Vô sinh nguyên phát: Những điều cần biết

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Thị Mận - Khoa Sản Phụ Khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Vô sinh là tình trạng cặp vợ chồng không mang thai sau 12 tháng chung sống, giao hợp bình thường và không sử dụng các biện pháp tránh thai nào. Theo nghiên cứu, tỷ lệ vô sinh ở các cặp vợ chồng trẻ Việt Nam hiện nay là 7.7%. Trong đó, vô sinh nguyên phát thường gặp hơn vô sinh thứ phát, và tỷ lệ ở nam giới thường cao hơn ở nữ giới.

Vô sinh là tình trạng một cặp vợ chồng không có thai sau 12 tháng chung sống, giao hợp bình thường mà không sử dụng các biện pháp tránh thai. Tuy nhiên đối với trường hợp người vợ trên 35 tuổi thì thời gian không có thai này chỉ khoảng 6 tháng là đã được đánh giá vô sinh. Vô sinh nguyên phát là tình trạng vô sinh ở những cặp vợ chồng mà người vợ chưa có thai lần nào.

Có khoảng 40% trường hợp vô sinh có nguyên nhân do nam giới, 40% có nguyên nhân do nữ giới, 10% là do cả hai bên và 10% còn lại vô sinh không rõ nguyên nhân. Muốn điều trị vô sinh, cả vợ và chồng cần phải đi khám để phát hiện nguyên nhân, từ đó sẽ có phác đồ điều trị hợp lý.

Nguyên nhân vô sinh nam có thể do số lượng tinh trùng ít, tinh trùng dị dạng nhiều, tỷ lệ tinh trùng di động thấp hoặc không có tinh trùng. Các nguyên nhân khiến chất lượng tinh trùng kém hoặc tinh trùng có số lượng ít bao gồm:

• Do bất thường ở tinh hoàn như viêm tinh hoàn, viêm ống sinh tinh, giãn tĩnh mạch thừng tinh hoặc bất thường về hormone sinh dục nam...;
• Do sử dụng thuốc ảnh hưởng chất lượng tinh trùng như thuốc điều trị đau dạ dày, tăng huyết áp... khiến tinh trùng di động kém;
• Do hậu quả của bệnh lây truyền qua đường tình dục dẫn đến viêm ống dẫn tinh, gây tắc hẹp đường vận chuyển tinh trùng từ tinh hoàn ra túi tinh hoàn;
• Do các bệnh lý: Nhiễm trùng đường tiết niệu, viêm mào tinh hoàn do biến chứng quai bị; lao mào tinh hoàn, giãn tĩnh mạch tinh khiến tinh trùng bị dị dạng hoặc có cấu trúc bất thường ở đầu – thân – đuôi; mắc bệnh tiểu đường, bệnh huyết áp cao hoặc tuổi đã cao, mắc bệnh liệt dương, suy giảm ham muốn tình dục;
• Do ảnh hưởng của các tia phóng xạ;
• Do nghiện rượu, thuốc lá... có thể gây ra những đột biến tinh trùng;
• Do căng thẳng kéo dài hoặc vợ chồng đang có những mâu thuẫn dồn nén, không thể nói ra... cũng có thể dẫn đến tình trạng vô sinh ở nam giới;
• Các bệnh lý như bệnh gan, bệnh thận, thiếu tế bào máu hình liềm, bệnh ở cơ quan sinh dục... nếu không được điều trị kịp thời có thể dẫn đến vô sinh ở nam giới.

Một số dấu hiệu nhận biết vô sinh nguyên phát ở nam giới là:

• Cảm giác đau khi xuất tinh, tinh dịch có lẫn máu;
• Vùng bìu sưng to, căng tròn như quả bóng và mềm ở một hay mềm cả hai bên;
• Tinh hoàn bị xoắn hoặc tinh hoàn không nằm đúng vị trí trong bìu;
• Tinh hoàn có hiện tượng sưng đau, tấy đỏ do viêm mào tinh hoàn thể nặng hoặc bị xoắn tinh hoàn khiến máu không thể di chuyển đến để nuôi dưỡng tinh hoàn;
• Nam giới mắc phải các vấn đề về rối loạn cương dương và xuất tinh sớm;
• Đau ở đầu dương vật, kèm theo hiện tượng chảy mủ có màu xanh hoặc mủ vàng.

Bên cạnh đó, nam giới có thể nhận biết các dấu hiệu vô sinh thông qua một số triệu chứng toàn thân như: bị rụng tóc, bị béo bụng, da khô và nhăn nheo, ra nhiều mồ hôi, stress nghiêm trọng, luôn có cảm giác lo lắng, không yên...

Nguyên nhân vô sinh nữ thường do bệnh lý vòi tử cung và phúc mạc (chiếm khoảng 70%), rối loạn phóng noãn (khoảng 20%) và 10% không rõ nguyên nhân. Có rất nhiều nguyên nhân gây vô sinh nguyên phát ở nữ, đa số các nguyên nhân đều do mắc các bệnh phụ khoa gây ra, sau đây là những nguyên nhân chính:

• Do bệnh viêm nhiễm ở vùng chậu: Vùng chậu bị viêm do các vi khuẩn như Chlamydia, lậu... gây ra;
• Do bệnh buồng trứng đa nang: Hiện tượng buồng trứng có nhiều nang nhỏ, xảy ra tình trạng kinh thưa (vài tháng mới hành kinh 1 lần) hoặc rối loạn phóng noãn, đây là một trong những nguyên nhân gây vô sinh;
• Do viêm tắc ống dẫn trứng: Ống dẫn trứng bị viêm để lại sẹo làm ống dẫn trứng bị chít hẹp hoặc tắc nghẽn, ngăn cản sự di chuyển gặp gỡ của trứng và tinh trùng gây vô sinh. Một trong những nguyên nhân khiến phụ nữ bị tắc ống dẫn trứng đó là do không vệ sinh sạch sẽ trong chu kỳ kinh nguyệt. Khi đến chu kỳ, âm đạo đang trong trạng thái mở tạo điều kiện thuận lợi cho vi khuẩn có hại xâm nhập vào gây viêm nhiễm nếu chị em không vệ sinh đúng và phù hợp. Viêm nhiễm âm đạo hay viêm cổ tử cung nếu không được chữa trị sẽ ngược dòng lên vòi trứng, gây tắc nghẽn ống dẫn trứng;
• Do chất lượng trứng kém: Trứng không có khả năng tạo thành hợp tử với tinh trùng;
• Do các bệnh ở tử cung: U xơ tử cung, polyp tử cung...;
• Do một số bệnh lý khác như: Bệnh gout, béo phì, đái tháo đường, bệnh thận, bệnh gan, bệnh tuyến giáp...;
• Do sử dụng thuốc trị bệnh gây ra các biến chứng phụ.

Ngoài nguyên nhân bệnh lý thì tình trạng sức khỏe, chế độ dinh dưỡng cũng ảnh hưởng đến khả năng sinh sản. Nếu nam, nữ thường xuyên ăn uống các thực phẩm chứa nhiều chất độc hại, hút thuốc lá, uống rượu, sử dụng ma túy, tiếp xúc hóa chất, môi trường ô nhiễm... sẽ ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của cả nam và nữ. Tuổi tác cũng ảnh hưởng đến khả năng sinh sản: những phụ nữ sau 35 tuổi thường khó có thai so với phụ nữ trẻ tuổi hơn.

Rất khó nhận biết được các dấu hiệu vô sinh ở nữ trong các trường hợp không xác định được nguyên nhân. Sau đây là những dấu hiệu thường gặp nhất:

• Rối loạn kinh nguyệt: Mất kinh, rong kinh kéo dài trên 10 ngày; thống kinh, kinh nguyệt ra quá ít, kinh nguyệt chỉ kéo dài trong 2-3 ngày đầu rồi hết hẳn, kinh nguyệt có màu đen và vón cục...;
• Cơ thể luôn mệt mỏi: Nữ giới luôn mệt mỏi, trong tình trạng béo phì hoặc quá gầy gò ốm yếu, da xanh xao hoặc vàng vọt, đau đầu chóng mặt... Đây tuy không phải là dấu hiệu chính của vô sinh nhưng lại là dấu hiệu của những bệnh khác ảnh hưởng đến khả năng sinh sản của nữ giới như các bệnh về gan thận, tim mạch, nội tiết...;
• Quan hệ tình dục đều đặn mà không có thai: Trường hợp hai vợ chồng không có các biểu hiện gì nêu trên, quan hệ tình dục đều đặn 2-3 lần/tuần mà không sử dụng bất cứ biện pháp tránh thai gì trong một thời gian nhưng vẫn không có thai - đây là một trong những dầu hiệu rõ nhất cho thấy bệnh vô sinh.

Bác sĩ sẽ chỉ định thực hiện các xét nghiệm như: xét nghiệm máu, xét nghiệm nước tiểu, thực hành khám phụ khoa/nam khoa, chụp hình tử cung – vòi trứng ở phụ nữ hoặc làm xét nghiệm tinh dịch đồ ở nam giới, khám bộ phận sinh dục nam/nữ để tìm ra nguyên nhân dẫn đến vô sinh ở nam/nữ.

Sau khi xác định nguyên nhân dẫn đến vô sinh, bác sĩ sẽ có hướng điều trị thích hợp cho từng trường hợp cụ thế. Việc điều trị vô sinh nguyên phát có thể là điều trị nội khoa hoặc cần phải can thiệp phẫu thuật. Với trường hợp bị viêm nhiễm, bệnh nhân sẽ được điều trị bằng các loại thuốc kháng sinh để tiêu viêm, tiêu diệt vi khuẩn, cải thiện sức khỏe. Với trường hợp nam giới tinh dịch không có tinh trùng sẽ được sử dụng các loại thuốc có tác dụng kích thích tiết nội tiết tố, thúc đẩy sản sinh nhiều tinh trùng với tỉ lệ thành công đến 90%. Tương tự, các thuốc nội tiết tố cũng có thể được chỉ định đối với bất thường buồng trứng hoặc hệ thống sinh dục ở nữ giới.

Ngoài ra, bác sĩ có thể chỉ định một số phương pháp hỗ trợ sinh sản hiện đại như: bơm tinh trùng vào buồng tử cung hoặc thụ tinh trong ống nghiệm IVF. Trong đó, phương pháp bơm tinh trùng vào buồng tử cung thường được ưu tiên tiến hành trước với nhiều ưu điểm về thời gian, chi phí và hiệu quả khá cao.

Điều trị vô sinh nguyên phát cần có sự quyết tâm và kiên trì. Cả hai vợ chồng cần chuẩn bị tâm lý thoải mái, sẵn sàng cho việc điều trị lâu dài, không nên nản lòng mà bỏ cuộc giữa chừng, phải tuân thủ theo chỉ định của bác sĩ chuyên môn, không ngừng hy vọng và tin tưởng ở một tương lai tốt đẹp.

Thấu hiểu khao khát có con của các cặp vợ chồng vô sinh, hiếm muộn và mong muốn góp sức mình đem đến cơ hội được làm cha, làm mẹ cho những cặp vợ chồng không may mắn đó, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Time City đã thành lập và đưa vào hoạt động Trung tâm Hỗ trợ sinh sản IVF từ tháng 11/2014. Tính tới tháng 11/2018, Trung tâm đã hỗ trợ sinh sản cho hơn 1000 cặp vợ chồng vô sinh hiếm muộn với tỷ lệ có thai lâm sàng đạt từ 45%-50% - một tỷ lệ rất khả quan.

Rất nhiều cặp vợ chồng vô sinh, hiếm muộn bỏ công sức, tiền bạc đi khám và điều trị tại nhiều nơi từ trong nước đến nước ngoài vẫn không có kết quả, nhưng khi đến với Trung tâm hỗ trợ Sinh sản IVF Vinmec, họ cuối cùng đã được làm cha, làm mẹ. Trung tâm IVF Vinmec đã nỗ lực không ngừng, đem những tiến bộ mới nhất trong y học hiện đại ứng dụng vào hỗ trợ sinh sản một cách hiệu quả, để xứng đáng là nơi gửi gắm hy vọng mang thai và sinh con của các cặp vợ chồng.

Tại đây quy tụ đội ngũ bác sĩ giỏi trong lĩnh vực hỗ trợ sinh sản với trình độ chuyên môn, tay nghề cao. Ngoài ra, IVF Vinmec còn sử dụng các phương pháp hỗ trợ sinh sản tiên tiến nhất, bao gồm:

• Bơm tinh trùng vào buồng tử cung (IUI );
• Thụ tinh ống nghiệm cổ điển (IVF);
• Tiêm tinh trùng vào bào tương noãn (ICSI);
• Hỗ trợ phôi thoát màng;
• Chuyển phôi giai đoạn phôi nang (Blastocyst transfer – chuyển phôi ngày 5);
• Trữ lạnh phôi, noãn và tinh trùng;
• Cho nhận noãn, tinh trùng và phôi;
• Kỹ thuật vô sinh nam: Thủ thuật hút tinh trùng từ mào tinh (PESA), Thủ thuật hút tinh trùng từ mào tinh bằng vi phẫu thuật (MESA),...

Hệ thống cơ sở vật chất và trang thiết bị hiện đại, đảm bảo điều kiện tốt nhất để nuôi cấy phôi như hệ thống phòng sạch cấp I chuẩn quốc tế ISO 14644-1, Labo được thiết kế một chiều, áp lực dương thổi khí sạch và hệ thống tủ cấy phôi mini...

Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Thị Mận nguyên là Trưởng khoa Sản - Bệnh viện Đa khoa Tâm Trí Đà Nẵng, Trưởng đơn nguyên IUI ( Bơm tinh trùng vào buồng tử cung) - Bệnh viện Hoàn Mỹ - Đà nẵng. Bác sĩ đã có trên 10 năm kinh nghiệm trong việc chẩn đoán, tư vấn và điều trị trong lĩnh vực Sản Phụ khoa như:

• Khám và tư vấn hiếm muộn, thực hiện các kỹ thuật hỗ trợ sinh sản như: Kích trứng, theo dõi canh noãn, bơm tinh trùng vào buồng tử cung (IUI)
• Khám, siêu âm, tầm soát và điều trị các bệnh lý phụ khoa
• Phẫu thuật nội soi u nang buồng trứng, thai ngoài tử cung