Sức mạnh và sự dẻo dai kì diệu của khớp gối

Bạn có bao giờ thắc mắc rằng mọi chuyển động hằng ngày của mình như: ngồi, đứng, chạy, đi bộ, nhảy hay gấp, duỗi chân một cách thoải mái là do cơ chế hay bộ phận nào của cơ thể đảm nhận vai trò này không? Vâng, đó chính là khớp gối. Nhưng bạn thử tưởng tượng nếu chỉ có một mình khớp gối thì sẽ như thế nào nhỉ? Khớp gối sẽ không tự chuyển động mà cần có sự hỗ trợ của nhiều bạn đồng hành khác nữa. Cùng BSCKII Vũ Tú Nam, Trưởng khoa Phẫu thuật Nội soi khớp & Y học thể thao, Bệnh viện ĐKQT Vinmec Times City tìm hiểu những điều kỳ diệu về khớp gối nhé.

Nội dung được tư vấn chuyên môn bởi BSCKII Vũ Tú Nam, Trưởng khoa Phẫu thuật Nội soi khớp & Y học thể thao, Bệnh viện ĐKQT Vinmec Times City

Khớp gối là khớp lớn nhất cơ thể, là một khớp dạng bản lề có cấu tạo phức tạp gồm một bao hoạt dịch bao quanh và 3 khoang khớp (cũng có thể chia thành hai khớp thành phần) là:

• Khớp đùi - chè: hay chính là khoang đùi-chè, là khớp giữa xương bánh chè và rãnh trượt của đầu dưới xương đùi (rãnh ròng rọc), cho phép bánh chè trượt lên xuống trong rãnh trượt.
• Khớp đùi - chày: gồm 2 khoang là khoang trong và khoang ngoài, là khớp giữa đầu dưới xương đùi và đầu trên xương chày. Xương đùi gồm hai lồi cầu như hai bánh xe 3/4 sẽ lăn trượt trên hai mâm chày giúp khớp gối có thể gấp vào, duỗi ra.

Bao quanh khớp gối là một chất lỏng sánh, nhớt nằm trong bao khớp giúp lấp đầy và bôi trơn cho khớp và nuôi dưỡng cho sụn khớp. Ngoài ra cũng cần phải kể đến hệ thống cơ chắc khỏe quanh vùng gối và một mạng lưới dày đặc các mạch máu và dây thần kinh bao quanh.

Bộ phận đầu tiên cấu thành nên khớp gối đó chính là hệ thống cấu trúc xương, bao gồm: xương lồi cầu đùi, xương bánh chè, mâm chày. Để bảo vệ bộ phận này khớp gối có thêm lớp sụn bao bọc đầu xương: lớp này giúp giảm ma sát và hấp thu, phân tán lực trong quá trình vận động và chịu lực của khớp gối.

Trong đó, bánh chè như hình hạt vừng chèn vào giữa gân cơ tứ đầu đùi (là một cơ có 4 đầu ở mặt trước xương đùi) trước khi bám vào lồi củ ở mặt trước xương chày. Bánh chè được coi là xương vừng (sesamoid bone) lớn nhất cơ thể, giúp ngăn không cho gân tứ đầu trượt trực tiếp lên xương đùi, giúp tăng cánh tay đòn của lực co cơ đùi trước giúp tăng hiệu quả vận động của khớp gối.

Xương đùi sẽ nhận trọng lượng và động lượng của cơ thể để truyền qua khớp gối xuống xương chày và xuống cổ chân. Để giữ vững khớp gối cần có hệ thống dây chằng dày đặc xung quanh khớp, trong đó có 4 dây chằng chính đó là:

• Hai dây chằng bên: gồm dây chằng bên trong và dây chằng bên ngoài ở phía ngoài khớp giúp giữ vững khớp gối không bị trẹo sang hai bên trong quá trình vận động.
• Hai dây chằng chéo: gồm dây chằng chéo trước, chéo sau nằm bên trong khớp ở khoảng giữa hai lồi cầu xương, bắt chéo với nhau hình chữ X giúp giữ vững khớp khỏi các động tác trượt ra trước, ra sau quá mức.

Các dây chằng trong khớp cùng hệ thống dây chằng ngoài khớp giúp giữ vững khớp gối trong toàn bộ quá trình chuyển động của khớp và hạn chế khớp chuyển động quá giới hạn bình thường.

Hai sụn chêm như hình chữ C chèn giữa hai lồi cầu đùi và hai mâm chày như các miếng chêm chèn vào giữa “bánh xe” lồi cầu đùi và “mặt đất” mâm chày, giúp cố định chuyển động lăn trượt của lồi cầu đùi trên mâm chày đồng thời hấp thu và phân tán một phần lực truyền từ xương đùi xuống xương chày.

Do là khớp chính của cơ thể, luôn phải chịu lực tác động mạnh và biên độ vận động lớn nên khớp gối rất dễ bị tổn thương.

Nhờ có cấu trúc phức tạp và sự gắn kết chặt chẽ của những bộ phận bên trong mà khớp gối giữ những vai trò và chức năng quan trọng sau:

• Giúp cơ thể đứng thẳng trên hai chân
• Cử động gấp duỗi với biên độ lớn (gối gấp từ 130° đến 145° và quá duỗi là 1° đến 2°) giúp cơ thể hoạt động uyển chuyển và linh hoạt
• Khớp gối còn làm nhiệm vụ cân bằng và nâng đỡ cơ thể
• Với khối cơ mạnh mẽ quanh gối, giúp khớp gối có một sức mạnh lớn trong các động tác chạy, nhảy, đá, đỡ

Tóm lại khớp gối có vai trò và chức năng rất quan trọng trong hoạt động của cơ thể. Vì thế, bạn cần giữ gìn và thăm khám định kỳ để khớp được hoạt động tốt nhất.