Siêu âm màng phổi được chỉ định trong trường hợp nào?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ Nguyễn Văn Hương - Khoa Chẩn đoán hình ảnh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng. Bác sĩ đã có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực chẩn đoán hình ảnh.

Siêu âm màng phổi từ lâu đã được ứng dụng để chẩn đoán các bệnh lý về phổi từ thành ngực, màng phổi, trung thất đến nhu mô phổi. Đặc biệt, thế mạnh của phương pháp chẩn đoán hình ảnh này là chẩn đoán tràn dịch, sinh thiết màng phổi. Vậy trong trường hợp nào người bệnh được chỉ định siêu âm màng phổi?

Siêu âm phổi, màng phổi là phương pháp chẩn đoán hình ảnh tương tự như các kỹ thuật siêu âm khác. Theo đó, vị trí đầu dò được đặt ở các vị trí nhất định có tác dụng chẩn đoán các hội chứng như dịch trong nhu mô phổi, đông đặc phổi; tràn khí màng phổi và các bất thường màng phổi khác.

Vì thế, siêu âm màng phổi có ý nghĩa quan trọng để chẩn đoán và điều trị các bệnh lý liên quan đến phổi-màng phổi và thành ngực. Hiện nay, kỹ thuật siêu âm phổi đều là các kỹ thuật được thực hiện thường quy tại các cơ sở y tế, bệnh viện.

Theo đó, siêu âm màng phổi có nhiều ưu điểm vượt trội hơn hẳn so với các loại xét nghiệm phổi khác, cụ thể:

• Chi phí: chi phí thực hiện siêu âm màng phổi thấp, phù hợp với mọi đối tượng thực hiện.
• Độ an toàn cao: Siêu âm màng phổi không sử dụng bất kỳ bức xạ nào như các kĩ thuật chẩn đoán hình ảnh khác nên không làm ảnh hưởng đến sức khỏe của người bệnh. Đây cũng là lý do có thể thực hiện siêu âm màng phổi nhiều lần.
• Quy trình thực hiện siêu âm màng phổi nhanh chóng, hình ảnh rõ nét các thông tin tại vùng siêu âm khảo sát, Siêu âm màng phổi được nhận định là tiện lợi và an toàn với người bệnh hơn hơn chụp X - quang phổi.

Ngoài ra, ưu điểm của siêu âm màng phổi còn không gây đau, không để lại biến chứng và bệnh nhân không cần chuẩn bị gì trước khi siêu âm như các phương pháp khác.

Đặc biệt, hiện nay việc điều trị các bệnh lý hô hấp thì kết quả siêu âm màng phổi có giá trị rất lớn, nhất là đối với các trường hợp cấp cứu. Bởi lúc này, việc đưa ra chẩn đoán và kê đơn thuốc phù hợp có thể giúp bệnh nhân trải qua cơn nguy hiểm, trong khi các loại xét nghiệm đều cần thời gian mới có kết quả. Ví dụ như trường hợp chụp X-quang chỉ cho kết quả chính xác khoảng 75%, kém xa so với hình ảnh chụp CT. Còn chụp CT Scanner hay chụp MRI lại có giá thành cao. Vì thế, ưu điểm của siêu âm phổi là phù hợp với khả năng kinh tế của nhiều người, đặc biệt với bệnh viêm phổi thì độ nhạy hình ảnh siêu âm có thể đến 90%.

Bên cạnh những mặt ưu điểm thì siêu âm màng phổi cũng có những nhược điểm nhất định, cụ thể:

• Độ phân giải của ảnh phụ thuộc thiết bị
• Hình ảnh không khách quan, phụ thuộc vào người thực hiện siêu âm.
• Khó khăn trong phân tích một số hình ảnh, ví dụ như chẩn đoán u phổi. Vì phổi là nơi chứa khí của cơ thể nên sự dẫn truyền âm sẽ bị ngăn cản. Sóng siêu âm sẽ bị tán xạ bởi không khí.

Khi mắc các bệnh lý về đường hô hấp thì tùy theo mức độ mà người bệnh có triệu chứng và tiến triển bệnh khác nhau. Triệu chứng điển hình nhất báo hiệu các bệnh về phổi là ho. Tuy nhiên, một số trường hợp ho là cơ chế bảo vệ của phổi không phải ho do bệnh lý. Phản xạ ho là cơ chế bảo vệ cơ thể của phổi khi có vật thể lạ xâm nhập. Ho sẽ đẩy vật lạ cùng với chất nhầy ra khỏi phổi nhanh chóng. Nhưng nếu trường hợp ho kéo dài, người bệnh cần thực hiện các phương pháp chẩn đoán hình ảnh xác định các bệnh lý về phổi, lúc này siêu âm màng phổi có thể được các bác sĩ chỉ định. Cụ thể:

• Phát hiện và đánh giá tràn dịch màng phổi
• Tìm rõ nguyên nhân gây tổn thương mờ thành ngực hoặc màng phổi (khối u, dịch)
• Chẩn đoán phân biệt tràn dịch màng phổi hay dịch khu trú dưới cơ hoành, đánh giá sự di động của cơ hoành
• Phát hiện và đánh giá dày màng phổi, khối u màng phổi, khối u phổi xâm lấn vào thành ngực
• Hướng dẫn chọc dò, dẫn lưu dịch, sinh thiết màng phổi
• Phát hiện tràn khí màng phổi.

Ngoài ra, khi người bệnh có các triệu chứng như thở khò khè, khó thở, ho liên tục, đau, khó chịu vùng ngực, xuất hiện dịch đờm thì bác sĩ có thể chỉ định người bệnh thực hiện siêu âm phổi-màng phổi để chẩn đoán bệnh cụ thể.

Siêu âm màng phổi được thực hiện theo 2 tư thế, cụ thể:

• Tư thế ngồi: Đặt đầu dò ở các khoang liên sườn, bác sĩ có thể thăm khám được bệnh lý thành ngực, màng phổi, tìm tràn dịch màng phổi số lượng ít.
• Tư thế nằm: Thăm khám màng phổi ở góc sườn hoành bên và sau, nhu mô phổi phần đáy, lấy gan làm cửa sổ siêu âm đánh giá cơ hoành, màng phổi.

Theo đó, các bước thực hiện siêu âm màng phổi như sau:

• Bước 1: Di chuyển đầu dò dọc vị trí liên sườn. Nếu có tổn thương cần so sánh với bên đối diện và quan sát sự thay đổi của các thì hô hấp.
• Bước 2: Quan sát hình ảnh siêu âm khi đầu dò di chuyển đến vị trí giữa màng phổi thành và màng phổi tạng, trường hợp có khoảng trống âm thì đây là dấu hiệu điển hình của tràn dịch màng phổi. Bước này sử dụng đầu dò 3,5 MHz để ước lượng mức độ tràn dịch màng phổi nhiều hay ít.
• Bước 3: Với trường hợp tràn khí màng phổi, hình ảnh siêu âm sẽ không thấy hình ảnh trượt màng phổi, không thấy hình ảnh đuôi sao chổi và đường màng phổi rộng ra.

Siêu âm màng phổi có khả năng chẩn đoán tốt các bệnh lý thành ngực như chấn thương, viêm phổi và nhiều bệnh lý đường hô hấp khác. Khi có dịch màng phổi trên siêu âm, tùy vào số lượng dịch, triệu chứng lâm sàng kèm theo của bệnh nhân, bác sĩ sẽ yêu cầu nhập viện điều trị hay điều trị ngoại trú. Tuy nhiên, kết quả siêu âm màng phổi phụ thuộc rất lớn vào thiết bị và người làm siêu âm. Thiết bị hiện đại sẽ cho hình ảnh sắc nét, chi tiết, cụ thể hơn. Từ đó dễ dàng phát hiện các dấu hiệu bất thường ngay cả ở giai đoạn đầu với những biểu hiện rất nhỏ.