Tăng khả năng mang thai ở bệnh nhân buồng trứng đa nang

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Thạc sĩ, Bác sĩ nội trú Nguyễn Thị Tâm Lý - Bác sĩ lâm sàng - Trung tâm Hỗ trợ sinh sản - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Hội chứng buồng trứng đa nang là một rối loạn nội tiết thường gặp ở nữ giới. Đây cũng là một trong các nguyên nhân chính gây vô sinh ở phụ nữ. Hiện nay có nhiều phương pháp điều trị làm tăng cơ hội có thai ở các bệnh nhân bệnh nhân buồng trứng đa nang.

• Hội chứng buồng trứng đa nang (PCOS hay còn gọi là hội chứng Stein-Leventhal) là một rối loạn nội tiết tố phổ biến ở phụ nữ trong độ tuổi sinh sản. Phụ nữ mắc hội chứng buồng trứng đa nang thường có chu kỳ kinh không đều, có thể bị ra huyết nhiều lần trong tháng, hay hơn 35 ngày mới ra huyết một lần, có khi vài tháng một lần, ra huyết kinh có thể ít hoặc kéo dài. Thường có mụn trứng cá nhiều trên mặt hoặc lưng, có tình trạng rậm lông ở tay, chân, mặt hoặc rụng tóc nhiều, hói đầu, dễ tăng cân và khó giảm cân do tình trạng thừa androgen. Về lâu dài, khi trên 40, phụ nữ buồng trứng đa nang có thể dễ bị một số bệnh khác như đái tháo đường, cao huyết áp, hội chứng chuyển hóa...
  Phụ nữ bị buồng trứng đa nang khi có thai thì cũng có thể gặp nhiều vấn đề trong thai kỳ hơn phụ nữ bình thường, ảnh hưởng đến cả mẹ và thai nhi, do đó khi có thai cần được theo dõi kỹ hơn.
• Buồng trứng đa nang có vô sinh? Thông thường mỗi tháng, dưới tác dụng của nội tiết các nang trứng nhỏ ở buồng trứng sẽ phát triển, trong số đó có 1 nang noãn phát triển vượt trội và phóng noãn. Ở phụ nữ buồng trứng đa nang có hiện tượng rối loạn phóng noãn, không có nang vượt trội, dẫn đến hiện tượng không phóng noãn, người phụ nữ bị rối loạn kinh nguyệt và dẫn đến chậm có con, hiếm muộn.
• Buồng trứng đa nang có con được không? Người bị buồng trứng đa nang vẫn có khả năng có thai tự nhiên, tuy nhiên do tình trạng rối loạn phóng noãn, kinh nguyệt không đều dẫn đến chậm có con, hiếm muộn. Kích thích phóng noãn hoặc thụ tinh nhân tạo làm tăng cơ hội và rút ngắn thời gian có thai ở các phụ nữ bị buồng trứng đa nang.

• Kinh nguyệt không đều. Kinh thưa, chu kỳ kinh không đều hay vô kinh là những rối loạn về kinh nguyệt thường gặp ở những chị em mắc hội chứng buồng trứng đa nang.
• Dư thừa androgen: Nồng độ hormone nam tăng cao có thể dẫn đến các dấu hiệu thực thể, chẳng hạn như rậm lông, mụn trứng cá nặng và hói đầu kiểu nam.
• Béo phì: Có đến 30 – 50% phụ nữ mắc đa nang buồng trứng có béo phì. Đó là do sự rối loạn trong quá trình chuyển hóa dẫn đến tình trạng phân bố mỡ không đều trên cơ thể.
• Hình ảnh siêu âm 2 buồng trứng có nhiều nang nhỏ ( ≥ 20 nang) hoặc thể tích buồng trứng trên 10ml.
• Buồng trứng đa nang được chẩn đoán khi có 2/3 tiêu chuẩn:

+ Rối loạn kinh nguyệt – Rối loạn phóng noãn

+ Cường androgen: Lâm sàng hoặc xét nghiệm

+ Hình ảnh siêu âm: Buồng trứng đa nang

Có nhiều phương pháp điều trị vô sinh ở bệnh nhân buồng trứng đa nang như kích thích phóng noãn, đốt điểm buồng trứng hay thụ tinh trong ống nghiệm nhằm tăng khả năng có thai.

Mục tiêu điều trị ở các bệnh nhân buồng trứng đa nang là kích thích phóng noãn càng gần trạng thái sinh lý càng tốt, nghĩa là gây phóng đơn noãn để hạn chế các biến chứng quá kích buồng trứng và mang đa thai.

• Gây phóng noãn bằng cách giảm cân. Phương pháp này được khuyến cáo ở những bệnh nhân béo phì với mục đích cải thiện tình trạng phóng noãn tự nhiên. Bệnh nhân thực hiện chế độ ăn giảm năng lượng (giảm chất béo tăng chất xơ) và tăng hoạt động thể lực cơ thể. Việc giảm 5% trọng lượng cơ thể cũng mang lại nhiều ý nghĩa lâm sàng.
• Thuốc tăng nhạy cảm insulin – metformin: Metformin được sử dụng với mục đích phục hồi phóng noãn tự nhiên do tình trạng kháng insulin được cho là có vai trò trong việc gây không phóng noãn ở những bệnh nhân buồng trứng đa nang. Kháng insulin và rối loạn dung nạp đường thường xảy ra ở các người bệnh béo phì. Do đó, metformin được khuyến cáo sử dụng cho các người bệnh buồng trứng đa nang có béo phì và có kết quả xét nghiệm dung nạp đường bất thường. Metformin được chứng minh cải thiện khả năng phóng noãn, mang thai và sinh sống. Nó cũng có tác dụng hỗ trợ giảm cân thông qua cơ chế tăng nhạy cảm insulin và giảm cường androgen.
• Thuốc kích thích phóng noãn: Thuốc ức chế men thơm hóa Letrozole là thuốc gây phóng noãn cho những phụ nữ hội chứng buồng trứng đa nang bị vô sinh hiếm muộn, không có các yếu tố đi kèm khác như tổn thương, tắc ống dẫn trứng. Nguy cơ đa thai khi sử dụng letrozole ít hơn so với sử dụng clomiphen citrate.

• Sử dụng thuốc Gonadotropin: Gây phóng noãn với Gonadotropin được xem là lựa chọn thứ hai ở những phụ nữ vô sinh do buồng trứng đa nang và không kèm theo nguyên nhân vô sinh khác khi đã thất bại với điều trị gây phóng noãn bằng đường uống. Phương pháp này sử dụng liều đầu FSH rất thấp, sau đó tăng dần để đạt được nồng độ ngưỡng FSH vừa đủ gây sự phát triển đơn noãn và phóng noãn tự nhiên. Gonadotropin kết hợp với metformin có thể được sử dụng ở các bệnh nhân buồng trứng đa nang kháng clomiphene citrate để cải thiện phóng noãn, mang thai và sinh sống.

Nội soi đốt điểm

• Phẫu thuật nội soi đốt điểm buồng trứng đa nang với mục đích là giảm bớt mô đệm, giảm bớt androgen, làm dễ phóng noãn hơn do vậy có thể thụ thai dễ dàng hơn.
• Ưu điểm của phương pháp này là có tỷ lệ gây được rụng trứng khá cao, có vòng kinh đều hơn và có phóng noãn theo chu kỳ. Tuy nhiên nhược điểm của phương pháp này là nếu đốt nhiều quá có thể làm suy buồng trứng, gây ra các biến chứng trong và sau phẫu thuật. Do vậy phương pháp này hiện nay ít được sử dụng.

Thụ tinh trong ống nghiệm ( IVF)

• Trong trường hợp không có chỉ định tuyệt đối cho thụ tinh trong ống nghiệm, phụ nữ vô sinh do hội chứng buồng trứng đa nang có thể được tư vấn IVF như là điều trị hàng thứ 3 sau khi thất bại với liệu pháp gây phóng noãn. Phương pháp này sẽ lấy trứng và tinh trùng ra khỏi cơ thể và tiến hành thụ tinh nhân tạo trong môi trường invitro để tạo ra phôi, phôi được nuôi dưỡng và đưa lại vào trong buồng tử cung của người phụ nữ để phát triển.
• Ưu điểm của phương pháp này là tối ưu hóa việc thụ tinh. Tuy nhiên ở người buồng trứng đa nang thực hiện phương pháp này dễ xảy ra hiện tượng quá kích buồng trứng, mang đa thai, kinh phí điều trị cao. Do vậy, người bệnh cần tuân thủ nghiêm ngặt theo phác đồ và phải được theo dõi sát sao.

Trưởng thành noãn trong ống nghiệm: Trứng được thu nhận khi còn non, khi chưa trải qua quá trình giảm phân và được nuôi trưởng thành trong ống nghiệm. Ưu điểm chính của phương pháp này là an toàn do không thực hiện kích thích buồng trứng, thuận tiện, đơn giản và giảm gánh nặng chi phí cho bệnh nhân.