Biến chứng đặc biệt nguy hiểm của viêm tụy cấp

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi bác sĩ Nội soi tiêu hóa - Khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Đà Nẵng.

Viêm tụy cấp là bệnh lý cấp tính của tuyến tụy, bệnh có thể thay đổi từ viêm tụy phù nề cho tới viêm tụy xuất huyết và hoại tử. Đây là bệnh lý cấp cứu bụng thường gặp, Nếu không được điều trị kịp thời có thể gây ra các biến chứng nguy hiểm và thậm chí dẫn đến tử vong.

Có rất nhiều nguyên nhân gây ra viêm tụy cấp và được chia ra làm 3 nhóm nguyên nhân chính như sau:

• Rượu bia: là nguyên nhân chính gây nên tình trạng viêm tụy cấp;
• Do bị sỏi mật gây tắc nghẽn dẫn đến tắc ống dẫn chung hoặc tắc cơ vòng Oddi làm ngưng dòng chảy của ống tụy. Các men tụy bị giữ lại gây phá hủy cấu trúc tuyến tụy.
• Tăng Triglyceride máu cao >1000mg/dL

Ngoài ra viêm tụy cấp cũng có thể xảy ra do chấn thương dập vùng tụy, do rối loạn chuyển hóa, do mắc các bệnh tự miễn..., trong đó có khoảng 10-15% các trường hợp viêm tụy cấp là không tìm thấy nguyên nhân.

Dấu hiệu thường thấy ở bệnh viêm tụy cấp gồm có:

• Đau bụng cấp: Chủ yếu là đau vùng thượng vị, đau dữ dội, các cơn đau xảy ra đột ngột sau bữa ăn có chứa nhiều chất đạm, nhiều mỡ hoặc sau khi người bệnh uống rượu bia. Cơn đau kéo dài liên tục hoặc từng cơn, đau lan ra sau lưng hoặc lan sang hạ sườn 2 bên. Cơn đau tụy cấp thường dễ bị nhầm với đau dạ dày;
• Nôn, buồn nôn: Người bệnh có cảm giác buồn nôn xuất hiện sau đau, không liên quan đến triệu chứng đau. Bệnh nhân hay nôn ra dịch mật, dịch dạ dày hoặc máu;
• Chướng bụng, hay bí trung tiện: Thường gặp ở bệnh nhân viêm tụy cấp thể hoại tử nặng;
• Các triệu chứng kèm theo: Như rối loạn ý thức, huyết áp tụt, thiểu niệu....

Biểu hiện đau gần giống với đau bụng cấp trong các bệnh lý dạ dày tá tràng, thường thấy xuất hiện sau khi đã uống nhiều rượu bia làm cho người bệnh chủ quan không đi khám ngay, chính vì vậy có nhiều trường hợp biến chứng và để lại những hậu quả vô cùng nghiêm trọng.

Nếu viêm tụy cấp không được phát hiện và điều trị kịp thời, bệnh có thể gây ra các biến chứng vô cùng nguy hiểm, sau đây là các biến chứng hay gặp của bệnh viêm tụy cấp:

• Hạ huyết áp, sốc, suy đa tạng: Đây là một trong những biến chứng sớm của bệnh và nguyên nhân có thể do nhiễm khuẩn nặng hay xuất huyết. Suy đa tạng phải kể đến như suy thận, suy tim... là các bệnh lý vô cùng nguy hiểm;
• Xuất huyết: Biến chứng xuất huyết có thể xuất hiện ở ngay tại tuyến tụy, hoặc trong xoang bụng, hoặc trong ống tiêu hóa hay các cơ quan khác dẫn đến tình trạng tổn thương các mạch máu. Biến chứng này xảy ra trong tuần đầu tiên của bệnh. Tất cả những trường hợp có biến chứng xuất huyết đa phần đều có tiên lượng nặng;
• Nhiễm trùng tại tuyến tụy: Xảy ra ở cuối tuần đầu hoặc đầu tuần thứ hai của bệnh. Điều này là nguyên nhân chính dẫn đến sự hình thành các ổ áp xe ở tuyến tụy gây viêm phúc mạc toàn thể, hoại tử mô. Trường hợp này, tiên lượng nặng;
• Suy hô hấp cấp: Tiên lượng nặng;
• Nang giả tụy: Xuất hiện ở tuần thứ 2 hoặc tuần thứ 3 của bệnh, nguyên nhân do quá trình đóng kén để khu trú các tổn thương tại nhu mô tụy. Trong nang giả tụy có chứa các enzym tuyến tụy, các chất dịch và các mảnh vỡ của nhu mô tuyến tụy. Nang này có thể được thu dọn hoặc tự dẫn lưu vào đường tụy rồi biến mất sau 4 đến 6 tuần. Nang nếu để kéo dài có thể tiến triển thành áp xe hoặc gây bội nhiễm.

Các biến chứng kể trên đều vô cùng nguy hiểm, tỷ lệ tử vong ở người bệnh viêm tụy cấp có thể lớn hơn 15% và đặc biệt tử vong trong viêm tụy cấp do rượu bia cao gấp 3 lần so các nguyên nhân khác.

Nguyên nhân dẫn tới bệnh viêm tụy cấp thường là do sỏi mật hoặc do uống quá nhiều rượu, bia.Vì vậy cần bắt đầu bằng việc phòng ngừa sỏi mật và hạn chế/bỏ hoàn toàn rượu bia.

• Phòng ngừa sỏi mật hiệu quả:
  • Ăn nhiều rau, củ, quả mỗi ngày;
  • Ăn nhiều các loại thực phẩm như bánh mì nguyên hạt, yến mạch và gạo lứt; đặc biệt giảm chất béo, bởi chế độ ăn này sẽ giúp giảm lượng cholesterol có trong cơ thể mỗi người;
  • Duy trì cân nặng phù hợp và khỏe mạnh bằng cách sử dụng một chế độ ăn uống cân bằng, đống thời tập thể dục, thể thao thường xuyên.
• Nói không với sử dụng rượu bia và thuốc lá:
  • Không uống rượu, hoặc giảm ngay việc sử dụng rượu, bia. Điều này sẽ giúp ngăn ngừa tuyến tụy bị hư hại;
  • Không uống quá 14 đơn vị rượu bia một tuần, trải đều từ 3 ngày trở lên. Một đơn vị rượu được tính bằng khoảng nửa lít rượu có độ mạnh bình thường hoặc 25ml rượu rất mạnh;
  • Nếu là người bệnh viêm tụy cấp do uống nhiều rượu, bệnh nhân cần kiêng hoàn toàn;
  • Không hút thuốc lá.

Để phòng tránh các biến chứng nguy hiểm của viêm tụy cấp, người bệnh cần nghiêm túc trong thực hiện phác đồ điều trị của bác sĩ đưa ra. Đặc biệt cần kiên trì thực hiện chế độ dinh dưỡng, chế độ sinh hoạt lành mạnh, nhất là quyết tâm trong vấn đề kiêng rượu bia.

Xem thêm: Hướng dẫn chẩn đoán viêm tụy cấp