Các phương pháp chẩn đoán và điều trị sỏi ống mật chủ

Bài viết bởi Bác sĩ Phan Phi Tuấn - Trưởng khoa Ngoại tổng hợp Bệnh viện ĐKQT Vinmec Phú Quốc.

Sỏi ống mật chủ là một dạng sỏi trong đường mật, có thể gây những biến chứng khá phức tạp như nhiễm trùng đường mật, viêm tụy cấp và nếu điều trị không hiệu quả có thể tiến triển thành nhiễm trùng huyết và có khả năng tử vong.

Khác với bệnh sỏi ống mật chủ tại các nước thuộc châu Âu, châu Mỹ, sỏi ống mật chủ tại Việt Nam hầu hết phức tạp, chủ yếu là sỏi sắc tố mật, có thể do giun chui lên và chết trong đường mật tạo nhân của sỏi.

Dưới đây là những triệu chứng của sỏi ống mật chủ:

1.1 Triệu chứng lâm sàng

Sỏi ống mật chủ gây tắc nghẽn đường dẫn mật và gây nên các triệu chứng điển hình (tam chứng charcot) như: đau hạ sườn phải, sốt, vàng da.

• Đau hạ sườn phải: Cơn đau hạ sườn phải thường xuất hiện đột ngột, dữ dội và kéo dài có khi 2 – 3 giờ. Đau có thể lan lên vai phải hoặc ra sau lưng. Sau khi ăn đau càng tăng hơn.
• Sốt: Sỏi làm ứ trệ dịch mật, tạo điều kiện cho vi khuẩn phát triển, tiết ra nội độc tố gây viêm, nhiễm khuẩn, sốt. Sốt có thể xảy ra đồng thời hoặc vài giờ sau cơn đau, có khi sốt cao đến 39 – 40 độ C kèm theo rét run, vã mồ hôi, người mệt mỏi.
• Vàng da, vàng mắt: Là dấu hiệu xuất hiện muộn hơn. Dịch mật bị tắc nghẽn và ứ đọng ở gan, bilirubin trong dịch mật vào máu gây vàng da, vàng niêm mạc mắt.

Ba triệu chứng đau, sốt, vàng da có thể xuất hiện và biến mất sau một thời gian, đồng thời có thể tái phát nhiều lần là dấu hiệu điển hình của sỏi ống mật chủ. Ngoài ra, những triệu chứng khác cũng xuất hiện như: nôn hoặc buồn nôn đi kèm với đau, nước tiểu sẫm màu, phân bạc màu (khi tắc mật hoàn toàn) hoặc mẩn ngứa ngoài da do nhiễm độc muối mật (ít gặp).

Khi có biến chứng, bệnh nhân có thể có biểu hiện của các triệu chứng khác nhau như viêm tụy cấp, choáng nhiễm khuẩn.

1.2 Triệu chứng cận lâm sàng

Kết quả máu xét nghiệm: Bạch cầu, tỷ lệ bạch cầu đa nhân trung tính, bilirubin, chủ yếu là bilirubin trực tiếp tăng, men gan thường tăng. Khi có biến chứng, các xét nghiệm sẽ thay đổi tương ứng như amylase trong viêm tụy cấp, ure, creatinine tăng trong suy thận sau choáng nhiễm khuẩn...

Các kết quả cận lâm sàng: Siêu âm là phương pháp đơn giản, rẻ tiền, không xâm lấn có thể xác định được vị trí và kích thước sỏi, cho thấy kích thước của túi mật, giãn đường mật; và cho biết kết quả chuẩn xác tới 95%.

Kết quả chụp vi tính cắt lớp: Kết quả chụp vi tính cắt lớp cho thấy là hình ảnh túi mật, đường mật, gan và tụy; chúng đặc biệt mang giá trị cao giúp phát hiện thương tổn nhỏ tại gan, tụy.

Kết quả chụp cộng hưởng từ trường: Kết quả chụp cộng hưởng hỗ trợ xác định rõ các loại đường ống xuất hiện trong cây của đường mật và đường tụy. phương pháp này hỗ trợ tích cực cho cả chẩn đoán và điều trị.

2.1 Điều trị không phẫu thuật

Sử dụng thuốc để làm tan sỏi mật và quá trình điều trị diễn ra trong một thời gian dài. Phương pháp này thường được áp dụng cho những bệnh nhân không thể phẫu thuật. Chủ yếu là điều trị nội khoa tạm thời bằng các loại kháng sinh chống vi khuẩn Gram (-), thuốc giãn cơ trơn. Bên cạnh đó điều trị sỏi ống mật chủ không phẫu thuật cũng bao gồm nội soi qua tá tràng, cắt cơ vòng Oddi lấy sỏi; tán sỏi qua da, tán sỏi qua nội soi đường mật; tán sỏi ngoài cơ thể.

2.2 Điều trị phẫu thuật

Điều trị sỏi ống mật chủ, phương pháp thường được dùng để điều trị là phẫu thuật nhằm lấy sỏi mật, tạo sự lưu thông mật – ruột. Có nhiều cách điều trị sỏi ống mật chủ như: nội soi mật tụy ngược dòng lấy sỏi ống mật chủ, mổ mở hoặc mổ nội soi.

Phẫu thuật kinh điển (mổ hở):

Mở ống mật chủ lấy sỏi dẫn lưu Kehr: Phương pháp này trước đây đang được sử dụng thường quy để điều trị ngoại khoa sỏi ống mật chủ. Đây là phương pháp điều trị phẫu thuật, mổ bụng và tiến hành các thao tác trên đường mật dựa theo các tổn thương bệnh lý của nó.

Mổ nội soi sỏi ống mật chủ:

Phương pháp này giúp bệnh nhân tránh được vết mổ lớn, giảm nguy cơ nhiễm trùng và mất máu, giảm đau đớn, thời gian nằm viện ngắn. Trong mổ nội soi sỏi ống mật chủ, bác sĩ thực hiện 3-4 vết mổ nhỏ trên thành bụng, qua các vết mổ nhỏ này, bác sĩ sẽ đưa camera vào quan sát ổ bụng, cũng như đưa các dụng cụ phẫu thuật vào để lấy sỏi. Phương pháp này đòi hỏi trang thiết bị hiện đại, phẫu thuật viên có kinh nghiệm tốt mới có thể tiến hành một cách hiệu quả, an toàn.

Chụp mật tuỵ ngược dòng qua nội soi ERCP:

Nội soi ERCP là phương pháp được dùng để cắt các cơ trong ống mật chủ

ERCP và thủ thuật mở cơ thắt là một phương pháp phẫu thuật cắt các cơ trong ống mật chủ để sỏi thoát ra ngoài hoặc loại bỏ sỏi.

Khoa ngoại tổng hợp - Bệnh viện ĐKQT Vinmec Phú Quốc với đội ngũ bác sỹ phẫu thuật và gây mê có nhiều kinh nghiệm, tích cực, nhiệt tình trong điều trị. Hệ thống trang thiết bị tốt, là địa chỉ đáng tin cậy để phục vụ bệnh nhân nhằm đem lại kết quả tốt nhất.