Đột biến mất đoạn vùng AZF trên nhiễm sắc thể Y trong vô sinh nam

Vùng AZF là ký hiệu viết tắt của Azoospermia factor, là vùng AZF trên nhánh dài nhiễm sắc thể Y. Vùng này là nơi chứa nhiều gen quan trọng trong việc kiểm soát sự sinh tinh bình thường ở nam giới.

Nếu bị mất một đoạn tại vùng AZF thì chức năng sinh tinh ở nam giới sẽ bị ảnh hưởng. Tùy vào vị trí bị mất mà những tác động gây ra cũng có các mức độ khác nhau. Trong đó vô tinh, thiểu tinh nặng hoặc các bất thường chức năng của tinh trùng là những trường hợp thường gặp nhất.

Hiện nay có các trường hợp mất vùng AZF được ghi nhận sau đây:

Mất vùng AZFa

Vùng AZFa chứa hai đoạn gen là USP9Y và DDX3Y, đoạn gen này có vai trò quan trọng trong việc sản xuất tinh trùng.

Nếu nam giới bị mất đoạn gen vùng AZFa thì sẽ không có tinh trùng trong tinh dịch. Đồng thời còn dẫn đến hội chứng Sertoli đơn thuần, đây là hội chứng tinh hoàn không hề có tinh trùng, chỉ có những tế bào tham gia vào quá trình giúp tinh trùng phát triển.

Mất vùng AZFb

Vùng AZFb nằm cạnh vùng AZFa, chứa hai đoạn gen là RBMY và PRY, cũng có vai trò trong quá trình sản xuất tinh trùng. Nhưng khác với mất vùng AZFa, những người bị mất vùng AZFb thì tinh trùng không thể phát triển để trưởng thành, từ đó dẫn đến vô sinh. Tuy nhiên, có một số trường hợp bị mất vùng AZFb lại cũng không có tinh trùng trong tinh dịch.

Mất vùng AZFc

Tiếp theo vùng AZFb là vùng AZFc, chứa các đoạn gen chồng chéo với AZFb. Khi mất vùng AZFc ở nam giới thì biểu hiện được ghi nhận rất đa dạng. Người bệnh có thể không có tinh trùng trong tinh dịch hoặc nồng độ tinh trùng ít, từ đó dẫn đến vô sinh.

Ngoài ra, có các trường hợp khác lại xảy ra mất vùng AZF kết hợp, người bệnh sẽ mất vùng AZF (a+b+c) hoặc mất vùng AZF (b+c).

Hiện tượng mất hoặc giảm khả năng sinh sản rất phổ biến hiện nay, mà nguyên nhân do gen và nhiễm sắc thể chiếm đến 10-15% trường hợp vô sinh nam. Trong đó, có đến 2% trường hợp được ghi nhận là do đột biến mất đoạn vùng AZF trên nhiễm sắc thể Y gây rối loạn phát triển tinh bào.

Đột biến mất đoạn trên vùng AZF sẽ gây vô tinh hoặc thiểu năng tinh trùng. Theo thống kê thì đột biến mất đoạn vùng AZF trên nhiễm sắc thể Y là bất thường di truyền chiếm tỷ lệ cao thứ 2 chỉ sau hội chứng Klinefelter trong vô sinh nam.

Vì vậy, xét nghiệm đột biến mất đoạn vùng AZF trên nhiễm sắc thể Y có vai trò rất quan trọng trong quá trình chẩn đoán và đưa ra hướng điều trị phù hợp với tình trạng của bệnh nhân.

Sau khi có kết quả xét nghiệm mất đoạn vùng AZF thì bác sĩ sẽ dựa vào đó để đưa ra những chẩn đoán về những vấn đề sau:

• Xác định nguyên nhân gây vô sinh nam giới, kết luận là do đột biến mất đoạn vùng AZF trên nhiễm sắc thể Y hay không.
• Dùng làm cơ sở để tư vấn di truyền và lựa chọn hướng điều trị phù hợp cho bệnh nhân.
• Cung cấp thông tin chi tiết về tình trạng sức khỏe cho bệnh nhân để lựa chọn những cách điều trị phù hợp với mình. Vì nam giới bị mất đoạn AZF nếu được hỗ trợ sinh sản để có con thì tất cả con trai của họ đều mang đột biến mất đoạn AZF như bố.
• Tư vấn cho những bệnh nhân không có tinh trùng có nên tiến hành thủ thuật TESE để lấy tinh trùng từ tinh hoàn hay không.

Như chúng ta đã biết, xét nghiệm AZF sẽ được sử dụng để xác định nguyên nhân vô sinh có phải là do nam giới hay không. Vì vậy những trường hợp bệnh nhân có những bất thường về khả năng sinh sản thì bác sỹ có thể chỉ định sử dụng phương pháp này. Cụ thể xét nghiệm mất đoạn vùng AZF sẽ được chỉ định với các trường hợp là:

• Mật độ tinh trùng dưới 5 triệu/ml.
• Vô tinh không do tắc nghẽn.
• Trước khi quyết định phẫu thuật giãn tĩnh mạch thừng tinh.
• Vợ có tiền sử sảy thai hoặc dị tật thai nhi.

Bên cạnh những trường hợp được chỉ định thì xét nghiệm AZF cũng cần phải được cân nhắc trước khi tiến hành đối với những trường hợp sau đây:

• Karyotype bất thường.
• Vô sinh do tắc nghẽn.
• Bệnh lý Hypogonadotropic hypogonadism, tức thiểu năng sinh dục ở nam giới do tinh hoàn ít hoặc không có hormone giới tính.

Đột biến mất đoạn vùng AZF trên nhiễm sắc thể Y là một bệnh lý nghiêm trọng và có tính di truyền, vì vậy việc xét nghiệm Đột biến mất đoạn vùng AZF là thực sự cần thiết để xác định khả năng sinh sản của nam giới và cũng là cơ sở để người bệnh cân nhắc đến việc sinh con hay không.