Liệu pháp miễn dịch cho bệnh ung thư tuyến tụy

Bài viết của Thạc sĩ, Bác sĩ Mai Viễn Phương - Bác sĩ nội soi tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.

Hiện nay, nhiều nghiên cứu đang tiến triển nhanh chóng và có khả năng các liệu pháp miễn dịch điều trị ung thư tuyến tụy sẽ tiếp tục được cải thiện. Như vậy, chúng ta có thể tiến gần hơn đến một phương pháp điều trị hiệu quả, lâu dài cho bệnh ung thư tuyến tụy.

Có một nhu cầu cấp thiết về các lựa chọn điều trị cải thiện cho bệnh ung thư tuyến tụy (K tuyến tụy). Đây là một bệnh ung thư đặc biệt khó điều trị, ngay cả ở giai đoạn đầu. Tại Hoa Kỳ, đây cũng là nguyên nhân thứ tư trong số các nguyên nhân gây tử vong hàng đầu do ung thư.

Phương pháp điều trị hiệu quả nhất là phẫu thuật cắt bỏ hoàn toàn hoặc một phần tụy. Thật không may, ít hơn 20% những người bị K thư tuyến tụy đủ điều kiện để phẫu thuật.

Căn bệnh này cũng có khả năng kháng hóa trị cao hơn một số loại ung thư khác. Hiện tại, không có phương pháp điều trị lâu dài hiệu quả.

2. Liệu pháp miễn dịch là gì?

Liệu pháp miễn dịch (còn gọi là liệu pháp sinh học) đang được sử dụng để điều trị một số loại ung thư. Đó là một cách sử dụng hệ thống phòng thủ bên trong của cơ thể bạn để chống lại bệnh tật. Nó hoạt động bởi:

• Kích thích hệ thống miễn dịch chống lại tế bào ung thư
• Làm cho các khối u dễ bị tấn công bởi hệ miễn dịch
• Sử dụng các protein của hệ thống miễn dịch được tạo ra bởi các nhà công nghệ sinh học và được thiết kế để tấn công các tế bào ung thư.

Đến nay, Cơ quan Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Hoa Kỳ (FDA) vẫn chưa chấp thuận một liệu pháp miễn dịch điều trị ung thư tuyến tụy. Tuy nhiên, nó là chủ đề của rất nhiều nghiên cứu.

3. Liệu pháp miễn dịch hoạt động như thế nào?

Có nhiều loại liệu pháp miễn dịch khác nhau và chúng hoạt động theo những cách khác nhau.

• Kháng thể đơn dòng

Kháng thể đơn dòng là các phân tử được tạo ra trong phòng thí nghiệm nhằm vào các kháng nguyên khối u cụ thể.

• Thuốc ức chế điểm kiểm tra miễn dịch

Hệ thống miễn dịch của bạn hoạt động bằng cách tấn công các tế bào lạ. Nó không được gây hại cho các tế bào khỏe mạnh trong quá trình đó. Để tạo ra phản ứng miễn dịch, các phân tử trên tế bào miễn dịch cụ thể cần được kích hoạt hoặc bất hoạt. Đây được gọi là “trạm kiểm soát” và lúc này hệ thống miễn dịch của bạn cần có khả năng phân biệt tế bào ung thư với tế bào khỏe mạnh.Thật không may, ung thư khá tốt trong việc tránh bị phát hiện tại các “trạm kiểm soát”, vì vậy các loại thuốc được gọi là chất ức chế “trạm kiểm soát” miễn dịch nhắm vào các trạm kiểm soát này. Chúng giúp hệ thống miễn dịch nhận ra các tế bào ung thư là ngoại lai và chiến đấu.

• Vắc-xin ung thư

Những loại vắc-xin này được thiết kế để tăng cường phản ứng miễn dịch của bạn chống lại các tế bào ung thư.

• Chuyển giao tế bào T được chấp nhận

Trong phương pháp điều trị này, tế bào T (một loại tế bào bạch cầu) sẽ được loại bỏ khỏi cơ thể bạn. Chúng được biến đổi gen hoặc được xử lý để tăng cường hoạt động. Khi quay trở lại cơ thể bạn, chúng có thể thực hiện tốt hơn công việc tiêu diệt tế bào ung thư.

• Liệu pháp virus oncolytic

Trong liệu pháp này, một loại virus mang các gen đã được sửa đổi đến các tế bào khối u. Những gen đó khiến các tế bào khối u tự hủy. Điều này sẽ kích hoạt hệ thống miễn dịch của bạn tấn công. Nó cũng cải thiện phản ứng miễn dịch tổng thể của bạn đối với bệnh ung thư.

4. Nghiên cứu nói lên điều gì?

Các nhà nghiên cứu hiện đang làm việc để:

• Xác định thêm các kháng nguyên liên quan đến ung thư tuyến tụy
• Phát triển vắc-xin để ngăn ngừa tái phát sau phẫu thuật
• Phát triển vắc-xin để làm chậm hoặc ngăn chặn sự phát triển ung thư ở những người không thể phẫu thuật

Thuốc ức chế điểm kiểm tra miễn dịch, vắc-xin và liệu pháp miễn dịch kết hợp đều cho kết quả đầy hứa hẹn trong điều trị ung thư tuyến tụy. Dưới đây là một vài ví dụ:

• Một tài liệu nghiên cứu năm 2017 cho thấy MUC4 nanovaccine ngăn chặn sự tiến triển của khối u. Các tác giả nghiên cứu cho biết có một trường hợp tốt để đánh giá vắc-xin kết hợp với các chất ức chế điểm kiểm soát miễn dịch.
• Một nghiên cứu năm 2015 đã báo cáo thời gian sống sót kéo dài với nguyên tố/tăng nguyên tố dị hợp với Cy/GVAX và CRS-207.
• Một nghiên cứu năm 2013 đã sử dụng chuột để thử nghiệm một loại thuốc có tên là AMD3100 (plerixafor). Thuốc được thiết kế để phá vỡ một rào cản xung quanh khối ung thư tuyến tụy, cho phép các tế bào T vượt qua. Hoạt động của tế bào T được tăng cường nhờ một kháng thể để ngăn chặn mục tiêu thứ hai, dẫn đến giảm tế bào ung thư.
• Một thử nghiệm giai đoạn II năm 2012 đã kết hợp algenpantucel-L với liệu pháp bổ trợ tiêu chuẩn (nhằm tiêu diệt các tế bào ung thư còn sót lại sau quá trình điều trị chính, để giảm nguy cơ ung thư tái phát). Tỷ lệ sống không bệnh trong 12 tháng là 62%. Tỷ lệ sống sót chung trong 12 tháng là 86%.

5. Thử nghiệm lâm sàng thì sao?

Có nhiều bước cần thiết để được FDA chấp thuận cho các liệu pháp mới. Một trong số này là thử nghiệm lâm sàng. Đó là cách tốt nhất để các nhà nghiên cứu đánh giá độ an toàn và hiệu quả của các phương pháp điều trị ở người. Ngay cả khi các phương pháp điều trị không diễn ra hoàn toàn như mong đợi, các thử nghiệm vẫn giúp thúc đẩy khoa học.

Tham gia thử nghiệm lâm sàng có thể là cách duy nhất để tiếp cận các liệu pháp đột phá. Tuy nhiên, không phải ai cũng đủ điều kiện cho mọi thử nghiệm. Tính đủ điều kiện có thể dựa trên nhiều yếu tố, chẳng hạn như tuổi tác, loại ung thư tuyến tụy cụ thể và giai đoạn chẩn đoán. Bất kỳ phương pháp điều trị nào trước đó cũng có thể được tính đến.

Nếu bạn muốn tham gia thử nghiệm lâm sàng, hãy nói chuyện với bác sĩ ung thư của bạn. Hiện nay, có rất nhiều thử nghiệm về liệu pháp miễn dịch cho bệnh ung thư tuyến tụy, hầu hết các thử nghiệm này ở nước ngoài.

6. Triển vọng là gì?

Tiên lượng của bạn phụ thuộc vào một số điều. Loại khối u, mức độ và giai đoạn khi chẩn đoán đều có vai trò nhất định. Đây là cách hoạt động của hệ thống.

Tất nhiên, một số người phản ứng với các phương pháp điều trị tốt hơn những người khác. Những người phẫu thuật có xu hướng làm tốt hơn những người không phẫu thuật.

Đây là những tỷ lệ sống sót đối với ung thư tuyến tụy ngoại tiết. Điều quan trọng cần lưu ý đây là những số liệu từ năm 1992 đến 1998. Tỷ lệ sống sót sau 5 năm đối với ung thư tuyến tụy ngoại tiết theo giai đoạn như sau:

• 1A: 14%
• 1B:12%
• 2A: 7%
• 2B: 5%
• 3: 3%
• 4: 1%

Đây là tỷ lệ sống sót cho các khối u tuyến tụy nội tiết thần kinh (NET) được điều trị bằng phẫu thuật. Những con số này dựa trên những người được chẩn đoán từ năm 1985 đến 2004.

Tỷ lệ sống sót sau năm năm đối với NET được điều trị bằng phẫu thuật như sau:

• 1: 61%
• 2: 52%
• 3: 41%
• 4: 16%

Tỷ lệ sống sót đối với ung thư tuyến tụy có thể đã thay đổi kể từ khi những thống kê này được tổng hợp. Vì vậy, hãy nói chuyện với bác sĩ ung thư về triển vọng cá nhân của bạn. Họ sẽ có thể đánh giá hồ sơ sức khỏe cá nhân của bạn và cung cấp một số ý tưởng về những gì sẽ xảy ra.

Nghiên cứu đang tiến triển nhanh chóng và có khả năng các liệu pháp miễn dịch điều trị ung thư tuyến tụy sẽ tiếp tục được cải thiện. Như vậy, chúng ta có thể tiến gần hơn đến một phương pháp điều trị hiệu quả, lâu dài cho bệnh ung thư tuyến tụy.

Tài liệu tham khảo:

• American Cancer Society medical and editorial team. (2016). Pancreatic cancer survival rates, by stage. cancer.org/cancer/pancreatic-cancer/detection-diagnosis-staging/survival-rates.html
• Banerjee K, et al. (2017). Abstract 3678: Muc4 nanovaccine and checkpoint blockade based combination immunotherapy for pancreatic cancer. DOI: 10.1158/1538-7445.AM2017-3678
• Feig C, et al. (2013). Targeting CXCL12 from FAP-expressing carcinoma-associated fibroblasts synergizes with anti–PD-L1 immunotherapy in pancreatic cancer. pnas.org/content/110/50/20212.full