Thiếu máu do thiếu vitamin: Những điều cần biết

Thiếu máu do thiếu vitamin xảy ra khi cơ thể có lượng vitamin thấp hơn bình thường dẫn đến thiếu các tế bào hồng cầu khỏe mạnh. Các vitamin điển hình dẫn đến đến thiếu máu do thiếu vitamin bao gồm folate, vitamin B12 và vitamin C. Nguyên nhân thiếu vitamin có do bạn không ăn đủ hoặc do cơ thể bạn gặp khó khăn trong việc hấp thụ vitamin hoặc cách chế biến thức ăn làm mất các vitamin này.

Các dấu hiệu và triệu chứng thiếu máu do thiếu vitamin bao gồm:

• Mệt mỏi
• Khó thở
• Chóng mặt
• Da nhợt nhạt hoặc vàng nhạt
• Nhịp tim không đều
• Giảm cân
• Tê hoặc ngứa ran ở tay và chân
• Yếu cơ
• Thay đổi tính cách
• Rối loạn tâm thần
• Hay quên

Các dấu hiệu của thiếu vitamin thường phát triển chậm trong vài tháng đến vài năm, từ không có triệu chứng, đến các triệu chứng khó phát hiện hơn và dần tăng lên khi sự thiếu hụt vitamin trở nên tồi tệ hơn.

Nguyên nhân gây thiếu máu do thiếu vitamin bao gồm:

• Thiếu máu thiếu folate. Folate, hay còn được gọi là vitamin B9, đây là chất dinh dưỡng được tìm thấy chủ yếu trong trái cây và rau xanh. Nếu bạn ăn chế độ thiếu những thực phẩm này có thể dẫn đến thiếu hụt folate và dẫn tới thiếu máu.
• Không có khả năng hấp thụ folate từ thực phẩm cũng có thể dẫn đến thiếu hụt. Hầu hết các chất dinh dưỡng từ thực phẩm được hấp thụ trong ruột non, tuy nhiên ở những người mắc các bệnh về ruột non, chẳng hạn như bệnh celiac hoặc những người phẫu thuật cắt bỏ ruột non dẫn tới gặp khó khăn trong việc hấp thụ folate hoặc dạng tổng hợp của nó là axit folic. Uống nhiều rượu và sử dụng một số loại thuốc chống động kinh làm giảm hoặc cản trở sự hấp thụ folate.
• Phụ nữ mang thai và phụ nữ đang cho con bú có nhu cầu về folate tăng lên do cần dinh dưỡng để nuôi dưỡng trẻ, đồng thời kết hợp với việc không đáp ứng đủ nhu cầu dinh dưỡng gia tăng của bà mẹ có thể dẫn đến thiếu hụt.
• Thiếu máu do thiếu vitamin B12. Thiếu vitamin B12 có thể do chế độ ăn thiếu vitamin B12, được tìm thấy chủ yếu trong thịt, trứng và sữa. Ngoài ra, thiếu máu khi ruột non của bạn không thể hấp thụ vitamin B12 do các nguyên nhân như phẫu thuật dạ dày hoặc ruột non, vi khuẩn bất thường phát triển ở ruột non hoặc bệnh các đường ruột, như bệnh Crohn hoặc bệnh celiac gây cản trở hấp thụ vitamin.
• Yếu tố nội tại (Intrinsic factor) là một loại protein được tiết ra từ dạ dày kết hợp với vitamin B12 và đi tới ruột non để được hấp thu. Không có yếu tố nội tại, vitamin B12 không thể được hấp thụ và khiến cơ thể bạn thiếu vitamin này. Thiếu yếu tố nội tại có thể là do phản ứng tự miễn trong đó hệ thống miễn dịch của bạn tấn công nhầm vào các tế bào dạ dày sản sinh ra yếu tố này.
• Thiếu máu do thiếu vitamin C do bạn ăn không đủ vitamin C từ thực phẩm. Hoặc do nguyên nhân khác làm suy yếu khả năng hấp thụ vitamin C như hút thuốc lá.

Một số yếu tố có thể ảnh hưởng đến các dự trữ vitamin của cơ thể, nguy cơ thiếu vitamin của bạn tăng lên nếu:

• Chế độ ăn uống chứa ít hoặc không có thực phẩm chứa các vitamin tự nhiên, như thịt, sữa, trái cây và rau quả. Những người theo chế độ ăn Vegetarians không sử dụng các sản phẩm từ sữa và người theo chế độ ăn vegan không ăn bất kỳ loại thực phẩm nào từ động vật, có thể thuộc nhóm này. Ngoài ra, nếu nấu quá kỹ thực phẩm có thể làm phá hủy các vitamin.
• Bạn đang mang thai và không dùng vitamin tổng hợp.
• Bạn có vấn đề về đường ruột hoặc các bệnh khác cản trở sự hấp thụ vitamin.
• Bạn lạm dụng rượu. Rượu cản trở sự hấp thụ folate và vitamin C, cũng như các vitamin khác.
• Bạn dùng một số loại thuốc theo toa có thể ngăn chặn sự hấp thụ vitamin như thuốc chống động kinh có thể ngăn chặn sự hấp thụ folate hay thuốc kháng axit và một số loại thuốc dùng để điều trị bệnh tiểu đường type II có thể cản trở sự hấp thụ B-12.

Các yếu tố nguy cơ thiếu máu do thiếu folate bao gồm:

• Chạy thận nhân tạo trong suy thận
• Điều trị ung thư do một số loại thuốc dùng để điều trị ung thư cản trở quá trình chuyển hóa folate.

Thiếu vitamin làm tăng nguy cơ mắc nhiều vấn đề sức khỏe:

• Biến chứng thai kỳ. Phụ nữ mang thai bị thiếu hụt folate có thể dễ gặp các biến chứng, như sinh non.
• Rối loạn hệ thần kinh. Mặc dù vitamin B-12 rất quan trọng đối với việc sản xuất các tế bào hồng cầu, nhưng nó cũng quan trọng đối với hệ thần kinh. Nếu không được điều trị, thiếu vitamin B-12 có thể dẫn đến rối loạn tâm thần và hay quên vì vitamin B-12 rất cần thiết cho hoạt động chức năng bình thường của não.
• Bệnh Scurvy do thiếu vitamin C trong đồ ăn hàng ngày. Các dấu hiệu và triệu chứng của bệnh hiếm gặp này gồm chảy máu dưới da và xung quanh nướu.

Chọn chế độ ăn uống lành mạnh

Bạn có thể ngăn ngừa một số dạng thiếu máu thiếu vitamin bằng cách chọn chế độ ăn uống lành mạnh và đa dạng thực phẩm.

Thực phẩm giàu folate bao gồm:

• Rau màu xanh đậm
• Quả hạch
• Các sản phẩm ngũ cốc, như bánh mì, ngũ cốc, mì ống và gạo
• Trái cây và nước ép trái cây

Thực phẩm giàu vitamin B-12 bao gồm:

• Trứng
• Thực phẩm giàu vitamin B-12 như ngũ cốc
• Sữa, phô mai và sữa chua
• Thịt đỏ, thịt trắng và động vật có vỏ

Thực phẩm giàu vitamin C bao gồm:

• Bông cải xanh
• Trái cây tươi và nước ép trái cây
• Dâu tây
• Ớt ngọt
• Cà chua

Lượng vitamin cần thiết đối với người lớn hằng ngày như sau:

• Vitamin B-12: 2,4 microgam (mcg)
• Folate hoặc axit folic: 400 mcg
• Vitamin C: 75 đến 90 miligam

Phụ nữ có thai và cho con bú có thể cần nhiều lượng vitamin trên nhiều hơn.

Cân nhắc bổ sung vitamin

Hầu hết mọi người đều nhận đủ vitamin từ thực phẩm nhưng nếu chế độ ăn uống của bạn bị hạn chế, bạn có thể sử dụng vitamin tổng hợp dưới sự hướng dẫn của bác sĩ.

Không hút thuốc lá

Hút thuốc cản trở sự hấp thụ các chất dinh dưỡng do đó, nếu hút thuốc, bạn hãy bỏ thuốc lá. Nếu bạn không hút thuốc, thì đừng bao giờ hút, dù chỉ là hút thử.

Uống rượu bia điều độ

Do rượu có thể góp phần gây thiếu máu do thiếu vitamin nên nếu có uống thì nên với lượng được khuyến cáo như sau:

• Hai ly/ngày cho nam giới từ 65 tuổi trở xuống
• Một ly/ ngày cho nam giới trên 65 tuổi
• Một ly/ngày cho phụ nữ ở mọi lứa tuổi

Một ly được tính như sau: 355 ml bia, 148 ml rượu vang hoặc 44 ml rượu mạnh.

Có thể thấy vitamin đóng vai trò vô cùng quan trọng đối với sức khỏe chúng ta. Vì thế hãy chú ý đến chế độ ăn uống và sinh hoạt để có được một sức khỏe tốt và hạn chế tối đa nguy cơ mắc bệnh.

Bài viết tham khảo nguồn: mayoclinic.org, webmd.com