Có nên dùng thuốc xịt hen khi mang thai?

Bài viết được viết bởi dược sĩ làm việc tại khoa Dược - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hạ Long.

Nhiều người lo ngại về các tác dụng không mong muốn có thể gặp phải cho người mẹ và thai nhi khi sử dụng thuốc điều trị hen. Tuy nhiên, lợi ích có được từ việc dùng thuốc kiểm soát cơn hen vượt trội hơi so với việc không sử dụng thuốc.

Hen (hen phế quản, hen suyễn) là một bệnh lý mạn tính của phế quản thuộc đường hô hấp, trong đó tình trạng viêm làm đường hô hấp thắt chặt lại dẫn đến hạn chế lượng không khí ra và vào phối, đồng thời gây ra một số triệu chứng khác. Theo thống kê, có 3% đến 8% phụ nữ có thai bị hen suyễn.

Với phụ nữ mắc bệnh hen suyễn:

• Trước khi mang thai, cần trao đổi với bác sỹ về tình trạng của mình.
• Nếu phát hiện có thai thì nên tiếp tục sử dụng thuốc điều trị hen và tới thăm khám với bác sĩ sớm nhất có thể để nhận được sự tư vấn phù hợp. Việc ngừng thuốc hen đột ngột có thể gây hại cho thai phụ và thai nhi.

Nhiều phụ nữ lo lắng về việc những thay đổi của cơ thể trong quá trình mang thai có thể ảnh hưởng đến bệnh hen suyễn và nếu điều trị có thể gây gây hại cho thai nhi. Thực tế ghi nhận, có sự gia tăng nhỏ trong nguy cơ mắc một hoặc nhiều biến chứng thai kỳ sau đây giữa phụ nữ bị hen suyễn so với phụ nữ không bị hen suyễn:

• Tăng huyết áp thai kỳ hoặc tiền sản giật
• Sinh non
• Phải sinh mổ
• Trẻ sinh ra nhẹ cân hơn

Tuy nhiên, với phương pháp kiểm soát hen suyễn phù hợp, hầu hết phụ nữ bị hen suyễn trải qua thai kỳ bình thường và sinh con khỏe mạnh.

Mức độ nghiêm trọng của bệnh hen suyễn trong thai kỳ không giống nhau giữa những phụ nữ có thai. Rất khó để dự đoán diễn biến của tình trạng hen suyễn trong lần mang thai đầu tiên của người phụ nữ. Mức độ nghiêm trọng của chứng hen suyễn trong lần mang thai đầu tương tự ở các lần mang thai tiếp theo.

Số liệu thống kê cho thấy, tình trạng hen suyễn nặng hơn ở 1/3 phụ nữ, cải thiện ở 1/3 phụ nữ và vẫn ổn định trong nhóm còn lại:

• Với nhóm mà tình trạng hen suyễn trở nên nặng hơn trong thai kỳ, hen suyễn thường trở nên nặng hơn ở tuần từ 29 đến 36 của thai kỳ.
• Với nhóm mà tình trạng hen suyễn trở nên cải thiện hơn trong thai kỳ thì sự cải thiện diễn ra dần dần trong suốt thai kỳ.

Ngoài ra, hen suyễn ít nghiêm trọng hơn ở tháng cuối của thai kỳ và quá trình chuyển dạ không làm nặng hơn tình trạng hen suyễn.

Dưới đây là một số biện pháp đơn giản có thể giúp kiểm soát các yếu tố môi trường làm trầm trọng thêm bệnh hen suyễn và phòng tránh cơn hen cấp:

• Tránh tiếp xúc với các chất gây dị ứng dẫn đến tình trạng hen suyễn của bệnh nhân, đặc biệt là lông thú nuôi, bụi, phấn hoa, khói thuốc lá, nước hoa...
• Không nên hút thuốc hoặc cho phép hút thuốc trong nhà
• Nên tiêm phòng cúm định kỳ (1 năm/lần), kể cả khi đã mang thai.

Hai mục tiêu hàng đầu trong việc kiểm soát hen phế quản ở phụ nữ trong thai kỳ là:

(1) Ngăn ngừa cơn hen cấp

(2) Tối ưu hóa việc kiểm soát bệnh hen

Thuốc điều trị hen phế quản được chia thành càng loại khác nhau tùy theo nhóm tác dụng dược lý, mục đích sử dụng (cơn hen cấp hay kiểm soát hen lâu dài), dạng bào chế.

Việc sử dụng thuốc dạng xịt hít (tác dụng tại chỗ) được đánh giá là an toàn hơn cho thai nhi so với thuốc sử dụng đường toàn thân. Các nhà sản xuất thuốc thường kết hợp giữa một thuốc giãn phế quản dạng xịt hít và một thuốc glucocorticoid dạng xịt hít để tăng cường hiệu quả kiểm soát bệnh hen phế quản. Dưới đây là một số thuốc điều trị hen phế quản phổ biến, có thể sử dụng cho phụ nữ có thai:

• Evohaler/Accuhaler/Turbuhaler là các dụng cụ đưa thuốc, mỗi dụng cụ có cách sử dụng khác nhau. Do đó, để đạt được hiệu quả điều trị thì Bệnh nhân cần đọc kỹ chỉ dẫn sử dụng dụng cụ trong hướng dẫn sử dụng thuốc/tư vấn của nhân viên y tế
• Hít mạnh và sâu để đảm bảo liều thuốc tối ưu sẽ được phóng thích vào phổi. Bệnh nhân có thể không cảm nhận được vị thuốc hoặc không cảm thấy có thuốc sau khi hít
• Súc miệng sau khi hít để giảm nguy cơ nhiễm nấm hầu họng
• Vệ sinh dụng cụ theo hướng dẫn của nhà sản xuất
• Hàm lượng thuốc sử dụng phụ thuộc vào mức độ bệnh. Dùng thuốc theo đúng chỉ định của bác sỹ, không tự ý lựa chọn, giảm liều hoặc dừng thuốc. Với các loại thuốc dùng để kiểm soát cơn hen lâu dài cần dùng thường xuyên để đạt lợi ích tối ưu, ngay cả khi không có triệu chứng.

Để điều trị hen suyễn khi mang thai hiệu quả thì phụ nữ có thai cần được kiểm tra sức khỏe thường xuyên và tuân thủ việc điều trị.

Trong quá trình mang thai, người mẹ luôn cần theo dõi sức khỏe của mình và thai nhi qua việc khám thai đầy đủ và có chế độ dinh dưỡng, sinh hoạt điều độ. Trong việc sử dụng các chế phẩm thuốc cũng cơ thể mẹ đang mắc bệnh thì cần có sự tư vấn, thăm khám chỉ định từ bác sĩ chuyên khoa Sản tránh để những tác động xấu từ bệnh tật cũng như các sản phẩm thuốc ảnh hưởng đến thai kỳ. Khi có bất kỳ dấu hiệu biến chứng nào xảy ra, sản phụ cần được đưa đến bệnh viện để được kiểm tra và điều trị sớm để giảm thiểu hậu quả không đáng có.

Bài viết tham khảo nguồn: Sổ tay sử dụng thuốc Vinmec 2019, Uptodate.com