Xét nghiệm chẩn đoán đái tháo đường

Bài viết được viết bởi bác sĩ xét nghiệm Hóa sinh, Khoa Xét nghiệm - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long

Bệnh đái tháo đường (bệnh tiểu đường) ngày càng phổ biến tại Việt Nam cũng như trên thế giới. Việc phát hiện sớm tình trạng bệnh, đặc biệt ở giai đoạn tiền đái tháo đường có ý nghĩa cực kỳ quan trọng, nếu kịp thời điều chỉnh chế độ sinh hoạt và dinh dưỡng, điều trị thì có thể ngăn ngừa tiến triển bệnh, cũng như ngăn ngừa các biến chứng nguy hiểm do bệnh gây ra.

Việc chẩn đoán đái tháo đường không khó. Tại Việt Nam, Bộ Y tế đã ban hành hướng dẫn cụ thể về chẩn đoán và điều trị bệnh tại Quyết định số 3319/QĐ-BYT ngày 19/7/2017 của Bộ trưởng Bộ Y tế về việc ban hành tài liệu chuyên môn “Hướng dẫn chẩn đoán và điều trị đái tháo đường type 2”. Trong đó nêu các xét nghiệm chính sử dụng trong chẩn đoán đái tháo đường và chẩn đoán tiền đái tháo đường là xét nghiệm định lượng glucose và HbA1C trong máu, như sau:

Tiêu chuẩn chẩn đoán đái tháo đường (theo Hiệp Hội Đái tháo đường Mỹ – ADA) dựa vào 1 trong 4 tiêu chuẩn sau đây:

a) Glucose huyết tương lúc đói (Fasting Plasma Glucose: FPG) ≥ 126 mg/dL (≥ 7 mmol/L)

Để có được kết quả xét nghiệm phản ánh đúng nhất nồng độ glucose theo tiêu chuẩn “lúc đói”, người đi xét nghiệm cần lưu ý tuân thủ việc phải nhịn ăn ít nhất 8 giờ (bao gồm cả không uống nước ngọt hoặc nước có chưa nguyên liệu cung cấp năng lượng, chỉ nên uống nước lọc hoặc nước đun sôi để nguội).

Mẫu máu tốt để xét nghiệm là mẫu máu được lấy vào buổi sáng lúc đói (thường là nhịn từ sau bữa ăn tối hôm trước đến lúc lấy máu đã 8 -14 giờ) và sau khi đã được nghỉ (ngủ) qua đêm, hoặc:

b) Glucose huyết tương ở thời điểm sau 2 giờ làm nghiệm pháp dung nạp glucose đường uống (oral glucose tolerance test: OGTT) ≥ 200 mg/dL (hay ≥ 11,1 mmol/L)
Nghiệm pháp dung nạp glucose đường uống phải được thực hiện theo hướng dẫn của Tổ chức Y tế thế giới: Nhịn đói ít nhất 8 giờ trước khi làm nghiệm pháp, dùng một lượng glucose (75gr) hòa tan trong 250-300ml nước, uống trong 5 phút; trong 3 ngày trước đó bệnh nhân ăn khẩu phần có khoảng 150-200 gam carbohydrate mỗi ngày.

c) Nồng độ HbA1c ≥ 6,5% (≥ 48 mmol/mol)

Xét nghiệm này phải được thực hiện ở phòng xét nghiệm được chuẩn hóa theo tiêu chuẩn quốc tế.

d) Ở bệnh nhân có triệu chứng kinh điển của tăng glucose huyết hoặc mức glucose huyết tương ở thời điểm bất kỳ ≥ 200 mg/dL (hay 11,1 mmol/L)

Nếu không có triệu chứng lâm sàng kinh điển của tăng glucose huyết (bao gồm tiểu nhiều, uống nhiều, ăn nhiều, sụt cân không rõ nguyên nhân) thì các xét nghiệm chẩn đoán ở mục a, b, d nêu ở trên cần được thực hiện lặp lại lần 2 để xác định chẩn đoán. Thời gian thực hiện xét nghiệm lần 2 sau lần thứ nhất có thể từ 1 đến 7 ngày.

Trong thực tế, khuyến cáo nên dùng phương pháp đơn giản và hiệu quả để chẩn đoán đái tháo đường là làm xét nghiệm định lượng glucose huyết tương lúc đói 2 lần ≥ 126 mg/dL (hay 7 mmol/L). Nếu HbA1c được đo tại phòng xét nghiệm được chuẩn hóa quốc tế, có thể đo HbA1c 2 lần để chẩn đoán đái tháo đường.

Chẩn đoán tiền đái tháo đường khi có một trong các rối loạn sau đây:

a) Rối loạn glucose máu lúc đói (impaired fasting glucose: IFG):

Nồng độ Glucose huyết tương lúc đói từ 100 -125 mg/dL (5,6 - 6,9 mmol/L), hoặc

b) Rối loạn dung nạp glucose (impaired glucose tolerance: IGT):

Nồng độ Glucose huyết tương khi làm nghiệm pháp dung nạp glucose bằng đường uống (75g Glucose) ở thời điểm sau uống 2 giờ trong khoảng 140-199 mg/dL (7 đến 11mmol/L), hoặc

c) HbA1C từ 5,7 - 6,4 (39 -47 mmol/mol).

Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec cung cấp gói Sàng lọc đái tháo đường - Rối loạn mỡ máu dành cho khách hàng có dấu hiệu của bệnh tiểu đường, đái tháo đường type 2 nhằm mục đích chẩn đoán, sàng lọc bệnh lý dựa trên các xét nghiệm định lượng trong máu, áp dụng nghiệm pháp dung nạp đường uống (đối với khách hàng có kết quả đường máu lúc đói nghi ngờ)...... Từ đó bác sĩ sẽ có kết luận và đưa ra lời khuyên phòng tránh bệnh cũng như liệu pháp điều trị thích hợp, khoa học đối với bệnh nhân.