Nội dung được hướng dẫn chuyên môn bởi Chuyên gia Paul O'Halloran - Trưởng khoa sức khỏe tinh thần - Trung tâm Chăm sóc Sức khỏe Tinh Thần - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.
Theo Tổ chức Y tế Thế giới (WHO, 2023), trầm cảm (Depressive disorder) là một trong những rối loạn sức khỏe tâm thần phổ biến nhất, ảnh hưởng đến hơn 280 triệu người trên toàn cầu. Tuy nhiên, nhận thức của xã hội về trầm cảm vẫn còn nhiều hiểu lầm. Quan điểm cho rằng đây chỉ là nỗi buồn, “tâm trạng tồi tệ” hoặc có thể “vượt qua bằng ý chí”, “nghĩ tích cực” là không chính xác và thiếu khoa học.
Trầm cảm: Bản chất và cơ sở khoa học
Thực tế, trầm cảm là một tình trạng bệnh lý liên quan đến rối loạn điều hòa cảm xúc và những thay đổi phức tạp của chất dẫn truyền thần kinh trong não bộ. Điều này dẫn đến các triệu chứng như khó cảm nhận niềm vui, thiếu động lực hay cảm giác tuyệt vọng. Việc hiểu rõ bản chất của bệnh và áp dụng các nguyên tắc hỗ trợ chính xác là yếu tố then chốt trong quá trình hồi phục của cá nhân.
Vì sao lời khuyên “hãy vui lên” không có hiệu quả
Lời khuyên từ người thân thường xuất phát từ sự quan tâm chân thành. Tuy nhiên trầm cảm không phải là trạng thái diễn biến tâm lý bình thường, khó có thể “tắt/bật” dễ dàng.
Các nghiên cứu khoa học cho thấy trầm cảm liên quan đến sự thay đổi chức năng não bộ, đặc biệt là các chất dẫn truyền thần kinh như serotonin, dopamine, norepinephrine, vốn là những chất giúp điều chỉnh tâm trạng, năng lượng và động lực.
Vì vậy, sự cảm thông, hiểu biết và hỗ trợ dựa trên khoa học mang lại nhiều hiệu quả hơn so với những lời khuyên thông thường.
Nhận biết dấu hiệu và triệu chứng cảnh báo
Việc nhận ra ai đó đang trải qua trầm cảm không phải là điều dễ dàng. Tuy nhiên việc nhận biết các dấu hiệu ban đầu là vô cùng quan trọng để có thể hỗ trợ kịp thời.
Một số dấu hiệu thường thấy, kéo dài hơn hai tuần và có mức độ từ nhẹ đến nặng, thường gặp ở người có trầm cảm như:
- Khó tập trung.
- Cảm giác tội lỗi quá mức hoặc quá tự ti.
- Buồn bã không rõ nguyên nhân, mất hi vọng về tương lai.
- Cảm giác bất lực, tuyệt vọng.
- Mất hứng thú hoặc niềm vui với những việc từng yêu thích.
- Mệt mỏi, thiếu năng lượng không rõ lý do.
- Rối loạn giấc ngủ (khó ngủ, thức giấc sớm, ngủ quá ít hoặc quá nhiều)
- Mất cảm giác ngon miệng hoặc ăn quá nhiều, dẫn đến sụt hoặc tăng cân nhanh chóng
- Nghĩ đến các hành động làm tổn hại cho bản thân, cái chết hoặc tự tử.
Cảnh báo khẩn cấp: Nếu ai đó nghĩ đến cái chết, tự tử hoặc làm hại bản thân, liên hệ ngay với bác sĩ, chuyên gia tâm lý hoặc hotline Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Times City, Hà Nội để được hỗ trợ khẩn cấp.
Hỗ trợ & chăm sóc người có trầm cảm - Áp dụng nguyên tắc đồng hành
Trầm cảm có thể ảnh hưởng đến mọi khía cạnh cuộc sống: từ mối quan hệ gia đình, bạn bè, cộng đồng đến học tập, công việc. Nếu không được điều trị, những tác động này có thể tích tụ, dẫn đến cô lập xã hội và giảm chất lượng cuộc sống.
Đồng hành và hỗ trợ: Nguyên tắc chính trong chăm sóc người có trầm cảm
Bạn khó có thể thể “chữa khỏi” trầm cảm cho ai đó. Tuy nhiên, với vai trò người hỗ trợ, sự đồng hành của bạn là nền tảng giúp người bệnh có thể vượt qua các triệu chứng trầm cảm và đạt được hiệu quả điều trị tốt nhất.
Các bước hỗ trợ người đang trải qua trầm cảm hiệu quả:
- Khuyến khích giao tiếp và thể hiện sự quan tâm: Trò chuyện một cách nhẹ nhàng, tập trung vào những thay đổi nhỏ bạn quan sát được, chia sẻ chân thành lí do bạn lo lắng. Đây là cách tinh tế để khơi gợi vấn đề mà không gây thêm áp lực cho người đó.
- Lắng nghe không phán xét: Hãy dành không gian an toàn để họ chia sẻ cảm xúc. Cho họ biết bạn quan tâm và muốn hiểu những cảm xúc mà họ đang trải qua. Sự thấu hiểu này là liều thuốc tinh thần rất lớn trong việc chăm sóc người có trầm cảm.
- Hỗ trợ điều trị chuyên nghiệp: Khuyến khích họ tìm sự giúp đỡ từ các bác sĩ hoặc chuyên gia tâm lý. Hỗ trợ người có trầm cảm tìm kiếm thông tin, chẳng hạn như lập danh sách các chuyên gia uy tín, sẽ giúp giảm đáng kể gánh nặng tinh thần cho họ.
- Động viên họ tuân thủ điều trị: Nhắc nhở nhẹ nhàng về việc uống thuốc đầy đủ, tái khám đúng lịch, tuân theo các bài tập hỗ trợ theo yêu cầu của chuyên gia/bác sĩ. Sự kiên nhẫn và nhất quán là yếu tố then chốt.
- Hỗ trợ công việc hàng ngày: Người có trầm cảm thường gặp khó khăn và thiếu năng lượng trong các công việc hàng ngày như làm việc nhà. Chủ động hỗ trợ việc nhà hoặc những việc đơn giản sẽ giúp họ cảm thấy được chia sẻ.
- Hỗ trợ giảm căng thẳng: Bằng cách động viên họ duy trì lịch sinh hoạt điều độ trong ăn uống, tập thể dục… Điều này giúp ổn định nhịp sinh học, một phần quan trọng trong quá trình chăm sóc người có trầm cảm.
Chuyên gia khuyến nghị: Nghiên cứu từ Journal of Affective Disorders (2021) cho thấy sự hỗ trợ xã hội ổn định giúp cải thiện đáng kể kết quả điều trị và khả năng phục hồi với người có trầm cảm.
Xây dựng môi trường hỗ trợ phục hồi
Việc khuyến khích cá nhân xây dựng thói quen lành mạnh có thể giúp cải thiện tâm trạng rõ rệt và là sự bổ trợ hiệu quả cho chăm sóc chuyên nghiệp
- Tập thể dục thường xuyên: Chỉ 15 phút vận động mỗi ngày được chứng minh là giúp tăng serotonin và endorphin (Theo nghiên cứu của Harvard Health, 2023). Hoạt động tưởng chừng như đơn giản này chính là biện pháp điều hòa cảm xúc tự nhiên, giúp ứng phó với các triệu chứng trầm cảm và các triệu chứng khác như mệt mỏi, thiếu năng lượng.
- Chế độ ăn cân bằng: Tập trung vào thực phẩm giàu omega-3 và vitamin nhóm B, các chất này đóng vai trò quan trọng trong việc hỗ trợ sức khỏe não bộ.
- Ngủ đủ giấc: Duy trì giờ ngủ đều đặn giúp điều hòa tâm trạng.
- Kết nối xã hội: Sự cô lập có thể làm các triệu chứng trầm cảm trầm trọng hơn. Giao tiếp và kết nối xã hội thường xuyên giúp ổn định cảm xúc.
Sự thấu hiểu và hỗ trợ chuyên nghiệp đến từ IMHC
Nếu bạn hoặc người thân đang có các dấu hiệu trầm cảm hoặc cảm thấy tuyệt vọng, đừng chần chừ. Việc tìm kiếm sự giúp đỡ sớm là bước quan trọng nhất. Hiểu đúng về trầm cảm giúp giảm sự kì thị và khuyến khích cá nhân tìm đến điều trị đúng cách mà không cảm thấy xấu hổ. Hồi phục hoàn toàn là hoàn toàn có thể với sự chăm sóc, điều trị khoa học và sự cảm thông sâu sắc.
Liên hệ ngay với đội ngũ Bác sĩ, Chuyên gia Tâm lý tại: Trung tâm Chăm sóc Sức khỏe Tâm thần Tích hợp Vinmec (IMHC) - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Times City, Hà Nội.
Tài liệu tham khảo:
1. World Health Organization (2023). Depression Fact Sheet.
2. National Institute for Health and Care Excellence (NICE). (2022). Depression in Adults: Treatment and Management (NG222).
3. American Psychological Association (2021). The Role of Social Support in Mental Health.
4. Harvard Health Publishing (2023). Exercise and Depression: How Moving Your Body Helps Your Mind.
5. Journal of Affective Disorders (2021). Social Support and Treatment Adherence in Major Depressive Disorder.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
