Bạn có biết: Cách hệ miễn dịch chiến đấu để bảo vệ cơ thể

Nội dung video được tư vấn chuyên môn bởi Tiến sĩ, Bác sĩ Nguyễn Văn Đĩnh, Trưởng đơn nguyên Dị ứng - Miễn dịch lâm sàng, Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City

Thuật ngữ “Immune System” trong tiếng anh có nghĩa là “hệ miễn dịch” - một hệ thống được tạo thành từ mạng lưới các tế bào đặc biệt, protein, mô và cơ quan. Chúng phối hợp với nhau để bảo vệ con người chống lại vi trùng và vi sinh vật có trong cuộc sống hàng ngày. Hệ miễn dịch ở người sẽ tấn công những yếu tố gây bệnh cho cơ thể con người thông qua một loạt các bước được gọi là phản ứng miễn dịch.

Vai trò của hệ miễn dịch rất quan trọng, nó giúp bảo vệ con người luôn khỏe mạnh, ngăn ngừa mắc bệnh và nhiễm trùng. Khi hệ miễn dịch của cơ thể gặp những vấn đề bất thường sẽ dẫn đến một số bệnh lý liên quan đến hệ miễn dịch và sức đề kháng.

Nếu không có hệ miễn dịch, cơ thể sẽ dễ dàng bị tấn công bởi vi khuẩn, virus, ký sinh trùng. Hệ miễn dịch có ở khắp cơ thể và liên quan đến nhiều loại tế bào, cơ quan, protein và mô. Điều quan trọng là hệ miễn dịch ở người có thể phân biệt mô của cơ thể với mô ngoại lai. Các tế bào chết hay hỏng cũng được hệ miễn dịch nhận ra và loại bỏ.

Khả năng miễn dịch của mỗi người là khác nhau, nhưng theo nguyên tắc chung, hệ miễn dịch sẽ hoạt động tốt hơn khi trưởng thành. Đó cũng là lý do tại sao thanh thiếu niên và người lớn có xu hướng bị bệnh ít hơn trẻ nhỏ. Khi kháng thể đã được tạo ra, bản sao của nó vẫn lưu lại trong cơ thể để nếu cùng một kháng nguyên xuất hiện trở lại, nó có thể tiêu diệt nhanh hơn. Đó là lý do tại sao với một số bệnh như thủy đậu bạn chỉ bị nhiễm một lần. Điều này được gọi là miễn dịch. Có ba loại miễn dịch ở người là bẩm sinh, thích nghi và thụ động:

Cách mà hệ miễn dịch chiến đấu bảo vệ cơ thể rất ngoan cường, khi cơ thể người bị tổn thương và có nguy cơ bị vi khuẩn tấn công, làm nhiễm khuẩn hệ miễn dịch, đầu tiên, tế bào bảo vệ hay gọi là đại thực bào: Có kích thước rất lớn, bảo vệ mọi vùng trên cơ thể bạn, chúng có thể nuốt chửng 100 vi khuẩn mỗi lần, nhốt chúng trong 1 cái màng và tiết ra enzyme tiêu hoá (bạn sẽ thấy lúc đó vết thương sẽ sưng nhẹ).

Khi đã chiến đấu quá lâu, đại thực bào sẽ gọi cứu viện bằng cách giải phóng protein thông báo khẩn cấp cho biết vị trí và tình hình khẩn cấp của nó. Bạch cầu trung tính rời khỏi nơi trú ngụ trong máu và di chuyển đến chiến trường. Bạch cầu trung tính chiến đấu dữ dội tới nỗi mà chúng giết chết cả những tế bào khỏe mạnh và tạo ra các hàng rào bầy giết vi khuẩn và sau đó tự biến mình thành cảm tử quân sau 5 ngày để tránh gây quá nhiều tổn hại. Đây là lý do bề mặt vết thương (nơi virus/ vi khuẩn thâm nhập) thường có mủ trắng (phần mủ trắng ở bề mặt vết thương chính là tập hợp các tế bào bạch cầu đã “chết” sau quá trình chiến đấu dữ dội để bảo vệ cơ thể).

Nếu điều đó vẫn chưa đủ để ngăn chặn sự nhiễm trùng, trung tâm miễn dịch ở bộ não sẽ quyết định ra tay. Tế bào tua gai được hoạt hóa, nó sẽ đáp trả các tín hiệu nhận được từ các chiến binh và bắt đầu thu thập các vật phẩm từ kẻ thù. Chúng cắt vật phẩm ra thành nhiều mảnh và dán chúng và lớp ngoài của mình, sau đó chúng sẽ di chuyển tới nơi có hàng tỷ tế bào hỗ trợ và tế bào T tiêu diệt đang đợi để được hoạt hóa là hạch Lympho. Để tìm kiếm một tế bào hỗ trợ T với các vũ khí phù hợp. Khi đã tìm thấy một nửa kia, thì một chuỗi các phản ứng sẽ xảy ra.

Khi các tế bào hỗ trợ T được hoạt hóa, chúng nhanh chóng nhân đôi lên nhiều lần, một nhóm sẽ trở thành tế bào T và ở lại ở hạch lympho, và sẽ giúp cơ thể miễn dịch với mầm bệnh này lần sau nếu có sự xâm nhập, một vài trong số đó sẽ di chuyển tới khu vực chiến đấu để giúp đỡ và một nhóm thứ ba sẽ di chuyển tới trung tâm của hạch lympho để kết hợp cùng kháng thể B. Khi kháng thể B và tế bào T gặp đúng đồng đội của mình, kháng thể B nhân lên nhanh chóng và bắt đầu sản xuất hàng tỷ các vũ khí nhỏ bé, nó làm việc rất chăm chỉ đến nỗi chúng chết do kiệt sức rất nhanh. Vai trò của tế bào T là tiếp thêm sức mạnh cho đồng đội của mình.

Cuộc chiến giữa kháng thể và vi khuẩn xảy ra tàn khốc đặc biệt là ở vùng nhiễm khuẩn hệ miễn dịch. Với nỗ lực của cả đội, nhiễm trùng đã được xóa bỏ và hàng triệu tế bào của cơ thể đã chết. Sự mất mát đó sẽ nhanh chóng được bù đắp, khi không nhận được tín hiệu nào nữa thì tế bào miễn dịch sẽ tự sát vì thế sẽ không tốn một nguồn năng lượng nào, nhưng vẫn còn một vài chiến binh ở lại gọi là các tế bào nhớ. Nếu như kẻ thù này xuất hiện lần nữa trong tương lai, chúng sẽ sẵn sàng và tiêu diệt chúng ngay cả trước khi bạn nhận ra.

Hệ miễn dịch ở người có thể nhận diện kẻ thù từ mọi phía, do để mỗi người cần tìm hiểu cách tăng cường hệ miễn dịch, đây cũng là cách phòng bệnh chủ động hiệu quả và an toàn.