Thấp khớp và tim mạch: Mối liên hệ như thế nào?

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Trần Quốc Vĩnh - Bác sĩ Cấp cứu - Khoa Hồi sức - Cấp cứu - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang.

Biến chứng hàng đầu trong số những biến chứng mà người bệnh gặp phải khi mắc viêm khớp dạng thấp là biến chứng bệnh tim mạch. Viêm khớp dạng thấp tăng nguy cơ mắc các bệnh tim mạch như nhồi máu cơ tim, đột quỵ và xơ vữa động mạch (sự tích tụ của mỡ, cholesterol và mảng bám lên thành mạch máu) lên gấp hai lần.

Viêm khớp dạng thấp là bệnh lý tự miễn mãn tính với sự tham gia của nhiều yếu tố như: nhiễm khuẩn, cơ địa, di truyền, tuổi, giới, môi trường.. cho đến nay xác định nguyên nhân chính xác chưa rõ ràng. Khi kháng nguyên xâm nhập vào cơ thể, cơ thể khởi phát một chuỗi phản ứng viêm. Các yếu tố viêm này ngoài tấn công vào khớp gây tổn thương khớp còn có thể tấn công vào nhiều cơ quan khác của cơ thể, trong đó có tim mạch.

Bác sĩ Daniel H. Solomon, Trường Y Harvard – Boston- một nhà nghiên cứu hàng đầu về bệnh lý tim mạch và viêm khớp dạng thấp cho biết cơ chế viêm trong bệnh viêm khớp dạng thấp và bệnh tim tương tự nhau. Đối với viêm khớp dạng thấp, viêm tấn công màng hoạt dịch – lớp mô mỏng kết nối các khớp – nhưng viêm cũng có thể lan sang các cơ quan khác, kể cả tim. Một trong những nạn nhân có thể là lớp nội mạc – là lớp trong cùng của mạch máu. Viêm gây tổn thương niêm mạc mạch máu, và mảng bám thừa cơ tích tụ. Mảng chất béo này gây hẹp động mạch, làm tăng huyết áp và giảm lưu lượng máu đến tim và các cơ quan khác.

Trong một nghiên cứu vào năm 2015 với đề tài “Tổng quan về bản chất của Thấp khớp” các nhà khảo sát người Anh phát hiện bệnh nhân viêm khớp dạng thấp có nguy cơ bị xơ vữa động mạch cao hơn dân số chung và diễn tiến với tốc độ nhanh hơn. Mảng bám cũng giòn và dễ vỡ hơn, nguy hiểm hơn trong việc gây nhồi máu cơ tim hoặc đột quỵ. Thực tế, nguy cơ của đột quỵ nhồi máu não do cục máu đông trong động mạch cung máu nuôi não gần như cao gấp đôi ở những bệnh nhân Viêm khớp dạng thấp. Xơ vữa động mạch bắt đầu sớm trong quá trình viêm khớp dạng thấp - thường trước khi có các triệu chứng khớp - và tiến triển nhanh chóng sau khi bệnh nhân được chẩn đoán Viêm khớp dạng thấp.

Viêm không chỉ làm tổn thương động mạch tim. Nó cũng ảnh hưởng đến tĩnh mạch, làm tăng nguy cơ huyết khối tĩnh mạch sâu (DVT) và tắc mạch phổi - cục máu đông ở chân hoặc phổi. Một nghiên cứu của Mayo Clinic năm 2012 cho thấy nguy cơ mắc DVT cao gấp ba lần ở những người bị Viêm khớp dạng thấp và nguy cơ thuyên tắc phổi đe dọa tính mạng cao hơn gấp bốn lần.

Một số nghiên cứu khác, bao gồm một nghiên cứu đăng trên tạp chí “BioMed Research International” của Mayo Clinic, cho thấy bệnh nhân bị Viêm khớp dạng thấp có nguy cơ mắc Rung nhĩ (AF – Rối loạn nhịp tim có thể làm tăng nguy cơ đột quỵ gấp năm lần.) cao đáng kể. Nghiên cứu cũng chỉ ra mối liên hệ giữa rối loạn chức năng tâm trương, sự bất thường khi tim bơm đầy máu và Rung nhĩ, và bệnh nhân mắc viêm khớp dạng thấp được biết là có tỷ lệ rối loạn chức năng tâm trương tăng.

Viêm màng tim – túi có lớp màng đôi bao quanh tim cũng thường thấy ở các bệnh nhân Viêm khớp dạng thấp. Hai lớp màng viêm lên cọ xát lẫn nhau, khiến bệnh nhân có những cơn đau ngực nặng, chói.

Tìm ra cơ chế mà viêm và các yếu tố nguy cơ khác tác động lên bệnh tim liên quan đến thấp khớp sẽ giúp bác sĩ nhận diện và điều trị cho các bệnh nhân có nguy cơ cao sớm hơn, trước khi họ có triệu chứng. Thách thức của chúng ta là các phương pháp đánh giá nguy cơ bệnh tim mạch hiện nay, dựa trên tiền sử bệnh và thông tin về lối sống của người bệnh để đánh giá nguy cơ tim mạch trong vòng 5 năm, không có tác dụng lắm với bệnh nhân bị Viêm khớp dạng thấp. Bởi một lẽ, phương pháp đánh giá nguy cơ tiêu chuẩn không tính đến yếu tố tác động của viêm hay thuốc.

Bác sĩ Solomon chia sẻ: “Lúc này đây, tham vọng của chúng tôi là tìm ra phương pháp đánh giá nguy cơ hiệu quả hơn”. Trong số tháng 5 năm 2015 về Viêm khớp và Thấp khớp, ông và các đồng nghiệp đã công bố một phương pháp đánh giá và mở rộng đặc thù cho Viêm khớp dạng thấp. Thêm vào các yếu tố nguy cơ tim mạch truyền thống, họ đã bao gồm hoạt tính bệnh, thiểu năng, sử dụng thuốc prednisone và số năm mắc bệnh Viêm khớp dạng thấp. các nhà nghiên cứu đã tìm ra phương pháp đánh giá bao gồm phân loại nguy cơ so với phương pháp đánh giá nguy cơ truyền thống.

Mặc dù tiến trình đang được xây dựng, nhưng việc ngăn ngừa hay giảm thiểu nguy cơ cho bệnh nhân mắc viêm khớp dạng thấp vẫn còn nhiều thách thức, phần nào do chưa có hướng dẫn hay khuyến cáo điều trị cụ thể. Bác sĩ Davis chia sẻ: “ Chúng tôi đang cố gắng truyền thông rằng bệnh nhân viêm khớp dạng thấp đang đối mặt với nguy cơ cao và các bác sĩ nên xem xét để bệnh nhân được hưởng lợi từ việc đánh giá sớm. Bao gồm những người mắc bệnh nặng hơn, bệnh khó kiểm soát bằng các loại thuốc thông thường và những người đã có nhiều yếu tố nguy cơ. Bệnh nhân mắc bệnh tiểu đường hoặc bệnh tim đã biết cần được bác sĩ Tim mạch đánh giá cẩn thận”.

Mặc dù bác sĩ Davis nói rằng không có cách tiếp cận nào phù hợp với mọi bệnh nhân, nhưng các chiến lược phòng ngừa thường bao gồm điều trị viêm khớp dạng thấp tích cực để kiểm soát viêm chặt chẽ; hạn chế sử dụng thuốc gây hại cho tim; và hỗ trợ bệnh nhân trong nỗ lực kiểm soát các yếu tố lối sống được biết có liên quan đến bệnh tim. Thay đổi lối sống như thực hiện các hoạt động thể chất, có chế độ ăn lành mạnh và thăm khám bác sĩ thường xuyên để tối thiểu tác dụng phụ của thuốc, có thể giúp giảm nguy cơ mắc bệnh lý tim mạch. Và trên hết, nếu bạn đang hút thuốc lá, hãy ngừng ngay.

Bác sĩ Trần Quốc Vĩnh có hơn 6 năm làm việc (bắt đầu từ năm 2011) trong lĩnh vực Cấp cứu, bác sĩ từng công tác tại khoa Cấp Cứu Bệnh viện Đa khoa Tỉnh Khánh Hòa, Tham gia khám, điều trị Nội khoa cho nhiều phòng khám trong khu vực Nha Trang trước khi là bác sĩ khoa hồi sức cấp cứu Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Nha Trang như hiện nay.

Bài viết tham khảo nguồn: NCBI, Webmd.com