Bộ não kiểm soát cảm xúc bạn như thế nào?

Bạn có một cậu bạn rất hài hước, kể rất nhiều câu chuyện khiến bạn không ngừng cười. Bạn cảm thấy hạnh phúc mỗi khi được nghe một điều tốt đẹp. Tuy nhiên, cũng có lúc bất chợt buồn, hay tức giận? Bạn tự hỏi: tại sao cảm xúc của bạn thay đổi? Điều gì đã tạo nên việc đó. Câu trả lời đó chính là bộ não của chúng ta đó. Vậy thì bộ não kiểm soát cảm xúc của chúng ta như thế nào?

Nội dung video được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ khoa Khám bệnh & Nội khoa - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Central Park

Bộ não được coi là viên ngọc quý và cũng là bộ phận có cấu tạo phức tạp nhất của cơ thể, nặng 1.36kg và là nơi tạo ra trí thông minh, khả năng nhận thức bản thân và môi trường xung quanh thông qua các giác quan, điều khiển hành vi cũng như các hoạt động khác của cơ thể.

Não bộ chi phối hầu hết các hoạt động sống của cơ thể, trong đó có kiểm soát và xử lý các loại cảm xúc. Hiện nay, các nhà khoa học vẫn đang tìm hiểu về vai trò của một số bộ phận cụ thể của não trong việc kiểm soát các cảm xúc cơ bản của con người.

Hệ thống limbic là một nhóm các cấu trúc liên kết nằm sâu trong não bộ, có nhiệm vụ kiểm soát cảm xúc và hành vi của con người. Mặc dù, các nhà khoa học vẫn chưa thống nhất về thành phần đầy đủ của các bộ phận hợp thành hệ thống limbic, nhưng những cấu trúc đã được thống nhất bao gồm:

● Vùng dưới đồi: là một vùng nhỏ ở trung tâm bộ não, nằm giữa tuyến yên và đồi thị. Ngoài việc kiểm soát cảm xúc, vùng dưới đồi còn liên quan đến các phản ứng tình dục, giải phóng hormone và điều chỉnh nhiệt độ cơ thể.

● Chúng ta lưu giữ kí ức bằng cách nào. Đó chính là nhờ Hồi hải mã: Hồi hải mã giúp tạo ra và lấy lại ký ức. Nó cũng giúp con người định hướng về không gian.

● Hạch hạnh nhân: Các hạch hạnh nhân giúp cơ thể tạo ra một loạt các phản ứng khác nhau về các sự vật, hiện tượng trong môi trường sống, đặc biệt là các tình huống gây kích thích cảm xúc mãnh liệt. Nó có vai trò quan trọng trong việc kiểm soát nỗi sợ và tức giận.

● Vỏ não hệ viền: Thể chai gồm có 2 cấu trúc là hồi đai (cingulate gyrus) và hồi cận hải mã (parahippocampal gyrus). Chúng cùng nhau tác động đến tâm trạng, động lực hành vi và khả năng phán đoán của con người.

Từ quan điểm sinh học, sợ hãi là một cảm xúc giúp cơ thể tạo ra phản ứng trước các tình huống “có thể” không an toàn hoặc cảnh báo mối nguy hiểm.

Phản ứng này được tạo ra bởi hạch hạnh nhân, tiếp theo là vùng dưới đồi. Đây là lý do tại sao một số người bị tổn thương hạch hạnh nhân thỉnh thoảng phản ứng không thích hợp với các tình huống nguy hiểm.

Khi hạch hạnh nhân kích thích vùng dưới đồi, nó tạo ra phản ứng “chiến đấu hoặc bỏ chạy”. Đây là một phản ứng sinh lý xảy ra khi cơ thể cảm nhận được một sự kiện đe dọa, tấn công, hoặc gây nguy hiểm đến sự sống. Sau đó, vùng dưới đồi gửi tín hiệu đến tuyến thượng thận để sản xuất các loại hormone như adrenaline và cortisol.

Tiếp tục là hạch hạnh nhân. Nó sẽ kích thích vùng dưới đồi tương tự như với phản ứng sợ hãi. Ngoài ra, sự tức giận còn chịu sự chi phối của vùng vỏ não trước trán. Những người có tổn thương ở những vùng này sẽ gặp khó khăn trong việc kiểm soát cảm xúc, đặc biệt là sự tức giận.

Hạnh phúc là trạng thái cơ thể cảm thấy hài lòng và vui vẻ. Nó giúp kích thích các suy nghĩ và cảm xúc tích cực.

Các nghiên cứu hình ảnh cho thấy cảm giác hạnh phúc bắt nguồn từ một phần ở hồi hải mã. Ngoài ra, nó còn chịu tác động của tiểu thùy tứ giác (precureus) với chức năng lấy lại ký ức, lưu giữ cảm xúc và tăng cường khả năng tập trung.

Bất cứ ai trong chúng ta đều trải nghiệm cảm xúc này. Và sự khởi đầu của tình yêu lãng mạn có liên quan đến cảm giác căng thẳng được sản xuất ở vùng dưới đồi. Khi yêu, con người thường phấn khích và lo lắng khi suy nghĩ về người mình yêu hoặc khi đứng trước mặt họ.

Khi những cảm giác này trở nên mãnh liệt, vùng dưới đồi sẽ kích thích giải phóng nhiều loại hormone (dopamine, oxytocin và vasopressin). Dopamine được liên kết với hệ thống “khen thưởng” làm thăng hoa cảm xúc trong tình yêu.

Oxytocin được gọi là hormone tình yêu, được sản xuất ở vùng dưới đồi và phóng thích qua tuyến yên. Nó tăng lên khi bạn ôm một ai đó hoặc đạt cực khoái. Oxytocin còn giúp tăng các mối liên kết xã hội, tạo sự tin tưởng và xây dựng các mối quan hệ. Nó còn thúc đẩy cảm giác bình tĩnh và mãn nguyện.

Tương tự như oxytocin, vasopressin được sản xuất ở vùng dưới đồi và được tiết ra bởi tuyến yên. Nó cũng giúp gắn kết các mối quan hệ xã hội.