Các khối u xương hàm ác tính

Các khối u xương hàm lành tính thường gặp là:

• U men thể nang: là u lành tính xương hàm thường gặp nhất, chiếm hơn 50% các khối u xương hàm lành tính. U men thể nang có nguyên nhân do răng, đa số là khối u ở xương hàm dưới.
• U men đặc tạo răng hiếm gặp hơn so với u men thể nang, có xu hướng liên kết phát triển giới hạn, sau khi phẫu thuật không hoặc ít tái phát.
• Nang thân răng nằm trong nhóm các u nang xương hàm nguyên nhân do răng. Nang thân răng xuất hiện ở hàm trên nhiều hơn hàm dưới, bọc trên thân một chiếc răng, thường là loại răng vĩnh viễn mọc ngầm.

Khối u ác tính xương hàm phổ biến nhất là dạng ung thư biểu mô tế bào vảy xâm nhập vào xương thông qua các ổ chân răng. Khối u ác tính có thể là khối u xương hàm dưới hoặc hàm trên, và có thể liên quan tới bất kỳ phần nào của xương hàm trong khoang miệng. Khối u ác tính xương hàm có hai loại cơ bản: nguyên phát và thứ phát.

Ung thư xương hàm nguyên phát bắt nguồn từ bên trong xương hàm, là loại ung thư khá hiếm gặp. Chúng bao gồm:

• U men răng là ung thư biểu mô phổ biến nhất, xảy ra trong quá trình răng hình thành, hay gặp ở phần sau của xương hàm dưới. U men răng xâm lấn chậm và hiếm khi nào di căn. Trên phim X-quang, u men răng thường xuất hiện với hình ảnh cản quang đa vị trí hay bong bóng xà phòng. Điều trị bằng cách phẫu thuật cắt bỏ rộng quanh u và tạo hình xương hàm nếu thích hợp.
• U răng thường là khối u xương hàm dưới ở những người trẻ tuổi, liên quan đến quá trình hình thành răng, gây ảnh hưởng tới nang răng hoặc các mô răng. Các khối u răng bao gồm các u xương răng và khối u xơ. Không có răng hàm là một gợi ý của u răng thể hỗn hợp.
• Sarcoma xương, đa u tủy xương, u tế bào khổng lồ, khối u Ewing.

Ung thư xương hàm thứ phát là khối u ác tính xương hàm có nguồn gốc từ tế bào của một khối u nào đó trong cơ thể, bị vỡ ra và di căn đến xương hàm. Phổ biến nhất là ung thư biểu mô tế bào vảy bắt nguồn từ các mô mềm trong khoang miệng. Một số tế bào của khối ung thư này di chuyển đến xương hàm và bắt đầu hình thành một khối u ở xương hàm dưới.

Các triệu chứng chính của khối u ác tính xương hàm là hậu quả của khối u lớn lên, chèn ép lên răng, mạch máu, dây thần kinh và gây áp lực bên trong xương hàm.

Các triệu chứng của ung thư xương hàm bao gồm:

Tổn thương xương và đau dữ dội

Đau ở hàm không phải là triệu chứng nổi bật ở giai đoạn đầu nhưng lại là triệu chứng điển hình của ung thư xương hàm ở giai đoạn sau. Khối u càng phát triển thì cơn đau càng dữ dội. Cơn đau có tính chất âm ỉ, liên tục, có thể lan đến mặt hoặc cổ nếu khối u chèn ép lên dây thần kinh. Tùy thuộc vào vị trí của khối u xương hàm mà khi nhai cũng có thể gây đau. Vùng mô xung quanh bị ảnh hưởng bởi khối ung thư sẽ cảm giác mềm khi chạm vào.

Sưng và/ hoặc gây biến dạng mặt

Các khối u ác tính xương hàm, cho dù ở bất kỳ kích thước nào, khi phát triển đều có thể gây sưng ở vùng mặt hoặc sưng mô bên trong miệng như khẩu cái hoặc viền ổ răng.

Răng lung lay và rụng không rõ nguyên nhân

Răng lung lay và rụng nhiều trong một khoảng thời gian ngắn nhưng không biết rõ nguyên nhân có thể là dấu hiệu cảnh báo sớm của ung thư xương hàm. Khối u gây ảnh hưởng tới xương hàm xung quanh nướu răng, làm mềm và sau đó phá hủy xương, dẫn đến răng bị lung lay.

Chẩn đoán khối u ác tính xương hàm chủ yếu dựa vào khám răng miệng và hình ảnh X - quang nha khoa. Phim chụp X – quang có thể cho biết vị trí, kích thước của khối u, cũng như sự ảnh hưởng đến các mô lân cận, nhưng không hoàn toàn đầy đủ. Vì vậy, để xác định chính xác tình trạng bệnh, mức độ ảnh hưởng của khối ung thư lên xương hàm và sự xâm lấn cơ quan xung quanh hoặc di căn, bệnh nhân cần được chụp phim CT - Scan 3D. Ngoài ra, sinh thiết khối u là tiêu chuẩn vàng để xác định tính chất một khối u là lành tính hay ác tính.

Điều trị khối u xương hàm phụ thuộc vào bản chất khối u, vị trí và mức độ ảnh hưởng của khối u.

U xương hàm lành tính hoặc u nang có thể chỉ cần theo dõi mà không cần phẫu thuật cắt bỏ. Tuy nhiên, ngay cả một khối u lành tính hay khối u nang nếu tiếp tục phát triển cũng có thể làm suy yếu xương hàm và các mô xung quanh. Do đó hầu hết các khối u xương hàm dù lành tính đều cần cắt bỏ kết hợp với tái tạo xương nếu được.

Các khối u ác tính xương hàm thường cần đến phẫu thuật để loại bỏ tế bào ung thư. Tùy thuộc vào loại u mà khu vực xương xung quanh khối u cũng có thể cần phải lấy đi. Điều trị bằng phương pháp phẫu thuật chủ yếu là cắt bỏ xương hàm, sau đó phẫu thuật chỉnh hình tại vùng này. Việc phục hình các biến dạng do phẫu thuật cắt bỏ xương hàm là cần thiết nhưng cũng rất khó khăn.

Ngoài ra, hoá trị và xạ trị cũng có thể sử dụng để kết hợp với phẫu thuật. Đôi khi những phương pháp trị liệu này được thực hiện trước khi tiến hành phẫu thuật nhằm mục đích thu nhỏ kích thước của khối u, hoặc tiến hành sau phẫu thuật để tiêu diệt tế bào ung thư còn sót lại.

Khối u ác tính xương hàm cũng giống như tất cả các khối u khác trong cơ thể, nếu được chẩn đoán và điều trị càng sớm thì cơ hội thành công càng cao. Vì vậy, khám nha khoa định kỳ không chỉ để chăm sóc sức khỏe răng miệng, mà còn giúp phát hiện sớm các dấu hiệu bất thường của xương, răng và khoang miệng.