Lưu ý khi dùng máy phun khí dung

Bài viết được tham vấn chuyên môn cùng Bác sĩ chuyên khoa I Đặng Thị Ngọc Chương - Bác sĩ Nhi - Khoa Nhi - Sơ sinh, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Máy phun khí dung giúp đưa thuốc vào cơ thể dưới dạng những hạt sương nhỏ li ti, được sử dụng khá phổ biến trong nhi khoa để điều trị bệnh lý hô hấp. Bất kỳ ai cũng có thể mua máy về nhà sử dụng nhưng phải theo hướng dẫn của bác sĩ.

Để liệu pháp khí dung mang lại kết quả tốt nhất, sau đây là 10 lưu ý cho bệnh nhân và phụ huynh khi sử dụng máy phun khí dung tại nhà.

Khi sử dụng máy phun khí dung, trẻ cần đeo mặt nạ hay ngậm ống thở miệng, đồng thời hít thở khoảng 5 - 10 phút cho đến khi hết thuốc. Nếu bé không ngồi thẳng hoặc không hợp tác thì sẽ không thể nhận đủ liều thuốc chỉ định. Do đó phụ huynh phải khuyến khích trẻ ngồi thẳng người khi dùng máy phun khí dung.

Mặt nạ phải có kích thước thích hợp bao được mũi họng , nếu không phần lớn các hạt sương sẽ không đi vào mũi hoặc đường thở. Việc để mặt nạ cách mặt dù chỉ một khoảng hở nhỏ cũng khiến thuốc bị thất thoát với tỷ lệ lớn, tương ứng là:

• Khoảng cách 1,2 cm: 50% lượng thuốc sẽ không tới được phổi
• Khoảng cách 2,5 cm: Lên tới 80% lượng thuốc không tới phổi

Vì vậy yêu cầu trẻ phải đeo mặt nạ kín sát vào mặt nhằm đảm bảo hiệu quả sử dụng máy phun khí dung được phát huy tối đa.

Bệnh nhi trên 5 tuổi nên sử dụng ống thở, mặc dù khi dùng ống ngậm lượng thuốc đến phổi sẽ nhiều hơn so với mặt nạ, tuy nhiên việc sử dụng ống ngậm đòi hỏi sự hợp tác tốt của người bệnh. Vì vậy không thích hợp với trẻ dưới 5 tuổi.

Lưu ý này đặc biệt quan trọng, đặc biệt là đối với các bé dưới 2 tuổi. Thời điểm thích hợp nhất để dùng máy phun khí dung cho bé là khi đang ngủ hay vào giờ yên tĩnh trong ngày. Tránh khí dung ngay trước hoặc sau bữa ăn, cũng như thời gian gia đình đang có quá nhiều hoạt động.

Nguyên nhân là vì trẻ cần tập trung hít thở sâu trong thời gian điều trị để thuốc có thể đi vào phổi. Phụ huynh cần giữ môi trường yên tĩnh khoảng 5 - 10 phút, tối đa là 15 phút, đến khi trẻ hoàn thành khí dung. Không gian náo động xung quanh sẽ khiến trẻ nhấp nhổm muốn đứng dậy tham gia, dẫn tới việc khó tập trung hít thở.

Luôn đọc kỹ tên thuốc và chỉ sử dụng loại thuốc với liều lượng đúng theo bác sĩ chỉ định. Mỗi căn bệnh sẽ có những loại thuốc dùng phù hợp riêng, nếu tự ý dùng sai chẳng những không hết bệnh, mà còn làm cho tình trạng trầm trọng hơn. Chẳng hạn, thuốc giãn phế quản salbutamol có thể gây ra một số tác dụng phụ đáng kể như:

• Đau ngực
• Co thắt phế quản
• Lo lắng cực độ
• Tăng huyết áp
• Gây đau ở chân
• Khiến trẻ thở hụt hơi

Lưu ý, không được trộn corticoid và thuốc giãn phế quản với nhau; không dùng nước để khí dung thay cho dung dịch muối sinh lý 0,9%; không tùy tiện dùng các thuốc corticoid hay kháng sinh, và ngay cả các loại tinh dầu, ống hít bán sẵn làm thông mũi.

Ngoài ra, khi sử dụng máy phun khí dung cũng phải tuân thủ cách pha thuốc đúng liều lượng. Nếu thuốc quá loãng hay quá đặc sẽ khiến các hạt phun sương sai kích thước lơ lửng bám vào thành họng, không xuống đến phế quản và phát huy tác dụng chữa khỏi bệnh bên trong.

Nhiều phụ huynh tin rằng khi khóc, trẻ sẽ thở sâu hơn và hít được nhiều thuốc hơn. Thực tế khóc là nhịp thở ra kéo dài, trẻ hít vào rất nhanh để lấy hơi nên hầu như không có thuốc vào được phổi. Vì vậy không được để cho các bé khóc trong lúc đang thực hiện liệu pháp khí dung.

Mặt khác, trẻ em thường khó ngồi yên suốt thời gian điều trị dễ khiến cha mẹ nóng giận với con. Phụ huynh nên cố gắng thư giãn và duy trì sự bình tĩnh trong suốt thời gian điều trị khí dung cho con. Thay vì nổi cáu, hãy thử tập trung sự chú ý của bé vào những thứ khác hấp dẫn hơn, giúp trẻ bớt lo lắng về chiếc mặt nạ đang đeo trên mặt. Bạn có thể hướng sự chú ý của trẻ đến điều thú vị hơn bằng cách:

• Cho con xem quyển truyện yêu thích;
• Đặt con vào lòng và cùng chơi một trò đặc biệt dành riêng cho thời gian sử dụng máy phun khí dung cho bé;
• Trẻ lớn có thể cho nghe nhạc qua tai nghe hoặc chơi các games nhẹ nhàng trên điện thoại.

Lưu ý, cho trẻ xem TV thường không phải giải pháp hay vì tiếng ồn từ máy phun khí dung sẽ lấn át hết âm thanh của TV từ xa.

Các tác dụng phụ tại chỗ khi sử dụng máy phun khí dung thường là:

• Ho;
• Khàn giọng;
• Nhiễm nấm vùng hầu họng;
• Kích thích niêm mạc hầu họng;
• Kích thích da mặt (nếu sử dụng mặt nạ).

Để phòng tránh những tác dụng phụ trên, bệnh nhân nên súc miệng và rửa mặt cẩn thận sau khi sử dụng.

Một số người nghĩ rằng sử dụng máy phun khí dung cho bé càng nhiều thì càng mau khỏi bệnh. Việc tùy tiện lên lịch khí dung cho trẻ khi bị ốm, sốt mà không tuân thủ nghiêm ngặt lịch trình bác sĩ đề ra có thể dẫn tới:

• Quá liều thuốc khí dung gây tác dụng phụ nguy hiểm;
• Phụ thuộc/nghiện thuốc;
• Làm tổn hại lâu dài cho phổi.

Do đó phụ huynh phải tuân thủ tuyệt đối chỉ dẫn của bác sĩ về loại thuốc khí dung cũng như lịch trình sử dụng máy phun.

Nếu đã quen với khí dung trong một thời gian dài, trẻ có thể bắt đầu dựa dẫm, xem liệu pháp này là chỗ dựa tinh thần của mình. Mỗi khi bắt đầu cảm thấy khó thở, điều đầu tiên trẻ muốn làm là dùng khí dung. Người lớn cũng không được lạm dụng bừa bãi để tránh bị nghiện và giảm khứu giác.

Phụ huynh cũng nên đặc biệt lưu ý, trẻ có thể đòi dùng khí dung chỉ vì muốn thu hút sự chú ý của bố mẹ, hoặc viện cớ này hòng trốn thoát, không bị la mắng. Để tránh rơi vào tình huống như vậy, cha mẹ không nên đồng ý cho trẻ sử dụng máy phun khí dung bất cứ khi nào bé muốn hoặc nói khó thở.

Máy phun khí dung tạo môi trường ấm và ẩm, rất thuận lợi cho vi khuẩn và nấm mốc phát triển. Vì vậy nếu không thay mới và muốn dùng lại, cần rửa sạch và lau khô mặt nạ / ống thở miệng sau mỗi lần sử dụng. Tháo rời ba bộ phận cốc đựng thuốc và đổ hết thuốc còn thừa, sau đó dùng nước xà phòng ấm rửa sạch các phần rồi tráng lại bằng nước. Lấy khăn sạch lau khô tất cả bộ phận, phơi dụng cụ tại nơi mát và không để nước bắn vào.

Bảo quản máy phun khí dung ở nơi thoáng mát và không có bụi. Thay ống nhựa khi bị mờ hoặc đọng nước, thay màng lọc theo hướng dẫn của nhà sản xuất (thường khoảng 6 tháng).

Việc tuân thủ tuyệt đối chỉ dẫn của bác sĩ và ghi nhớ những lưu ý trên sẽ giúp quá trình điều trị bằng máy phun khí dung cho bé tại nhà mang lại hiệu quả cao hơn.