Thang điểm Balthazar trong viêm tụy cấp

Dự đoán về mức độ nghiêm trọng của viêm tụy cấp tính được đặt ra bằng các đánh giá lâm sàng liên tục cùng với việc sử dụng điểm nhiều yếu tố nghiên cứu hệ thống và hình ảnh. Thang điểm Balthazar là một công cụ đánh giá mức độ viêm tụy trên chụp cắt lớp vi tính.

Chụp cắt lớp vi tính ổ bụng có cản quang được sử dụng rộng rãi để đánh giá các biến chứng viêm tụy cấp. Đồng thời, thang điểm balthazar là thang điểm thường được sử dụng nhất để đánh giá mức độ nghiêm trọng của viêm tụy cấp. Ngoài ra, chụp CT bụng góp phần vào việc đánh giá mức độ nghiêm trọng của viêm tụy cấp.

Dựa trên những đặc điểm này, thang điểm balthazar với các dấu hiệu hoại tử tụy trên CT đã được đề xuất là một phương pháp đánh giá quan trọng về mức độ của viêm tụy cấp mà người bệnh có thể mắc phải. Nếu kết quả của thang điểm balthazar là từ 0 đến 3 điểm sẽ có liên quan đến tỷ lệ tử vong 3%; trong khi đó, điểm từ 7 đến 10 sẽ làm tăng tỷ lệ tử vong do viêm tụy cấp lên 17%.

Kết quả chụp cắt lớp vi tính ổ bụng của các trường hợp viêm tụy cấp theo thang điểm balthazar như sau:

• 0 điểm: Tuyến tụy bình thường
• 1 điểm: Phì đại khu trú hoặc lan tỏa của tuyến tụy
• 2 điểm: Bất thường tại chỗ trên tuyến tụy với những thay đổi tính viêm trong nhu mô mỡ quanh tụy
• 3 điểm: Tụ dịch quanh tụy đơn lẻ
• 4 điểm: 2 hoặc nhiều vị trí tụ dịch và/ hoặc không khí trong vùng sau phúc mạc (liền kề đến tuyến tụy).

Song song đó, kết quả chụp cắt lớp vi tính ổ bụng của các trường hợp viêm tụy cấp có kèm theo hoại tử tụy trong thang điểm balthazar cũng được đánh giá như sau:

• 0 điểm: Không có hoại tử tụy
• 2 điểm: Hoại tử tụy dưới 30%
• 4 điểm: Hoại tử tụy từ 30% đến 50%
• 6 điểm: Hoại tử tụy trên 50%.

Sau khi tính tổng cộng 2 thang điểm về mức độ viêm tụy cấp và hoại tử tụy trên chụp cắt lớp vi tính ổ bụng, thang điểm balthazar giúp đánh giá và xác định mức độ nặng của viêm tụy cấp trên CTscan như sau:

• 0-3 điểm: Mức độ nhẹ. Không có biến chứng nặng
• 4-6 điểm: Mức độ trung bình. Biến chứng không rõ
• 7-10 điểm: Mức độ nặng, tử vong cao

Thang điểm balthazar dựa trên các dấu hiệu chụp cắt lớp vi tính ổ bụng làm bỏ sót các biến chứng ngoài tụy, trong khi các đặc điểm này cũng có vai trò trong tiên lượng các trường hợp viêm tụy cấp, bao gồm tràn dịch màng phổi, cổ trướng, biến chứng mạch máu như huyết khối tĩnh mạch hay xuất huyết động mạch, tổn thương đường tiêu hóa... Thật vậy, một số nghiên cứu đã khảo sát những phát hiện khác về CT, ví dụ tràn dịch màng phổi, như những yếu tố dự báo về mức độ nặng của viêm tụy cấp. Theo Heller và cộng sự, tràn dịch màng phổi được quan sát thấy trong 84,2% của bệnh nhân viêm tụy cấp mức độ nặng trong khi đặc điểm này chỉ được quan sát thấy ở 8,6% những người bị viêm tụy cấp nhẹ.

Hơn nữa, thể tích tràn dịch màng phổi cũng có liên quan đến thời gian nhập viện. Chụp X quang và xét nghiệm máu thông thường cũng đáng tin cậy về mức độ nghiêm trọng của viêm tụy cấp thay vì cần sử dụng đến CT trong thang điểm balthazar, khi công cụ này vốn không thường được chỉ định phổ quát ban đầu.

Mặt khác, đặc điểm mô mỡ dưới da hoặc nội tạng, cụ thể là quanh tụy, cũng có sự khác biệt qua các chủng tộc khác nhau. Điều này khiến việc chấm điểm viêm tụy trên chụp CT trong thang điểm balthazar gặp nhiều hạn chế như một trở ngại cần vượt qua.

Mặc dù CT là một công cụ quan trọng trong chẩn đoán viêm tụy cấp nhưng vẫn có một số hạn chế. Theo đó, chỉ số mức độ nghiêm trọng của CT trong thang điểm balthazar có độ chính xác cao nhất chỉ đạt tại thời điểm từ ​​6–10 ngày kể từ khi bắt đầu bị viêm tụy. Đặc biệt, dấu hiệu hoại tử của tuyến tụy thường không được quan sát thấy trên hình ảnh CT trong vòng 48 giờ sau khi khởi phát. Do đó, thang điểm balthazar có thể không được chọn là một phương pháp thích hợp để đánh giá mức độ nghiêm trọng trong giai đoạn đầu của viêm tụy cấp.

Hơn nữa, các biến chứng do thuốc cản quang gây ra còn phải được xem xét giữa lợi ích và nguy cơ trước khi quyết định thực hiện chỉ định này. Do đó, việc sử dụng thang điểm balthazar trong viêm tụy cấp chỉ được thực hiện trong các tình huống chọn lọc, nhất là khi nghi ngờ viêm tụy có biến chứng nặng nề hay dự đoán cần phải can thiệp ngoại khoa từ đầu.

Tóm lại, mặc dù có nhiều nghiên cứu về sinh lý bệnh của viêm tụy cấp, tỷ lệ tử vong chung do bệnh lý này vẫn chưa được cải thiện đáng kể. Điều này cho thấy rằng việc chẩn đoán sớm và dự đoán thích hợp về mức độ nghiêm trọng của viêm tụy cấp là vô cùng quan trọng. Theo đó, nhiều hệ thống tính điểm khác nhau đã được đề xuất, thang điểm balthazar là một ví dụ. Dù có những hạn chế trong việc chỉ định, thực hiện và nhận định kết quả trong những giờ đầu tiên, CT gần như là một công cụ hình ảnh cần thiết để phát hiện hoại tử tụy và đề xuất can thiệp phẫu thuật khi cần nhằm cải thiện biến chứng cho người bệnh.