Mề đay cấp tính là một tình trạng da liễu thường gặp, biểu hiện bởi những mảng mẩn đỏ hoặc sẩn ngứa xuất hiện đột ngột trên da và có thể tự hết trong vòng từ vài giờ đến vài ngày. Đây là phản ứng quá mức của cơ thể với các yếu tố gây kích ứng, cần được chẩn đoán và điều trị kịp thời để tránh biến chứng.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sĩ thuộc khoa Miễn Dịch Dị Ứng - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.
1. Mề đay cấp tính là gì?
Nổi mề đay cấp tính là một phản ứng dị ứng ngoài da. Tình trạng này xảy ra đột ngột khi cơ thể tiếp xúc với các yếu tố dị nguyên, dẫn đến kích hoạt hệ miễn dịch giải phóng một lượng lớn histamin, gây ngứa và nổi mẩn đỏ trên da.
Tình trạng nổi mề đay cấp thường kéo dài từ 1 ngày đến 6 tuần. Nếu được can thiệp đúng cách, bệnh thường đáp ứng rất tốt với điều trị. Tuy nhiên, trong trường hợp xử lý không đúng phương pháp hoặc điều trị chậm trễ, mề đay cấp tính có nguy cơ tiến triển thành mề đay mãn tính.
Thống kê cho thấy, khoảng 90% các trường hợp mề đay cấp tính chỉ ở mức độ nhẹ và các triệu chứng giảm nhanh khi được can thiệp kịp thời. Chỉ có khoảng 10% bệnh nhân gặp phải các diễn biến phức tạp, dẫn đến biến chứng hoặc chuyển thành bệnh mãn tính kéo dài.
2. Dấu hiệu nổi mề đay cấp tính
Nổi mề đay cấp tính có nhiều dấu hiệu đặc trưng giúp người bệnh dễ dàng nhận biết và phân biệt với các bệnh lý da liễu khác, bao gồm:
- Biểu hiện trên da: Xuất hiện các nốt sần với màu sắc đa dạng từ trắng nhạt, hồng nhạt đến hồng đậm. Vị trí của các nốt sần được phân bố rải rác hoặc tập trung thành từng mảng, có ranh giới rõ ràng với vùng da xung quanh. Vị trí và mức độ của các nốt sần thay đổi tùy theo khu vực cơ thể bị ảnh hưởng và tình trạng bệnh.
- Cảm giác khó chịu: Tình trạng ngứa do mề đay gây ra khiến người bệnh có xu hướng gãi. Tuy nhiên, hành động này có thể làm tổn thương da, kích thích giải phóng thêm histamin (chất trung gian gây ngứa), dẫn đến các nốt mề đay càng phù nề, lan rộng và ngứa dữ dội hơn.
- Hình thái và kích thước các nốt sần: Thường là các nốt có hình tròn hoặc bầu dục, nổi cộm cao hơn bề mặt da. Các nốt sần đa dạng về kích thước có thể từ vài milimet đến vài centimet và thay đổi theo thời gian.
- Các dấu hiệu khác (ít gặp hơn): Ngoài các biểu hiện mề đay trên da (như mẩn ngứa từng mảng) còn có các triệu chứng khác có thể gặp bao gồm phù môi, phù mí mắt, phù lưỡi và phù vòm miệng, đặc biệt là phù họng. Bên cạnh đó, trong một số trường hợp nặng, người bệnh có thể gặp các triệu chứng toàn thân như đau bụng, buồn nôn, thậm chí khó thở do phù nề đường tiêu hóa hoặc hô hấp.
3. Các biến chứng đáng ngại của nổi mề đay cấp
Các triệu chứng có thể xuất hiện đồng thời trong một số trường hợp, nhưng phần lớn bệnh nhân chỉ biểu hiện một số dấu hiệu cụ thể. Nếu không được điều trị, mề đay cấp tính có thể dẫn đến:
- Nhiễm trùng da: Do ngứa ngáy, người bệnh thường gãi, cào xước da, tạo điều kiện cho vi khuẩn xâm nhập gây nhiễm trùng.
- Phù mạch: Là tình trạng phù nề ở các lớp sâu hơn của da, thường tập trung ở vùng đầu, cổ, mặt, môi, mí mắt, lưỡi, họng. Phù mạch ở họng có thể gây khó thở, thậm chí nghẹt thở, rất nguy hiểm.
- Sốc phản vệ: Tuy hiếm gặp nhưng sốc phản vệ là biến chứng nguy hiểm nhất của mề đay cấp tính. Cần nhận biết sớm các triệu chứng như khó thở, tụt huyết áp, mất ý thức để cấp cứu bệnh nhân kịp thời.
4. Mề đay cấp tính xảy ra do những nguyên nhân nào?
Có nhiều nguyên nhân khác nhau gây nên tình trạng mề đay cấp tính. Tuy nhiên điểm chung của các nguyên nhân này là hệ miễn dịch phản ứng quá mức với các tác nhân từ môi trường bên ngoài là các yếu tố dị nguyên. Một số nguyên nhân thường gặp bao gồm:
4.1. Dị ứng thực phẩm:
Các loại thực phẩm dễ gây dị ứng như hải sản (đặc biệt là động vật có vỏ), thực phẩm giàu đạm, thức ăn cay nóng, chất kích thích (rượu bia), sữa và các sản phẩm từ sữa.
4.2. Dị ứng với tác nhân môi trường:
Lông động vật, khói bụi, phấn hoa hoặc các tác nhân gây dị ứng khác từ môi trường.
4.3. Các yếu tố vật lý và môi trường:
- Thay đổi thời tiết: Sự thay đổi nhiệt độ đột ngột, đặc biệt là khi giao mùa (từ nóng sang lạnh hoặc ngược lại).
- Ánh nắng mặt trời: Tiếp xúc trực tiếp với ánh nắng mặt trời cũng có thể gây mề đay ở một số người.
- Áp lực lên da: Do mặc quần áo chật, đeo trang sức bó sát…
- Vận động mạnh: Ở một số người, vận động mạnh có thể kích thích nổi mề đay.
4.4. Tiếp xúc với hóa chất:
Các hóa chất có trong mỹ phẩm, dầu dưỡng, sữa tắm và các sản phẩm chăm sóc cơ thể khác có thể gây dị ứng ở nhiều người.
4.5. Nhiễm khuẩn:
Nhiễm khuẩn đường hô hấp trên: Viêm amidan, viêm họng, viêm xoang…
4.6. Tác dụng phụ khi tiêm phòng và sử dụng thuốc:
Có thể gây nên phản ứng dị ứng gây nổi mề đay cấp do tác dụng phụ của thuốc kháng sinh, giảm đau không steroid như Aspirin, thuốc huyết áp,...
4.7. Độc từ côn trùng hoặc ký sinh trùng:
Côn trùng muỗi, ong, nhiễm vi trùng ký sinh trùng (như giun sán, ghẻ) cũng có thể là nguyên nhân gây bệnh.
4.8 Nguyên nhân khác
Ngoài ra, mề đay cấp tính có thể liên quan đến chức năng gan. Khi gan bị quá tải trong việc xử lý và đào thải độc tố (do nhiễm độc từ môi trường hoặc do các bệnh lý về gan), các chất độc có thể tích tụ trong cơ thể và góp phần gây ra các triệu chứng trên da, bao gồm cả mề đay.
5. Các cách xử lý tình trạng mề đay cấp tính
Mề đay cấp tính có thể sẽ tự khỏi mà không cần can thiệp y tế. Tuy nhiên, nếu tình trạng vẫn không có dấu hiệu thuyên giảm sau vài ngày đi kèm tình trạng ngứa dữ dội, đau rát, sưng phù lan rộng,...người bệnh cần thăm khám và điều trị sớm.
Một số cách xử lý làm giảm nhanh các triệu chứng nổi mề đay cấp tránh ảnh hưởng đến sức khỏe:
5.1. Xử trí mề đay cấp tại nhà (Đối với trường hợp nhẹ):
- Tắm nước mát: Tắm nhanh bằng nước mát (không quá lạnh) trong khoảng 10-15 phút có thể giúp làm dịu da và giảm ngứa. Tránh tắm nước nóng hoặc ngâm mình quá lâu vì có thể làm tình trạng nặng hơn.
- Chườm lạnh: Chườm khăn mát hoặc túi chườm lạnh (bọc trong khăn) lên vùng da bị mề đay trong khoảng 15-20 phút mỗi lần. Nên chườm ngắt quãng, ví dụ chườm 10 giây rồi nghỉ 2-3 giây trước khi chườm lại.
- Dưỡng ẩm cho da (dùng sản phẩm do bác sĩ da liễu khuyên dùng): Sử dụng các loại kem dưỡng ẩm dịu nhẹ giúp làm dịu da khô, giảm ngứa và hỗ trợ quá trình phục hồi da.
- Bổ sung nước và dinh dưỡng: Uống đủ nước, ăn đầy đủ chất dinh dưỡng, đặc biệt là vitamin và khoáng chất sẽ giúp tăng cường sức đề kháng và phục hồi da.
- Thư giãn và nghỉ ngơi: Dành thời gian nghỉ ngơi hợp lý, tránh căng thẳng và stress, giúp cơ thể phục hồi nhanh hơn.
5.2. Điều trị mề đay cấp tính bằng thuốc
Nếu các triệu chứng mề đay cấp tính không thuyên giảm sau khi áp dụng các biện pháp tại nhà, có thể cần sử dụng một số loại thuốc điều trị phổ biến như sau:
- Thuốc kháng histamin H1: Đây là nhóm thuốc phổ biến trong điều trị mề đay cấp tính ở mức độ nhẹ, bao gồm nhiều loại không cần kê toa. Tuy nhiên, nên được bác sĩ hoặc dược sĩ tư vấn về liều dùng và cách sử dụng phù hợp.
- Thuốc bôi ngoài da (kem/gel chống ngứa, làm dịu da): Các loại kem hoặc gel bôi ngoài da chứa các thành phần như calamine, menthol, camphor, glycerin, kẽm oxide có thể giúp làm dịu da, giảm ngứa và cảm giác khó chịu. Thuốc có tác dụng làm giảm các triệu chứng nhưng không điều trị được nguyên nhân gây mề đay.
- Uống thuốc Cortisol: Thuốc chỉ được sử dụng theo chỉ định của bác sĩ do có thể gây ra nhiều tác dụng phụ nếu sử dụng không đúng cách hoặc kéo dài. Corticosteroid được sử dụng trong các trường hợp mề đay nặng, dai dẳng hoặc kèm theo phù mạch.
- Adrenaline (Epinephrine) dạng tiêm: Adrenalin là thuốc cấp cứu được sử dụng trong các trường hợp mề đay cấp tính nghiêm trọng kèm theo phù mạch nặng, đặc biệt là phù thanh quản gây khó thở hoặc có dấu hiệu sốc phản vệ (tụt huyết áp, khó thở, mất ý thức).
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
