Ngộ độc thuốc ở trẻ em: Những điều cần biết

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Dược sĩ Nguyễn Thị Linh - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Ngộ độc thuốc ở trẻ em có thể dẫn đến nhiều biến chứng ảnh hưởng trực tiếp đến sức khoẻ và sự phát triển toàn diện của trẻ. Vì vậy, khi sẽ đau ốm hoặc có bất kỳ vấn đề đến sức khỏe, người lớn cần đưa trẻ thăm khám để được tư vấn sử dụng thuốc hợp lý.

Trẻ em, nhất là trẻ trong giai đoạn từ 0-5 tuổi, có nguy cơ ngộ độc thuốc cao. Do, thứ nhất, ở độ tuổi này hệ miễn dịch còn non yếu nên dễ mắc các bệnh truyền nhiễm và dẫn đến nhu cầu sử dụng thuốc thường xuyên. Thứ hai, chức năng các cơ quan trong cơ thể trẻ chưa hoàn thiện nên việc hấp thu, phân bố, chuyển hóa, thải trừ thuốc có thể bị dao động, có nguy cơ ngộ độc thuốc nếu dùng thuốc không đúng.

Những nguyên nhân gây ra tình trạng ngộ độc thuốc ở trẻ em đa phần là do:

2.1. Do sự thiếu hiểu biết, vô ý của người lớn

Khi thấy con đau, sốt, nhiều bố mẹ vì quá lo lắng mà tự ý mua thuốc theo kinh nghiệm bản thân hay theo mách bảo của người khác mà không đưa trẻ đi khám bác sĩ. Nhiều trường hợp dùng lại đơn thuốc cũ, lấy thuốc của người này cho người khác, khi thấy trẻ dùng thuốc chưa đỡ thì tự ý tăng liều hay tự phân lại liều từ liều dùng của người lớn,... gây ra nguy cơ ngộ độc thuốc cho trẻ.

2.2. Do người lớn bất cẩn không để thuốc ở nơi an toàn

Để thuốc ở những vị trí trẻ thường xuyên chơi hoặc có thể với tới. Trẻ nhỏ có thể nhầm tưởng thuốc với bánh, kẹo, dẫn đến ăn hoặc uống nhầm.

2.3. Ngộ độc thuốc do tự tử

Trẻ em ở độ tuổi 10-17 thường có tâm sinh lý thay đổi, những áp lực về việc học tập, xung đột với bố mẹ, thầy cô, bạn bè có thể khiến trẻ cảm thấy bị tổn thương và có những suy nghĩ tiêu cực.

Trẻ bị ngộ độc thuốc thường có những dấu hiệu sau:

• Dấu hiệu trên hệ tiêu hóa: Đau bụng, buồn nôn, nôn ói, tiêu chảy.
• Biểu hiện ở đường hô hấp: Trẻ đột ngột ho sặc sụa nhất là trẻ nhỏ vì tâm lý hoảng sợ, nặng hơn trẻ có biểu hiện thở nhanh, tím môi, khó thở.
• Biểu hiện ở hệ thần kinh: Với nhiều mức độ nặng nhẹ khác nhau như trẻ bị hôn mê hoặc co giật toàn thân, run tay chân, run giật cơ (ở mặt, ngực, đùi, cánh tay), yếu cơ sau đó là liệt cơ. Nặng hơn có thể gây liệt hô hấp, rối loạn nhịp tim.
• Biểu hiện tăng tiết: Trẻ bị tăng tiết đàm nhớt ở cổ họng hay đường hô hấp, dịch tiêu hóa tăng bất thường, tay chân lạnh vì vã mồ hôi, chảy nước miếng nhiều.

Nếu nghi ngờ trẻ bị ngộ độc thuốc, bố mẹ, người lớn cần hết sức bình tĩnh, kiểm tra xung quanh để phát hiện những vật, thuốc nghi là chất gây độc, gọi điện cho bệnh viện để được hướng dẫn cách sơ cấp cứu ban đầu đồng thời nhanh chóng đưa trẻ đến bệnh viện gần nhất, khi đi nhớ cầm theo những vật nghi ngờ gây độc.

• Khi biết trẻ bị ngộ độc thuốc, phụ huynh hãy giữ trẻ ở tư thế ngồi hoặc đứng, tuyệt đối không đặt trẻ ở tư thế nằm để các chất trong dạ dày khi trẻ đang bị nôn ói nhiều không trào lên thực quản, rồi vào khí phế quản, vào phổi sẽ gây nguy hiểm cho trẻ.
• Nếu thấy trẻ tỉnh táo, chưa bị nôn trớ, còn phản ứng tốt, bố mẹ hãy dùng ngón tay của mình (tốt nhất nên quấn thêm miếng gạc mềm, sạch) kích thích nhẹ nhàng vào vùng sàn họng trẻ (chỗ lưỡi gà) giúp trẻ có thể nôn, loại bớt chất độc hại ra ngoài cơ thể, chú ý động tác kích thích gây nôn cần nhẹ nhàng để tránh gây tổn thương vùng họng của trẻ. Tuyệt đối không được gây nôn trong trường hợp trẻ đã bị hôn mê, trẻ đang lên cơn co giật, đặc biệt là những trường hợp nghi ngờ trẻ vừa bị ngộ độc thuốc vừa uống nhầm hóa chất bay hơi, dung dịch tẩy rửa gây ăn mòn mạnh như axit, bazơ hoặc xăng dầu, người lớn tuyệt đối không được gây nôn cho trẻ. Nếu trẻ than đau rát vùng họng phụ huynh có thể cho trẻ uống vài ngụm nước lọc sạch hoặc nước sôi nguội để làm dịu cơn đau, chú ý cho trẻ uống thật từ từ để tránh tình trạng trẻ bị nuốt sặc.
• Sau sơ cứu ban đầu, người nhà cần nhanh chóng đưa trẻ tới ngay bệnh viện gần nhất để được các bác sĩ tiếp tục cấp cứu, giải độc cho trẻ. Khi đi nhớ cầm theo thuốc nghi ngờ gây độc để bác sĩ biết được nguyên nhân và có phương án giải độc phù hợp.

• Cha mẹ không tự ý mua thuốc cho trẻ nếu không có chỉ định từ bác sĩ, khi dùng thuốc cần tuân thủ theo liều lượng đã được chỉ định, tuyệt đối không tự tăng giảm liều, chú ý sử dụng đúng dạng thuốc như thuốc uống hay thuốc tiêm..., không nên trộn thuốc với thức ăn, nước hoa quả, sữa, không lạm dụng các thuốc bôi da sử dụng tại chỗ như kem, thuốc mỡ...
• Cần bảo quản thuốc cẩn thận, trong lọ kín, có nhãn mác ghi rõ, để thuốc tránh xa tầm tay trẻ em.
• Hạn chế uống thuốc trước mặt trẻ vì trẻ em hiếu động, hay bắt chước.
• Các bà mẹ đang cho con bú cần tham khảo ý kiến bác sĩ khi dùng thuốc cho bản thân vì một số loại thuốc có thể truyền qua đường sữa mẹ, gây ngộ độc cho trẻ.
• Không cho trẻ uống các loại thuốc bổ, thuốc đông dược có nguồn gốc xuất xứ không rõ ràng.