Placebo là gì?

Placebo là một phương pháp điều trị y tế không sử dụng các hoạt chất của thuốc để chữa bệnh mà dựa vào niềm tin của người bệnh. Phương pháp này không có tác dụng chữa trị dứt điểm bệnh tật mà chỉ làm cải thiện các triệu chứng bệnh hoặc tình trạng sức khỏe ở một mức độ cụ thể.

Placebo hay hiệu ứng placebo, còn gọi là giả dược xuất hiện rất sớm, từ những năm chín mươi của thế kỷ 19. Đây là thuật ngữ để mô tả những loại thuốc không có dược chất, không có giá trị chữa bệnh lâm sàng. Những viên thuốc này thường được các bác sĩ chỉ định cho những bệnh nhân ít có biểu hiện bệnh hay triệu chứng lâm sàng, hoặc khi mắc bệnh tưởng nhưng trên thực tế hoàn toàn khỏe mạnh, không có vấn đề về sức khỏe.

Các viên thuốc Placebo có thành phần trung tính và hoàn toàn vô hại. Thành phần chủ yếu của giả dược là đường hoặc là gluconat canxi.

Mặc dù không có dược chất nhưng Placebo lại khiến người bệnh cảm thấy sức khỏe của họ được cải thiện nhiều hơn sau khi sử dụng. Hiện nay, Placebo được tạo nên chủ yếu bằng thuốc uống, có thể có dạng dung dịch tiêm hoặc truyền tĩnh mạch hay cung cấp những thông tin không có thực nhưng lại mang lại hiệu quả có lợi cho bệnh nhân.

Hiệu ứng Placebo có thể tác động đến cả tâm lý và sinh lý cơ thể con người. Các nghiên cứu về giả dược tập trung chủ yếu vào mối quan hệ giữa tâm trí và cơ thể người bệnh. Nhờ vào sự mong đợi của người bệnh để tạo ra hiệu quả trong điều trị, mặc dù không có tác dụng hóa học nhưng hiệu ứng Placebo đem lại cho người bệnh cảm giác khỏi bệnh như tác dụng của thuốc tạo nên.

Hiệu ứng Placebo có tác động mạnh mẽ đến những người bệnh có động lực và niềm tin vào phác đồ điều trị hoặc nhóm đối tượng đã từng được điều trị có hiệu quả trước đó.

Hiệu ứng Placebo sẽ có tác dụng khi người bệnh có 2 yếu tố, đó là tính kỳ vọng và tính điều kiện.

• Tính kỳ vọng: Người bệnh luôn mong đợi và hy vọng thuốc có tác dụng tốt đối với sức khỏe và tình trạng bệnh của bản thân. Từ đó khiến cơ thể tự đáp ứng và cho thấy hiệu quả từ thuốc giả dược. Tuy nhiên, khi người bệnh không mong đợi thuốc có tác dụng hay lo lắng về tác dụng phụ nào đó của thuốc, điều đó sẽ làm xuất hiện các triệu chứng không mong muốn khác, làm mất đi tác dụng của thuốc được gọi là nocebo. Hiệu ứng Placebo làm gia tăng hoạt động của thụ thể dopamin và opioid, có tác dụng tích cực đến bệnh lý và sức khỏe. Trong khi đó, nocebo lại làm giảm hoạt động của các thụ thể này và gây tác dụng ngược lại.
• Tính điều kiện: Yếu tố này được so sánh giống như các phản xạ có điều kiện. Trường hợp người bệnh trước đây đã được điều trị trong môi trường tốt và điều trị khỏi bệnh, thì lần sau người bệnh sẽ có tâm lý điều trị tại nơi trước đây đã điều trị khỏi bệnh. Bên cạnh đó, người bệnh sẽ nghĩ đang được sử dụng thuốc tốt, thần kinh và não bộ sẽ hoạt động bằng cách tạo ra endorphin nội sinh, nhờ đó làm giảm các triệu chứng đau và giúp cải thiện tình trạng bệnh.

Thông qua các nghiên cứu cũng cho thấy, Placebo đem lại những hiệu ứng khác nhau đối với những bệnh lý khác nhau của cơ thể. Đặc biệt, Placebo có hiệu quả tốt hơn khi điều trị các bệnh về thần kinh hay một số triệu chứng cơ năng về tim mạch như: rối loạn nhịp tim, hồi hộp đánh trống ngực, ngoại tâm thu, huyết áp,...

Hiệu ứng Placebo không có tác dụng điều trị dứt điểm bệnh tật cho bệnh nhân mà chỉ có thể làm cải thiện các triệu chứng hoặc tình trạng sức khỏe ở mức độ cụ thể.

Trên thực tế, nếu áp dụng Placebo đúng cách và phù hợp trong các tình huống, có tác dụng như mong muốn thì vẫn được coi là phương pháp điều trị bệnh có hiệu quả.

Hiệu quả của giả dược phụ thuộc vào nhiều yếu tố khác nhau, chẳng hạn như:

• Thuốc dạng viên nang có hiệu ứng mạnh hơn thuốc dạng viên nén.
• Hai viên thuốc hoạt động tốt hơn và đem lại hiệu quả điều trị tốt hơn một viên.
• Viên thuốc có kích thước lớn hơn có hiệu quả hơn viên nhỏ.
• Thuốc dạng tiêm gây hiệu ứng mạnh hơn thuốc dạng viên nén.
• Thuốc thuộc những hãng lớn từ nước ngoài có hiệu quả hơn những thuốc trong nước.
• Những viên thuốc có màu đỏ, màu vàng hay màu cam gây hiệu ứng mạnh hơn, trong khi những viên thuốc màu xanh lam và màu xanh lá cây có tác dụng an thần tốt hơn.
• Hiệu ứng Placebo cũng tạo ra hiệu quả khác nhau giữa các nền văn hóa, giữa các nước trên thế giới.

Placebo tuy không có hoạt chất của thuốc nhưng đem lại những hiệu quả tích cực cho bệnh nhân trong quá trình điều trị bệnh. Chúng là những phương thức điều trị đặc biệt gần như có hiệu quả đối với hầu hết các triệu chứng mà con người biết đến. Placebo có thể được coi là phương pháp điều trị an toàn và hiệu quả vì không gây ra các tác dụng phụ nghiêm trọng cũng như tình trạng quá liều lượng dùng thuốc.