Các biện pháp siêu âm, chụp chiếu hiện đại chẩn đoán bệnh xơ gan

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ nội trú Nguyễn Quỳnh Giang - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City. Bác sĩ Giang đã có nhiều năm kinh nghiệm trong lĩnh vực chẩn đoán hình ảnh, đặc biệt trong lĩnh vực cắt lớp vi tính đa dãy, cộng hưởng từ.

Xơ gan được gây ra bởi các tình trạng như viêm gan mạn tính, lạm dụng rượu hoặc bệnh gan nhiễm mỡ. Nó có thể được chẩn đoán bằng xét nghiệm sử dụng các tia X như chụp cắt lớp vi tính (CT), siêu âm hoặc chụp cộng hưởng từ (MRI) hoặc qua sinh thiết gan. Nhờ kết quả của các xét nghiệm này giúp bác sĩ chẩn đoán chính xác và tiên lượng điều trị có hiệu quả.

Xơ gan là giai đoạn muộn của sẹo gan do nhiều dạng bệnh và tình trạng gan chẳng hạn như viêm gan và nghiện rượu mãn tính có thể làm hỏng gan và dẫn đến xơ gan.

Mỗi lần gan bị tổn thương, cho dù do bệnh tật, uống quá nhiều rượu hoặc nguyên nhân khác thì gan sẽ cố gắng tự sửa chữa. Khi xơ gan tiến triển, ngày càng có nhiều mô sẹo hình thành, khiến gan khó hoạt động (xơ gan mất bù) sẽ đe dọa tính mạng của người bệnh. Một số nguyên nhân gây ra xơ gan bao gồm:

• Lạm dụng rượu mãn tính
• Viêm gan mãn tính (viêm gan B, C và D)
• Chất béo tích tụ trong gan (bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu)
• Sự tích tụ sắt trong cơ thể (hemochromatosis)
• Bệnh xơ nang
• Đồng tích lũy trong gan (bệnh Wilson)
• Ống mật hình thành kém (atresia đường mật)
• Thiếu hụt alpha-1 antitrypsin
• Rối loạn di truyền chuyển hóa đường (bệnh lưu trữ galactosemia hoặc glycogen)
• Rối loạn tiêu hóa di truyền (hội chứng Alagille)
• Bệnh gan do hệ thống miễn dịch của cơ thể bạn (viêm gan tự miễn)
• Phá hủy các ống dẫn mật (xơ gan mật nguyên phát)
• Cứng và sẹo của các ống mật (viêm đường mật xơ cứng tiên phát)
• Nhiễm trùng, chẳng hạn như giang mai hoặc bệnh sốt địa trung hải brucelle
• Sử dụng các loại thuốc, bao gồm methotrexate hoặc isoniazid.

Xơ gan thường không có dấu hiệu hoặc triệu chứng đặc trưng, cho đến khi tổn thương gan lan rộng. Khi các dấu hiệu và triệu chứng xảy ra, chúng có thể bao gồm:

• Mệt mỏi
• Dễ chảy máu hoặc bầm tím
• Ăn mất ngon
• Buồn nôn
• Sưng ở chân, bàn chân hoặc mắt cá chân (phù)
• Giảm cân
• Da ngứa
• Sự đổi màu vàng ở da và mắt (vàng da)
• Sự tích tụ chất lỏng trong bụng của bạn (cổ trướng)
• Mạch máu nhện trên da của bạn
• Đỏ ở lòng bàn tay
• Đối với phụ nữ, mất kinh hoặc kinh không đều.
• Đối với nam giới, giảm ham muốn tình dục, vú to (gynecomastia) hoặc teo tinh hoàn
• Nhầm lẫn, buồn ngủ và nói chậm (bệnh não gan)

Tổn thương gan do xơ gan thường không thể hoàn tác. Nhưng nếu xơ gan được chẩn đoán sớm và tìm ra nguyên nhân được điều trị, tổn thương nặng hơn có thể được hạn chế và hiếm khi bị đảo ngược. Ngoài ra, có thể nhận thấy bệnh xơ gan có thể là do các yếu tố rủi ro như:

• Uống quá nhiều rượu: Tiêu thụ rượu quá mức là một yếu tố nguy cơ cho bệnh xơ gan.
• Thừa cân: Béo phì làm tăng nguy cơ mắc các bệnh có thể dẫn đến xơ gan, chẳng hạn như bệnh gan nhiễm mỡ không do rượu và viêm gan nhiễm mỡ không do rượu.
• Bị viêm gan siêu vi: Không phải ai bị viêm gan mạn tính cũng sẽ bị xơ gan, nhưng đó là một trong những nguyên nhân gây ra bệnh gan.

Những người bị bệnh xơ gan ở giai đoạn đầu thường không có triệu chứng rõ ràng. Thông thường, xơ gan được phát hiện đầu tiên thông qua xét nghiệm máu hoặc kiểm tra định kỳ. Nếu bác sĩ nghi ngờ bạn bị xơ gan, một hoặc nhiều xét nghiệm hình ảnh sau đây có thể được yêu cầu thực hiện để chẩn đoán bệnh xơ gan:

• Chụp cắt lớp vi tính (CT): Thủ tục này kết hợp thiết bị X-quang đặc biệt với các máy tính tinh vi để tạo ra nhiều hình ảnh kỹ thuật số hoặc hình ảnh của gan. Bạn có thể được sử dụng thuốc nhuộm tương phản trước khi xét nghiệm để giúp bác sĩ nhìn rõ hình ảnh gan hơn. Xét nghiệm này giúp xác định mức độ nghiêm trọng của bệnh xơ gan cũng như các bệnh lý gan khác.
• Siêu âm gan: Siêu âm là một loại hình ảnh kiểm tra sử dụng sóng âm thanh để tạo ra hình ảnh bên trong bụng và / hoặc xương chậu, bao gồm cả hình ảnh của gan. Siêu âm Doppler cho phép đánh giá lưu lượng máu đến và từ gan.
• Elastography: Xét nghiệm này đánh giá độ cứng của gan và có thể giúp chẩn đoán mức độ nghiêm trọng của sẹo trong gan (được gọi là xơ hóa gan). Nếu không được điều trị, xơ hoá gan cuối cùng có thể dẫn đến xơ gan mà không thể tái tạo lại được. Elastography có thể phát hiện độ cứng của gan do xơ gan sớm hơn so với các xét nghiệm hình ảnh khác.
• Chụp cộng hưởng từ cơ thể (MRI): Xét nghiệm hình ảnh này sử dụng từ trường mạnh, xung tần số vô tuyến và máy tính để tạo ra hình ảnh chi tiết về gan cho phép đánh giá thiệt hại do các bệnh gan khác nhau gây ra. Với xét nghiệm này, bạn có thể được sử dụng thuốc tương phản từ để giúp bác sĩ nhìn rõ hình ảnh gan hơn.
• Chụp đường mật cộng hưởng từ (MRCP): MRCP là loại giao thức MRI đặc biệt được thiết kế để đánh giá một phần của gan và túi mật, được gọi là hệ thống mật là một phần của gan.
• Độ co giãn cộng hưởng từ (MRE). Xét nghiệm hình ảnh tiên tiến không xâm lấn này có chức năng phát hiện gan cứng hoặc chất dịch của gan bị cứng.
• Nội soi: sử dụng một ống linh hoạt gắn đầu chiếu sáng và máy ảnh. Nó có thể được sử dụng để tìm kiếm các mạch máu bất thường được gọi là giãn tĩnh mạch. Những hình ảnh này cho thấy sẹo xơ gan ngăn chặn lưu lượng máu trong tĩnh mạch cửa mang máu đến gan, hay theo thời gian, áp lực tích tụ trong tĩnh mạch này, hay tình trạng máu chảy ngược vào các mạch máu trong dạ dày, ruột hoặc thực quản.

Ngoài ra, các xét nghiệm khác có thể được bác sĩ chỉ định,bao gồm:

• Xét nghiệm máu: Nếu bạn có triệu chứng xơ gan hoặc có nguy cơ mắc bệnh, bác sĩ sẽ lấy mẫu máu xét nghiệm. Những điều này giúp phát hiện các dấu hiệu tổn thương gan, xơ gan. Hơn nữa, nó có thể giúp bác sĩ tìm hiểu những nguyên nhân gây ra bệnh.

Xét nghiệm công thức máu toàn bộ (CBC). Xét nghiệm này kiểm tra các tế bào máu đỏ và trắng để có được hình ảnh về sức khỏe tổng thể của cơ thể.

Xét nghiệm máu viêm gan siêu vi: Viêm gan virus là do virus gây hại cho gan và có thể dẫn đến xơ gan. Những xét nghiệm này kiểm tra máu để tìm viêm gan A, B và C.

• Xét nghiệm đo mức độ enzyme và protein mà gan tạo ra: Alanine transaminase (ALT) và aspartate transaminase (AST) là những thành phần giúp cơ thể phân hủy protein và acid amin. Mức độ của cả ALT và AST trong máu thường thấp. Trong trường hợp, mức độ này trở nên cao có thể có nghĩa là gan bị rò rỉ các enzyme, do nó bị tổn thương bởi tình trạng xơ gan hoặc một bệnh lý khác. Tuy nhiên, mức độ vẫn có thể bình thường nếu bạn bị xơ gan.
• Xét nghiệm Albumin: Albumin là một loại protein mà gan tạo ra bởi gan. Khi gan bị tổn thương, mức độ albumin trong máu giảm xuống.
• Xét nghiệm mức độ bilirubin: Đây là sắc tố màu vàng còn sót lại khi các tế bào máu cũ bị phá vỡ. Gan thường loại bỏ bilirubin trong máu và loại bỏ nó trong phân. Nhưng khi gan không hoạt động bình thường, bilirubin sẽ tích tụ trong máu và có thể khiến da và mắt bị vàng.
• Xét nghiệm Creatinin: Đây là một sản phẩm chất thải được thực hiện bởi cơ bắp của cơ thể. Thận sẽ có vai trò lọc học chất này ra khỏi máu. Nồng độ creatinin cao là dấu hiệu của tổn thương thận, có thể xảy ra ở giai đoạn cuối của bệnh xơ gan.
• Xét nghiệm máu natri: Nếu nồng độ natri trong máu thấp, đó có thể là một trong những dấu hiệu bị bệnh xơ gan. Nồng độ natri trong máu thấp được gọi là hạ natri máu.
• Sinh thiết: Một phần mô gan được lấy mẫu và được bác sĩ bệnh lý nghiên cứu, phân tích mức độ tổn thương gan. Sinh thiết gan thường được thực hiện bởi bác sĩ X-quang bằng hướng dẫn siêu âm và xâm lấn tối thiểu.

Nếu bạn bị xơ gan, bác sĩ có thể đề nghị các xét nghiệm chẩn đoán thường xuyên để theo dõi các dấu hiệu tiến triển hoặc biến chứng của bệnh, đặc biệt là giãn tĩnh mạch thực quản và ung thư gan. Các xét nghiệm không xâm lấn đang trở nên phổ biến rộng rãi hơn để theo dõi.

Mặc dù không có cách chữa trị xơ gan, nhưng bác sĩ có thể đề nghị các phương pháp điều trị khác nhau để giúp làm chậm tình trạng gây sẹo gan và giảm các triệu chứng của bệnh. Đầu tiên, bác sĩ có thể cố gắng điều trị căn bệnh tiềm ẩn là nguyên nhân gây xơ gan thông qua thuốc, giảm cân hoặc các chương trình điều trị bằng rượu. Để điều trị các triệu chứng của bệnh xơ gan, bác sĩ có thể khuyên bạn nên:

• Thay đổi lối sống bao gồm thay đổi chế độ ăn uống với các chế độ ăn ít natri và ngừng sử dụng rượu.
• Sử dụng các loại thuốc, chẳng hạn như thuốc kháng sinh, có thể được kê toa để tránh nhiễm trùng, cũng như tiêm vắc-xin viêm gan virus, viêm phổi và cúm để giúp bạn tránh các bệnh có thể gây nhiễm trùng. Bác sĩ cũng có thể kê toa thuốc để giúp giảm độc tố trong máu.
• Tạo đường thông cửa – chủ trong gan qua tĩnh mạch cảnh trong (TIPS), một thủ tục để điều trị tăng áp tĩnh mạch cửa gây ra bởi xơ gan. Một bác sĩ X quang can thiệp đặt một ống nhỏ (stent) vào gan để giúp giảm áp lực dòng máu chảy vào gan bằng cách đưa nó trở lại tim.
• Phẫu thuật trong trường hợp nặng, có thể là ghép gan. Phương pháp này áp dụng ghép gan thay thế gan bị tổn thương bằng gan khỏe mạnh từ người hiến tạng.

Xơ gan là một bệnh lý nguy hiểm và có thể tiến triển thành bệnh lý ung thư gan. Do đó, việc phát hiện sớm, điều trị xơ gan là việc làm cần thiết, nhất là các đối tượng có nguy cơ bị xơ gan cao. Khám sức khỏe định kỳ, khám sàng lọc gan mật ít nhất 6 tháng/lần, tầm soát các bệnh lý về gan mật là cách để bảo vệ sức khỏe, sớm phát hiện bệnh và các dấu hiệu gây bệnh để tiến hành điều trị, can thiệp kịp thời.

Nguồn tham khảo: radiologyinfo.org, mayoclinic.org, webmd.com