Giới thiệu một số nhạc cụ phù hợp với trẻ rối loạn phổ tự kỷ

Nội dung được tư vấn chuyên môn bởi Kỹ thuật viên Âm nhạc trị liệu - Đơn nguyên Phòng khám Y học tái tạo và tâm lý giáo dục - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City

Rối loạn phổ tự kỷ (RLPTK) được xác định là một nhóm rối loạn phát triển thần kinh đặc trưng bởi sự khiếm khuyết trong tương tác và giao tiếp xã hội cũng như có các hành vi định hình lặp lại và chức năng cuộc sống bị hạn chế. Khi cho trẻ mắc chứng tự kỷ tham gia chương trình âm nhạc trị liệu có sử dụng nhạc cụ, chúng sẽ phản ứng với âm thanh được tạo ra bởi từng loại nhạc cụ. Chúng chuyền và chia sẻ nhạc cụ với các thành viên khác trong nhóm. Chúng học cách nghe nhạc và điều này có thể cải thiện khả năng nghe và cũng làm giảm độ nhạy cảm của thính giác. Âm nhạc trị liệu đem lại hiệu quả tích cực khi tạo ra sự tương tác lý tưởng giữa nhà trị liệu với trẻ thông qua việc sử dụng nhạc cụ như một phương tiện giao tiếp. Đứa trẻ học cách giao tiếp bằng việc sử dụng các tín hiệu âm nhạc và khuyến khích giao tiếp bằng mắt. Việc sử dụng nhạc cụ có thể giúp người tự kỷ phá vỡ các rào cản xã hội, điều này giúp hình thành kỹ năng tương tác và giao tiếp một cách hiệu quả.

Là một nhà trị liệu, tôi thích sử dụng trống vì chúng có nhiều kích cỡ, hình dạng, màu sắc và âm thanh khác nhau. Chúng thân thiện và quen thuộc với văn hóa của dân tộc. Chúng dễ dàng được tìm thấy trong nhà trường, trong cửa hàng đồ chơi hoặc tại các lễ hội văn hóa. Trống cho ta nhiều lựa chọn đa dạng từ thể loại tới giá thành.

Trống được sử dụng để tạo ra âm thanh thu hút sự chú ý của trẻ, để gõ đệm theo tiết tấu nhanh/ chậm/ to/ nhỏ giúp trẻ cảm nhận và thể hiện cảm xúc. Trống cũng là nhạc cụ có cách sử dụng đơn giản nhưng hiệu quả trong việc gõ đệm cho các bài hát, các điệu nhạc bằng cách dùng tay vỗ hoặc dùi gõ. Điều đó đem lại nhiều giá trị trong việc hỗ trợ phối hợp mắt và tay, kiểm soát xung lực và cung cấp đầu vào cảm giác có kiểm soát.

Đánh trống theo nhóm có thể thay đổi chỉ số của hệ thần kinh nội tiết và miễn dịch của người tham gia, tức là thúc đẩy hệ miễn dịch của bạn và giúp bạn ít ốm hơn. Bác sĩ Bittman đã chứng minh rằng đánh trống theo nhóm tăng cường hệ miễn dịch bằng cách tăng cường hoạt động của tế bào tiêu diệt tự nhiên (NK). Ngoài ra, nó còn cho thấy việc con người ít có phản ứng căng thẳng trên bộ gen, không phải chỉ giảm bớt mà còn đảo ngược công tắc kích hoạt phản ứng căng thẳng ở gen số 19, nơi được cho là chịu trách nhiệm đối với sự phát triển của các bệnh phổ biến.

Là những nhạc cụ sử dụng vật dụng để gõ hoặc tác động lên bề mặt nhạc cụ nhằm tạo ra thanh âm, tiết tấu và không xác định hoặc điều chỉnh được cao độ. Chúng thường được làm từ các chất liệu khác nhau như: gỗ, nhựa, kim loại... tạo ra các âm sắc khác nhau.

Các nhạc cụ gõ không định âm thường được sử dụng trong can thiệp trị liệu cho trẻ có rối loạn phổ tự kỷ là: Castanet, maracas, music eggs, rainstick, stick, tambourine, thanh phách, xúc xắc... Chúng có ưu điểm là nhỏ gọn và ít tốn kém về giá thành mà hầu hết trẻ em đều thích chơi.

Tôi đã sử dụng âm nhạc trị liệu cho trẻ tự kỷ với các nhạc cụ gõ không định âm để giúp trẻ học cách điều chỉnh tốc độ nhịp nhàng hoặc điều chỉnh nhịp điệu giữa nhanh và chậm, to và nhỏ, mạnh và nhẹ, chơi và dừng... Điều này có thể được sử dụng như một tín hiệu thính giác để trẻ hiểu mức năng lượng hiện tại của chúng và chúng có thể học cách tự điều chỉnh lực của các ngón tay và bàn tay. Các nhạc cụ gõ không định âm cũng hữu ích để phát triển nhận thức thông qua việc phân biệt âm sắc của các nhạc cụ.

Giống như hầu hết các nhạc cụ được liệt kê ở đây, xylophone có nhiều kích cỡ, màu sắc và giá cả khác nhau. Loại bằng gỗ sẽ tạo ra âm thanh có âm vực thấp hơn, giúp ngăn chặn việc kích thích quá mức hệ thống thính giác nhạy cảm của trẻ. Loại bằng kim loại, tạo ra những âm thanh cao, thánh thót, tươi sáng. Một điều đặc biệt lưu ý là tôi thường chọn loại có màu sắc (để giúp trẻ dễ dàng phân biệt và nhận diện các nốt nhạc).

Xylophone có thể giúp trẻ phối hợp tay mắt, kiểm soát xung động, kỹ năng vận động thô cũng như kỹ năng đọc bản nhạc nếu bạn sử dụng nhạc mã màu để khớp với các nốt trên đàn xylophone.

Tôi có thể chia sẻ với các bạn hình ảnh một bản nhạc được tôi thiết kế với các nốt nhạc có màu sắc để trẻ có thể dễ dàng đọc hiểu và chơi chúng trên đàn Xylophone như sau:

Pianica (Hay còn gọi là Melodica) là một nhạc cụ nhỏ, dễ mang theo khi di chuyển, sử dụng bằng cách thổi không khí vào trong đồng thời kết hợp nhấn phím đàn cùng lúc. Mặc dù âm thanh mà nó tạo ra tương tự như một cây đàn Accordion hoặc Harmonica nhưng nó có các nốt đen và trắng nhìn tương tự như một cây đàn Piano, đàn Organ.

Tôi thường sử dụng Pianica/ Melodica để hỗ trợ các kỹ năng vận động tinh, kiểm soát hơi thở và phối hợp tay mắt của trẻ. Đây cũng là một lựa chọn ít tốn kém hơn mua đàn Piano hoặc Organ.

Tôi khuyên bạn nên mua một cây đàn phím điện tử để sử dụng trong trị liệu âm nhạc cho trẻ tự kỷ. Trẻ em dường như đặc biệt thích bàn phím với rất nhiều phím chức năng. Tôi sử dụng bàn phím để giúp trẻ rèn luyện các kỹ năng vận động tốt, như một lối thoát giúp trẻ tự do sáng tạo và vui chơi mà không cần hướng dẫn trực tiếp. Trẻ cũng có thể phát triển nhận thức thông qua việc học cách điều khiển các phím chức năng. Đặc biệt, đàn phím điện tử thường có nút ghi âm để trẻ có thể ghi lại những kiệt tác sáng tạo của mình và phát lại. Điều này giúp trẻ cảm thấy hài lòng về thành tích của mình và cho phép trẻ chia sẻ công việc của mình với những người khác. Điều này đặc biệt hữu ích để nâng cao kỹ năng xã hội và tương tác trong giao tiếp.

Trên đây là những chia sẻ âm nhạc trị liệu cho trẻ tự kỷ cha mẹ có thể tham khảo để áp dụng cho con. Hoặc bạn có thể xin tư vấn ý kiến từ bác sĩ chuyên môn nhằm có những chỉ định phù hợp với sức khỏe của trẻ.

Tài liệu tham khảo

1. American Psychiatric Association (2013), Diagnostic and statistical manual of mental disorders, Arlington: American Psychiatric Publishing.
2. Jennifer Buchanan (2015) Ứng dụng âm nhạc để thay đổi cuộc sống, Nhà xuất bản công thương.