Phân biệt vô kinh nguyên phát và vô kinh thứ phát - cách nhận biết và điều trị

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Phạm Thị Yến - Khoa sản phụ khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Hải Phòng.

Vô kinh là một trong những nguyên nhân ảnh hưởng đến sức khỏe sinh sản, đặc biệt là khả năng mang thai của người phụ nữ. Dựa trên nguyên nhân, đặc điểm của hiện tượng vô kinh mà vô kinh được chia làm 2 loại là vô kinh nguyên phát và vô kinh thứ phát.

Vô kinh là hiện tượng không xuất hiện kinh nguyệt trong một thời gian quy định, trừ trường hợp phụ nữ trước tuổi dậy thì, phụ nữ mang thai, cho con bú hoặc phụ nữ sau tuổi mãn kinh. Ngoài những thời điểm trên nếu phụ nữ không thấy hành kinh thì có thể là triệu chứng bệnh lý.

Vô kinh được chia làm 2 loại là vô kinh nguyên phát và vô kinh thứ phát.

Vô kinh nguyên phát là tình trạng phụ nữ đến tuổi dậy từ nhưng không có kinh nguyệt hay nói cách khác là đã đến tuổi có kinh nguyệt nhưng chưa từng hành kinh trong đời.

Nguyên nhân gây vô kinh nguyên phát là do các bộ phận sản sinh ra hormone liên quan đến kinh nguyệt có vấn đề như: buồng trứng, tuyến yên, hệ thần kinh trung ương. Bao gồm:

• Không có buồng trứng hoặc buồng trứng bị tổn thương
• Không có tử cung hoặc tử cung có vấn đề bất thường
• Những khiếm khuyết của cơ quan sinh dục
• Tuyến yên hoặc khu vực não bộ sản sinh ra hormone có vấn đề

Tuy nhiên cũng có nhiều trường hợp vô kinh nguyên phát không xác định được nguyên nhân.

Vô kinh thứ phát là tình trạng người phụ nữ đang có kinh nguyệt bỗng mất kinh, không thấy kinh nguyệt xuất hiện. Thời gian được xác nhận là vô kinh thứ phát ở người có kinh nguyệt đều là 3 tháng, ở người có kinh nguyệt không đều là 6 tháng.

Nguyên nhân gây vô kinh thứ phát, bao gồm:

• Phụ nữ đang trong thời gian cho con bú: kinh nguyệt chưa ổn định, có thế tháng này có kinh nhưng 5,6 tháng sau vẫn chưa thấy kinh xuất hiện lại
• Phụ nữ trong độ tuổi mãn kinh
• Tác dụng phụ của một số loại thuốc
• Chế độ dinh dưỡng không tốt
• Thường xuyên vận động mạnh hoặc tập thể thao quá sức
• Giảm cân đột ngột hoặc tăng cân quá nhanh
• Sức khỏe suy yếu, thường xuyên đau ốm
• Thường xuyên căng thẳng, chịu nhiều áp lực
• Do sử dụng một số biện pháp tránh thai
• Người bị mất cân bằng nội tiết tố
• Người có tuyến yên, bộ phận tiết ra hormone có vấn đề
• Suy buồng trứng sớm
• U buồng trứng
• Phẫu thuật tử cung để lại sẹo.

Nguyên nhân gây vô kinh nguyên phát hầu hết là do các cơ quan sinh sản, bộ phận tiết ra hormone có vấn đề nên khả năng hoạt động của những cơ quan này không được ổn định. Người bị vô kinh nguyên phát có thể có thai nhưng khả năng thụ thai thấp hơn rất nhiều so với người bình thường.

Có rất nhiều nguyên nhân gây vô kinh thứ phát, khả năng có thai của người bị vô kinh thứ phát cao hay thấp phụ thuộc vào nguyên nhân gây bệnh. Nhìn chung những người bị vô kinh thứ phát có chu kỳ kinh nguyệt rối loạn cũng sẽ ảnh hưởng đến việc thụ thai.

Để điều trị vô kinh hiệu quả cần xác định nguyên nhân gây vô kinh từ đó đưa ra phương án điều trị phù hợp. Một số trường hợp cần sử dụng thuốc hay phẫu thuật, xử lý các vấn đề rối loạn hormone theo chỉ dẫn của bác sĩ. Một số trường hợp có thể tự điều trị tại nhà bằng cách:

• Có chế độ dinh dưỡng hợp lý, ăn uống đủ chất, giữ cho cơ thể khỏe mạnh
• Trường hợp vô kinh do giảm cân quá nhanh cần bồi bổ sức khỏe để trở lại cân nặng bình thường
• Trường hợp vô kinh do tăng cân đột ngột cần ăn kiêng và tập thể dục để giảm cân
• Cân bằng công việc và cuộc sống, giải tỏa stress
• Tập thể dục với cường độ phù hợp

Khi thấy biểu hiện vô kinh nguyên phát hoặc vô kinh thứ phát cần đến các cơ sở y tế có đầy đủ chuyên môn để thăm khám và có phương pháp điều trị kịp thời, tránh để tình trạng bệnh kéo dài, ảnh hưởng đến khả năng sinh sản.