Rách sụn chêm và rách dây chằng chéo trước là hai tổn thương khớp gối thường gặp, đặc biệt ở những người tham gia các hoạt động thể thao. Khi chịu tác động mạnh, sụn chêm và dây chằng chéo trước có thể bị rách, gây đau đớn, sưng nề và hạn chế vận động. Nguyên nhân thường gặp bao gồm: chấn thương do xoắn đột ngột, tiếp đất sai tư thế hoặc va chạm trực tiếp vào khớp gối.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của các bác sĩ thuộc khoa Chấn thương chỉnh hình & Y học thể thao Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec.
1. Rách sụn chêm và rách dây chằng chéo trước là gì?
Dây chằng chéo trước (ACL) là một dải mô nối giữa xương đùi với xương chày. Theo chuyên gia, dây chằng chéo trước giúp đầu gối duy trì sự ổn định, đặc biệt khi chúng ta đổi hướng cơ thể đột ngột. Bên cạnh đó, dây chằng chéo trước còn ngăn không cho xương chày trượt quá xa về phía trước, bảo vệ đầu gối khỏi những chấn thương nghiêm trọng.
Sụn chêm là phần mô có hình chữ C, nằm giữa xương đùi và xương chày trong khớp gối. Chúng giúp giảm ma sát giữa các xương và hấp thụ lực tác động khi di chuyển.
Theo các chuyên gia, mỗi khớp gối có hai sụn chêm:
- Sụn chêm phía trong: Gần trục giữa cơ thể (gọi là sụn chêm trong).
- Sụn chêm phía ngoài: Xa trục giữa cơ thể hơn (gọi là sụn chêm ngoài).
Sụn chêm không chỉ giữ cho khớp gối ổn định mà còn giúp ngăn ngừa sự hao mòn xương theo thời gian, giảm nguy cơ thoái hóa khớp.
2. Cách thức hoạt động
Rách sụn chêm và rách dây chằng chéo trước là những tổn thương phổ biến, thường xuất hiện trong các hoạt động thể thao hoặc khi vận động mạnh. Tuy nhiên, nguyên nhân gây ra hai loại chấn thương này lại có sự khác biệt nhất định.
- Những chuyển động xoay hoặc đổi hướng đột ngột có thể gây căng hoặc làm rách dây chằng chéo trước (ACL). Loại chấn thương này thường gặp trong các môn thể thao yêu cầu đổi hướng nhanh như bóng đá, bóng rổ hoặc trượt tuyết.
- Rách sụn chêm là dạng chấn thương do tác động mạnh hoặc chuyển động bất ngờ như khi mất thăng bằng hoặc thực hiện các động tác đột ngột. Thậm chí, những hoạt động đơn giản như đứng dậy quá nhanh từ tư thế ngồi xổm cũng có thể gây rách sụn chêm, đặc biệt ở người lớn tuổi hoặc khi sụn chêm đã yếu.
Mặc dù rách sụn chêm khớp gối và rách dây chằng chéo trước thường xuất hiện riêng lẻ nhưng đôi khi hai tình trạng này có thể xảy ra đồng thời. Chuyên gia chia sẻ rằng, khoảng 40% các trường hợp rách dây chằng chéo trước sẽ kèm theo rách sụn chêm.
Khi dây chằng chéo trước (ACL) bị rách trong chấn thương cấp tính, tình trạng rách sụn chêm bên cũng xảy ra khá phổ biến. Hai chấn thương này kết hợp không chỉ khiến mức độ tổn thương nghiêm trọng hơn mà còn kéo dài thời gian hồi phục. Vì vậy, người bệnh cần được điều trị kỹ lưỡng và theo dõi chặt chẽ để đảm bảo khớp gối phục hồi tốt và ngăn ngừa biến chứng về sau.
3. Phân biệt qua triệu chứng
Rách sụn chêm và rách dây chằng chéo trước là hai loại chấn thương đầu gối phổ biến. Mặc dù có một số dấu hiệu chung nhưng cũng có những triệu chứng riêng biệt.
- Triệu chứng rách dây chằng chéo trước: Khi bị rách dây chằng chéo trước, người bị chấn thương thường cảm thấy đau nhói ngay lập tức, kèm theo cảm giác đầu gối lỏng lẻo hoặc trật khớp. Đầu gối sẽ sưng tấy rất nhanh, thường chỉ trong vài giờ sau chấn thương. Người bị rách dây chằng chéo trước có thể gặp khó khăn trong việc giữ thăng bằng và cảm thấy đầu gối mất ổn định, đặc biệt khi đứng lên hoặc đi lại.
- Triệu chứng rách sụn chêm: Trái ngược với rách dây chằng chéo trước, rách sụn chêm không gây đau ngay lập tức. Người bị chấn thương có thể vận động bình thường trước khi cảm nhận được cơn đau xuất hiện. Hiện tượng sưng ở đầu gối thường xuất hiện chậm hơn, kéo dài từ một đến hai ngày sau khi bị chấn thương. Theo chuyên gia, các triệu chứng phổ biến của rách sụn chêm gồm đau khi xoay người, ngồi xổm và người bệnh có thể gặp tình trạng “khóa khớp” - cảm giác khớp đầu gối như bị kẹt, không thể duỗi thẳng hay gập lại hoàn toàn.
4. Cách điều trị
Khi lập kế hoạch điều trị, mức độ nghiêm trọng của chấn thương, mức độ hoạt động và độ tuổi của người gặp chấn thương là những yếu tố then chốt cần được xem xét.
4.1 Phương pháp điều trị rách dây chằng chéo trước
Đối với các vết rách dây chằng chéo trước nhỏ, bệnh nhân thường chỉ cần nghỉ ngơi kết hợp với vật lý trị liệu và sử dụng nẹp đầu gối để hỗ trợ.
Tuy nhiên, trong các trường hợp rách dây chằng chéo trước hoàn toàn, bệnh nhân cần được phẫu thuật tái tạo dây chằng nhằm đảm bảo khả năng vận động lâu dài. Sau phẫu thuật, thời gian hồi phục thường kéo dài từ 6 đến 9 tháng. Trong giai đoạn này, vật lý trị liệu đóng vai trò quan trọng trong việc cải thiện sức mạnh và tính linh hoạt của đầu gối.
Theo chuyên gia, thời gian hồi phục sau phẫu thuật có thể biến đổi dựa trên loại mô được sử dụng để tái tạo dây chằng. Bác sĩ giải thích rằng, với mảnh ghép tự thân - mô được lấy từ chính bệnh nhân, thường tích hợp vào đầu gối nhanh hơn so với mảnh ghép đồng loại - mô được hiến tặng. Tuy nhiên, các mảnh ghép đồng loại lại mang lại cảm giác thoải mái hơn trong giai đoạn đầu hậu phẫu.
4.2 Phương pháp điều trị rách sụn chêm khớp gối
Đối với các vết rách sụn chêm, nhiều trường hợp có thể tự liền lại nhờ nghỉ ngơi, thực hiện vật lý trị liệu và thời gian điều trị thích hợp. Tuy nh
Không giống như phẫu thuật rách dây chằng chéo trước, phẫu thuật rách sụn chêm bao gồm việc loại bỏ phần sụn chêm bị rách hoặc khâu lại để bảo tồn chức năng của khớp.
Các chuyên gia nhận định rằng, thời gian hồi phục sau phẫu thuật rách sụn chêm phụ thuộc vào phương pháp được thực hiện. Đối với phẫu thuật cắt bỏ sụn chêm, quá trình phục hồi có thể kéo dài khoảng 6 tuần. Trong khi đó, sửa chữa sụn chêm là một kỹ thuật thường phức tạp hơn, có thể cần từ 4 đến 6 tháng để hồi phục hoàn toàn.
5. Phòng ngừa chấn thương như thế nào?
Tuy không thể hoàn toàn ngăn ngừa mọi chấn thương đầu gối, chúng ta vẫn có thể thực hiện nhiều biện pháp để giảm thiểu rủi ro. Những thói quen dưới đây không chỉ giúp tăng cường sức khỏe đầu gối mà còn nâng cao khả năng vận động an toàn và hiệu quả:
- Tăng cường sức mạnh cơ đầu gối: Mọi người có thể thực hiện các bài tập như squat, lunge hay ép chân. Những bài tập này không chỉ giúp cơ săn chắc mà còn bảo vệ đầu gối hiệu quả trong các hoạt động hàng ngày.
- Tập giữ thăng bằng và linh hoạt: Các bài tập yoga, Pilates hoặc tập giữ thăng bằng giúp cải thiện khả năng phối hợp, tăng sự linh hoạt cho cơ thể. Nhờ đó, người bị chấn thương có thể kiểm soát tốt hơn các chuyển động, giảm thiểu nguy cơ bị chấn thương khi di chuyển hay vận động mạnh.
- Áp dụng kỹ thuật vận động đúng cách: Việc tuân thủ đúng kỹ thuật khi chạy bộ, nâng tạ hay chơi thể thao là rất cần thiết để bảo vệ khớp gối. Khi nhảy, hãy tập trung tiếp đất nhẹ nhàng, đầu gối hơi khuỵu xuống để giảm tác động lên khớp. Đồng thời, tránh xoay người trong khi chân vẫn giữ nguyên vị trí vì điều này có thể làm rách sụn chêm. Nếu chưa biết cách thực hiện chính xác kỹ thuật, đừng ngần ngại tìm sự hỗ trợ từ các huấn luyện viên chuyên nghiệp.
- Tham gia chương trình phòng ngừa rách dây chằng chéo trước: Các chương trình phòng ngừa rách dây chằng chéo trước (ACL) được thiết kế để cải thiện phản xạ của cơ và khớp trong các tình huống vận động mạnh. Chúng thường bao gồm bài tập tăng cường sức mạnh, sự nhanh nhẹn, kỹ thuật nhảy/hạ cánh và tập luyện cho thần kinh. Đặc biệt, những chương trình này đã được chứng minh là giảm đáng kể nguy cơ rách dây chằng chéo trước, nhất là ở các vận động viên trẻ tuổi.
Rách sụn chêm thường gây đau âm ỉ, khó chịu ở vùng đầu gối, kèm theo cảm giác “khóa khớp” khi vận động. Nguyên nhân chủ yếu là do các chuyển động xoắn đột ngột của khớp gối. Trong khi đó, rách dây chằng chéo trước thường gây đau nhói ngay lập tức, sưng nề và mất ổn định khớp. Nguyên nhân thường là do các lực tác động trực tiếp vào khớp gối hoặc các chuyển động xoắn quá mức.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
