một việc gì đó mà trước đó chưa bao giờ làm. Nói chung họ có những thay đổi tâm lý, hành động rất thất thường.
• Chán ăn, ăn không ngon: Đây là nguyên nhân bệnh nhân đái tháo đường rất gầy, do họ không ăn được hoặc ăn không ngon miệng, dẫn đến chán ăn. Tuy nhiên, có nhiều thường hợp mắc bệnh béo phì, thừa cân khi bị tiểu đường.
• Suy giảm trí nhớ: Suy giảm trí nhớ là biểu hiện tất yếu của cả bệnh trầm cảm lẫn bệnh tiểu đường nói chung. Họ thường không chú tâm, tập trung vào việc gì đó. Nhiều trường hợp nhớ nhớ, quên quên... Mặt khác, các bệnh nhân này có trí nhớ kém thường nói trước quên sau, nhầm lẫn các sự việc, sự kiện với nhau. Họ hay quên đồ đạc, quên những việc cần phải làm.
• Ý định và hành vi tự sát: Ý định tự sát khá phổ biến ở bệnh nhân đái tháo đường. Do bi quan, chán nản cho rằng mình là gánh nặng cho gia đình, bệnh nhân muốn chết để kết thúc không làm phiền đến ai. Tuy nhiên, hành vi tự sát lại hiếm gặp hơn rất nhiều, nghĩa là bệnh nhân đái tháo đường ít khi tự sát.4

Khi bệnh nhân mắc bệnh trầm cảm tuân thủ điều trị bằng thuốc là không đủ cần phải kết hợp với các liệu pháp tâm lý và sự hỗ trợ của người nhà bệnh nhân. Khi được điều trị bằng thuốc cần phải kết hợp với luyện pháp tư vấn hoặc tâm lý trị liệu sẽ giúp người bệnh kiểm soát được cả 2 căn bệnh cùng một lúc. Bác sĩ sẽ hỗ trợ và giúp đỡ bạn trong quá trình hồi phục sức khỏe, vì vậy đừng ngần ngại tham khảo và xin ý kiến của bác sĩ, chuyên gia.

• Cải thiện tâm lý: Tâm lý là yếu tố chính khiến bệnh nhân tiểu đường mắc bệnh trầm cảm. Vì vậy, khi cải thiện được yếu tố tâm lý, thay đổi hành vi nhận thức và điều trị cá nhân, tình trạng bệnh của người bệnh sẽ tốt lên. Hiện nay có rất nhiều chương trình điều trị ngoại trú cho đến khi các triệu chứng được cải thiện mà người bệnh nên tham gia.
• Tuy nhiên, người bệnh cần tự điều chỉnh tâm lý của mình đầu tiên để đạt kết quả tốt trong quá trình điều trị. Suy nghĩ tích cực, lạc quan, giảm bớt căng thẳng,.. sẽ giúp kiểm soát đường huyết tốt hơn.
• Một số loại thuốc trợ giúp: Điều trị bằng thuốc sẽ giúp các triệu chứng giảm đi đáng kể. Hiện nay, có rất nhiều loại thuốc chống trầm cảm. Các sản phẩm thuốc ít tác dụng phụ có thể tốt cho người bệnh đái tháo đường.
• Bác sĩ sẽ là người trực tiếp trợ giúp trong quá trình điều trị thuốc của bệnh nhân từ việc kê đơn, liều lượng. Với những bệnh nặng có triệu chứng nặng, bác sĩ xem xét thay thế thuốc để đạt hiệu quả điều trị tốt nhất.
• Thay đổi lối sống: Một lối sống lành mạnh, khoa học sẽ giúp tinh thần người bệnh phấn chấn, lạc quan, yêu đời. Bước đầu tiên, người bệnh nên thực hiện ăn nhiều những thực phẩm lành mạnh như trái cây và rau quả - những thực phẩm ít đường và ít chất béo.

Thường xuyên tập thể dục giúp giảm các triệu chứng trầm cảm. Tập thể dục có tác dụng thúc đẩy các hormone hạnh phúc trong não, kích thích các tế bào não mới tăng trưởng, giúp giảm cân, giảm đường huyết và tăng cường năng lượng cũng như sức chịu đựng. Đồng thời, tập thể dục giúp bạn ngủ ngon hơn về ban đêm, tránh mất ngủ và ngủ không sâu giấc.