Kháng thể kháng nhân là gì?

Kháng thể kháng nhân (ANA) là những kháng thể không hiện diện trong cơ thể của người bình thường, có khả năng gắn kết với những cấu trúc nhất định bên trong của nhân tế bào. Nhân tế bào là phần lõi nằm bên trong của tế bào chưa có ADN là chất liệu di truyền.

Kháng thể kháng nhân được sử dụng trong việc chẩn đoán bệnh lupus ban đỏ hệ thống (SLE) và các bệnh tự miễn khác. Một vài kháng thể trong nhóm này chỉ đặc trưng cho bệnh lupus ban đỏ hệ thống, một số khác đặc trưng cho các bệnh tự miễn khác. Kháng thể kháng nhân có thể được tìm thấy ở những người mà hệ miễn dịch có thể gây ra tình trạng viêm chống lại các mô của cơ thể họ (còn gọi là bệnh tự miễn). Kháng thể được tìm thấy chống lại mô của bản thân gọi là tự kháng thể.

Xét nghiệm định lượng kháng thể kháng nhân được thực hiện bằng nhiều xét nghiệm khác nhau (miễn dịch huỳnh quang gián tiếp, xét nghiệm hấp thụ miễn dịch liên kết với enzyme [ELISA]) và kết quả sẽ được phân tích thông theo 1 độ chuẩn tính theo phương pháp miễn dịch huỳnh quang gián tiếp (trong trường hợp dương tính). Hiệu giá kháng thể thấp sẽ được xem là âm tính, trong khi hiệu giá tăng sẽ được chẩn đoán dương tính và cho thấy nồng độ cao của kháng thể kháng nhân.

Xét nghiệm định lượng kháng thể kháng nhân phát hiện kháng thể kháng nhân trong máu. Hệ thống miễn dịch bình thường làm cho cơ thể sản xuất các kháng thể để giúp chống lại nhiễm trùng. Tuy nhiên, kháng thể kháng nhân thường tấn công vào các mô của cơ thể - đặc biệt nhắm mục tiêu hạt nhân của mỗi tế bào. Xét nghiệm định lượng kháng thể kháng nhân giúp nhận biết hệ thống miễn dịch đã đưa ra một cuộc tấn công nhầm chỗ trên mô của riêng bản thân - nói cách khác, một phản ứng tự miễn dịch.

Bác sĩ có thể ra chỉ định xét nghiệm định lượng kháng thể kháng nhân nếu họ nghi ngờ có một bệnh tự miễn như lupus, viêm khớp dạng thấp, xơ cứng bì. Khi kết quả kháng thể kháng nhân ( ANA) dương tính ( + ) chứng tỏ rằng bạn bị mắc bệnh hệ miễn dịch hay bệnh lupus ban đỏ hệ thống. Giá trị xét nghiệm tùy từng thời điểm có thể là ( +) hay ( ++). Nếu mức độ bệnh nặng hơn hoặc đang tiến triển nặng thì tương đương với độ dương tính tức là ( +) nhiều hơn.

2.1. Lấy mẫu bệnh phẩm và xử lý mẫu

• Bệnh phẩm phải được lấy đúng kỹ thuật vào ống xét nghiệm tiêu chuẩn không chống đông (ống serum) hoặc sử dụng ống có chất chống đông Li-Heparine, EDTA.
• Bệnh phẩm được nhận từ các khoa lâm sàng và bộ phận lấy mẫu phòng khám. Nhân viên nhận mẫu xét nghiệm lấy thông tin bệnh nhân từ phần mềm quản lý Bệnh viện hoặc thông tin đã điều dưỡng tại khoa lâm sàng viết trên ống nghiệm sau đó cho ly tâm 4000 vòng trong 5 phút trước khi tiến hành xét nghiệm.
• Bảo quản bệnh phẩm huyết thanh và huyết tương: Mẫu ổn định trong 8 giờ ở 15‐25°C, 1 ngày ở 2‐8°C, 28 ngày ở ‐20°C. Chỉ đông lạnh một lần.
• Bảo quản chất chuẩn, QC sau khi hoàn nguyên ở nhiệt độ -20°C, khi tiến hành chạy phải để ở nhiệt độ phòng (20- 25°C) cho đến khi rã đông hoàn toàn và lắc đều trước khi tiến hành xét nghiệm.

2. Tiến hành kỹ thuật

Máy xét nghiệm, hóa chất đã được chuẩn trước khi thực hiện phân tích. Việc chuẩn xét nghiệm định lượng kháng thể kháng nhân ổn định trong vòng 28 ngày và cần thực hiện hiệu chuẩn mỗi khi thay đổi lô hóa chất. Kiểm tra chất lượng nằm trong giới hạn cho phép. Thông thường chạy nội kiểm (QC) 2 mức mỗi ngày: mức bình thường và không bình thường. Đối chiếu với luật về kiểm tra chất lượng nếu đạt thì tiến hành phân tích mẫu.

Đưa bệnh phẩm vào phân tích theo protocol của máy. Khi có kết quả thì phân tích và đối chiếu với phiếu xét nghiệm, trả, lưu kết quả vào hệ thống mạng, in phiếu kết quả xét nghiệm và trả kết quả cho người bệnh đúng thời gian quy định.

Định kỳ: Chuẩn lại và chạy 2 mức QC sau khi thay lô thuốc thử mới hoặc sau khi bảo dưỡng, sửa chữa máy do sự cố, thay thế trang thiết bị phân tích quan trọng. Ghi lại kết quả bảo dưỡng vào bảng theo dõi kết quả chuẩn máy xét nghiệm định kỳ.

Việc tìm hiểu về sự lưu hành và vai trò của các kháng thể kháng nhân trong cơ chế bệnh sinh bệnh tự miễn từ đó tìm hiểu giá trị chẩn đoán và tiên lượng của các kháng thể này là rất quan trọng trong thực hành lâm sàng và nghiên cứu trong chuyên ngành dị ứng và miễn dịch lâm sàng.