Viêm dạ dày tự miễn và nguy cơ ung thư dạ dày có thể là hai vấn đề khác biệt, nhưng hóa ra lại có một sự liên quan với nhau. Lý do cho sự liên quan này là các u carcinoid - các thể ung thư bất thường, tiến triển chậm và chủ yếu xuất phát từ đường tiêu hóa (ruột thừa, dạ dày, ruột non, đại tràng, trực tràng…) và từ phổi, ngoài ra còn xuất phát từ buồng trứng hay tinh hoàn.
Bài viết này được viết dưới sự hướng dẫn chuyên môn của ThS.BS Mai Viễn Phương, tại khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park.
1. U Carcinoid ảnh hưởng tới ung thư dạ dày và viêm dạ dày tự miễn như thế nào?
U carcinoid là một loại khối u có nhiều đặc điểm khác với ung thư thông thường. Chúng phát triển chậm và thường không gây triệu chứng cho đến giai đoạn muộn. Ngay cả khi quan sát dưới kính hiển vi, tế bào u carcinoid vẫn có thể trông gần như bình thường, ngay cả khi đã di căn.
Một số u carcinoid có khả năng sản xuất và giải phóng hormone vào cơ thể, gây ra các triệu chứng như tiêu chảy hoặc cơn nóng bừng mặt, thậm chí là viêm dạ dày. Đây cũng là một trong những nguyên nhân gây ra ung thư dạ dày và thường xuất hiện trong viêm dạ dày tự miễn.
2. Các triệu chứng gặp phải
Ở giai đoạn đầu, u carcinoid hiếm khi có triệu chứng rõ ràng, khiến việc chẩn đoán sớm trở nên khó khăn. Trong nhiều trường hợp, bệnh chỉ được phát hiện tình cờ khi người bệnh thực hiện khám sức khỏe vì lý do khác. Tùy vào vị trí của khối u mà triệu chứng có thể khác nhau:
- U ở dạ dày: Gây đau bụng, có thể là viêm dạ dày.
- U ở ruột non và đại tràng: Có thể gây rối loạn nhu động ruột, đau bụng hoặc thậm chí tắc ruột.
- U ở trực tràng: Gây đau và chảy máu trực tràng.
Ngoài ra, một số triệu chứng do u carcinoid có thể bao gồm:
- Cơn nóng bừng mặt và cổ.
- Tiêu chảy kéo dài.
- Khó thở, thở khò khè.
- Tim đập nhanh, mạnh.
- Mệt mỏi.
- Sưng chân và vùng mắt cá.
- Đầy bụng hoặc đau bụng.
Dù vậy, các triệu chứng này không đặc hiệu, không đại diện cho u carcinoid và cả bệnh viêm dạ dày, có thể do nhiều nguyên nhân khác. Tuy nhiên, nếu chúng kéo dài hoặc ngày càng nghiêm trọng, cần đi khám để được chẩn đoán và điều trị kịp thời.
3. Nguyên nhân gây viêm dạ dày tự miễn và nguy cơ ung thư dạ dày của u carcinoid
Nguyên nhân gây u carcinoid vẫn chưa được xác định rõ. Khối u này phát triển từ các tế bào thuộc hệ thần kinh nội tiết, vốn có khả năng tiết hormone và mang đặc tính giống tế bào thần kinh.
Trong hệ tiêu hóa, tế bào thần kinh giúp điều hòa giải phóng dịch tiêu hóa, kiểm soát sự vận chuyển thức ăn trong dạ dày và ruột, đồng thời có thể ảnh hưởng đến sự phát triển của các loại tế bào khác trong hệ tiêu hóa, từ đó giảm nguy cơ bị viêm dạ dày. Trong phổi, tế bào thần kinh giúp kiểm soát luồng khí và máu, cũng như ảnh hưởng đến sự phát triển của các tế bào phổi khác.
U carcinoid hình thành khi các tế bào thần kinh nội tiết này bị biến đổi và tăng sinh quá mức. Ban đầu, khối u thường rất nhỏ và phát triển chậm. Hiện vẫn chưa rõ yếu tố nào khiến một số khối u phát triển nhanh hơn và gây ra triệu chứng bệnh viêm dạ dày, trong khi nhiều trường hợp khác vẫn nhỏ và không có biểu hiện gì.
Ngoài ra, có một số yếu tố làm tăng nguy cơ xuất hiện u carcinoid như:
- Tuổi tác: Có thể xuất hiện ở mọi lứa tuổi nhưng thường gặp ở người lớn tuổi.
- Giới tính: Nữ có nguy cơ mắc cao hơn nam.
- Di truyền: Người có bố mẹ bị u carcinoid có nguy cơ mắc u này cao hơn.
- Tiền sử bệnh lý: Hội chứng đa u tuyến nội tiết tuýp 1 cũng làm tăng nguy cơ mắc bệnh.
- Hút thuốc lá: Gia tăng nguy cơ u carcinoid ở phổi.
- Các bệnh lý tiêu hóa khác: Dạ dày không tiết acid, bệnh viêm dạ dày, thiếu máu ác tính… có thể làm tăng nguy cơ u carcinoid đường tiêu hóa.
4. Các biến chứng của u carcinoid
U carcinoid có thể gây ra nhiều biến chứng ảnh hưởng đến tim mạch, nội tiết và tiêu hóa, bao gồm:
- Biến chứng tim mạch: Các hormone do u carcinoid tiết ra có thể làm dày lớp nội mạc của buồng tim, van tim và mạch máu. Đặc biệt, buồng tim bên phải thường bị ảnh hưởng nhiều hơn so với bên trái. Điều này có thể dẫn đến các tình trạng như hở van hai lá và hở van ba lá, hẹp van động mạch phổi. Nếu không được điều trị, các vấn đề này có thể gây phì đại tim và suy tim.
- Hội chứng Cushing: U carcinoid ở phổi có thể sản xuất quá nhiều hormone ACTH, kích thích tuyến thượng thận tiết hormone cortisol quá mức, dẫn đến hội chứng Cushing.
- Bệnh to đầu chi: Một số u carcinoid ở phổi có khả năng sản xuất quá nhiều hormone tăng trưởng GH, gây ra bệnh to đầu chi.
- Tắc ruột: Các khối u carcinoid lớn ở ruột có thể gây tắc nghẽn, dẫn đến hoại tử đoạn ruột bị tắc. Tắc ruột có thể gây thủng ruột, nhiễm trùng nặng và sốc nặng, có nguy cơ tử vong cao nếu không được điều trị kịp thời.
- Loét dạ dày hoặc Hội chứng Zollinger-Ellison: Một số u carcinoid ở dạ dày tiết quá nhiều hormone gastrin, kích thích dạ dày sản xuất lượng lớn acid. Điều này có thể gây ra nhiều ổ loét dạ dày, xuất huyết tiêu hóa và thủng dạ dày nếu không được kiểm soát.
5. Mối liên quan giữa u carcinoid, viêm dạ dày tự miễn và nguy cơ ung thư dạ dày
U carcinoid dạ dày được chia thành ba loại chính:
- Type I: Liên quan đến viêm dạ dày tự miễn.
- Type II: Liên quan đến hội chứng đa u nội tiết (MEN I) và hội chứng Zollinger-Ellison.
- Type III: Loại ác tính nhất.
Các yếu tố giúp phân biệt các loại này bao gồm tuổi, giới tính, bệnh lý kèm theo, hình ảnh nội soi, vị trí tổn thương, nồng độ gastrin trong máu và sự tăng sản tế bào G.
U carcinoid type I hình thành do mất cơ chế điều hòa ngược của tế bào thành đối với sự sản xuất gastrin. Khi nồng độ gastrin tăng cao sẽ khiến tế bào ECL tăng sinh mạnh, làm gia tăng nguy cơ xuất hiện tổn thương loạn sản. Theo thời gian, các tổn thương này có thể tiến triển thành u carcinoid dạ dày type I.
U carcinoid type I thường không có triệu chứng rõ ràng, chủ yếu được phát hiện qua nội soi. Do đó, các bác sĩ cần đánh giá kỹ bệnh nhân viêm dạ dày tự miễn, đặc biệt khi có tổn thương dạng polyp ở thân vị để chẩn đoán viêm dạ dày tự miễn và nguy cơ ung thư dạ dày có đi kèm với nhau hay không.
Mặc dù u carcinoid là một dạng tổn thương ác tính, nhưng tỷ lệ ác tính ở dạ dày khá thấp (<1%). Tuy nhiên, khoảng 50% bệnh nhân u carcinoid dạ dày có kèm theo thiếu máu ác tính hồng cầu khổng lồ.
Về tiên lượng của bệnh, bất ngờ thay tình trạng này lại có một tiên lượng bệnh khá tốt:
- Tỷ lệ sống sau 5 năm đạt 95%.
- Tỷ lệ sống sau 10 năm khoảng 74%.
6. Những phương pháp điều trị u carcinoid ở dạ dày trong bệnh ung thư dạ dày
Việc lựa chọn phương pháp điều trị u carcinoid phụ thuộc vào tình trạng bệnh, cụ thể là khối u đã di căn hay chưa.
6.1 Chưa có di căn
Nếu khối u chưa di căn, việc điều trị chủ yếu là phẫu thuật loại bỏ u. Các phương pháp phẫu thuật gồm:
- Nội soi: Cắt bỏ khối u carcinoid bằng nội soi ống mềm. Lựa chọn phương pháp này phụ thuộc vào kích thước, đặc điểm của khối u và tình trạng sức khỏe của bệnh nhân.
- Phẫu thuật cắt bỏ: Cắt bỏ một phần hoặc toàn bộ khối u tùy theo mức độ tổn thương.
6.2 Đã có di căn
Nếu khối u đã lan đến các cơ quan khác, điều trị sẽ tập trung vào việc kiểm soát bệnh và giảm triệu chứng, bao gồm:
- Làm chậm sự phát triển của khối u: Tiêm octreotide (Sandostatin) hàng tháng giúp làm chậm sự phát triển của khối u và giảm triệu chứng như nóng bừng mặt hay tiêu chảy.
- Tắc động mạch gan: Khi khối u di căn vào gan, có thể can thiệp bằng cách làm tắc động mạch cấp máu cho khối u. Phương pháp này có rủi ro nhất định, do đó bác sĩ sẽ cân nhắc kỹ trước khi thực hiện.
- Đốt tế bào ung thư bằng nhiệt: Sử dụng sóng radio tạo nhiệt năng truyền qua kim, từ đó tiêu diệt tế bào ung thư trong gan. Phương pháp này phù hợp với bệnh nhân có một số ổ di căn nhỏ, ít biến chứng. Cách này cũng giúp giảm nguy cơ nhiễm khuẩn và chảy máu.
- Hóa trị: Sử dụng hóa chất để tiêu diệt và thu nhỏ khối u trong trường hợp bệnh tiến triển nặng.
Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec là cơ sở y tế hiện đại, đảm bảo chất lượng chuyên môn khám chữa bệnh với đội ngũ y bác sĩ giàu kinh nghiệm và hệ thống trang thiết bị tiên tiến. Bệnh viện cung cấp dịch vụ khám, tư vấn và điều trị toàn diện, chuyên nghiệp với không gian khám chữa bệnh rất văn minh, lịch sự, an toàn và tiệt trùng tối đa. Khách hàng khi chọn thực hiện các xét nghiệm tại đây có thể hoàn toàn yên tâm về độ chính xác của các kết quả xét nghiệm.
Để đặt lịch khám tại viện, Quý khách vui lòng bấm số HOTLINE hoặc đặt lịch trực tiếp TẠI ĐÂY. Tải và đặt lịch khám tự động trên ứng dụng MyVinmec để quản lý, theo dõi lịch và đặt hẹn mọi lúc mọi nơi ngay trên ứng dụng.
