Chụp cộng hưởng từ các bó sợi thần kinh để chẩn đoán bệnh lý u não xâm lấn

Bài viết được tư vấn chuyên môn bởi Bác sĩ chuyên khoa I Nguyễn Thanh Hải - Bác sĩ Chẩn đoán hình ảnh - Khoa Chẩn đoán hình ảnh và Y học hạt nhân - Bệnh viện Đa khoa Quốc tế Vinmec Times City.

Chụp cộng hưởng từ các bó sợi thần kinh (Tractography) có vai trò quan trọng trong chẩn đoán các bệnh lý thần kinh nói chung và u não xâm lấn nói riêng. Phương pháp được sử dụng để tìm tổn thương ở bó sợi thần kinh hoặc mối liên quan giữa tổn thương và các dây thần kinh để tránh gây ảnh hưởng tới các bó sợi thần kinh mỗi khi can thiệp vào tổn thương.

U não là các khối u được hình thành trong sọ. U não có hơn 120 loại nhưng thường gặp nhất là u màng não, u tuyến yên, u tế bào thần kinh đệm, và u não xâm lấn, di căn từ nơi khác tới não.

U não có 2 dạng là u não lành tính và u não ác tính:

• U não lành tính có xu hướng phát triển chậm, không di căn tới các vùng khác của não. Phần lớn u não lành tính có thể cắt bỏ và chữa khỏi, một số khác không thể vì kích thước, vị trí của khối u. Trong một số trường hợp u não lành tính vẫn có khả năng phát triển và chuyển dạng trở thành u ác tính.
• U não ác tính bao gồm những khối u ở não phát triển nhanh và xâm lấn tới các tổ chức não lành xung quanh (nước não tủy, màng não, tủy sống...).

Những triệu chứng của u não thay đổi nhiều tùy thuộc vào bản chất loại u, kích thước và vị trí loại u trong não.

• Đau đầu.
• Yếu nửa người.
• Nôn mửa, buồn nôn kéo dài.

• Cơn động kinh (co giật).
• Mất khả năng thăng bằng.
• Mờ mắt, ù tai, mất thị lực...(tùy vị trí khối u).

Nếu nghi ngờ bệnh nhân bị u não xâm lấn, bác sĩ có thể đề nghị một số xét nghiệm và thủ thuật chẩn đoán sau:

• Khám thần kinh (kiểm tra thị lực, thính giác, khả năng cân bằng, phối hợp, phản xạ..).
• Chẩn đoán hình ảnh: thông qua chụp cộng hưởng từ (MRI), chụp cắt lớp vi tính (CT), chụp cắt lớp phát xạ (PET).
• Sinh thiết: lấy mẫu và xét nghiệm mẫu bệnh phẩm bất thường. Sinh thiết có thể được lấy trong khi phẫu thuật cắt bỏ khối hoặc được thực hiện bằng một kim hút.

Chụp cộng hưởng từ các bó sợi thần kinh sử dụng kỹ thuật chụp khuếch tán sức căng (DTI) để chẩn đoán bệnh lý thần kinh (u não xâm lấn) mỗi khi nghi ngờ có tổn thương ở sợi trục hoặc cần tìm liên quan giữa tổn thương và các bó sợi thần kinh để tránh gây ảnh hưởng khi thực hiện can thiệp vào tổn thương.

5.1 Chuẩn bị trước thủ thuật

Để thực hiện chụp cộng hưởng từ các bó sợi thần kinh để chẩn đoán bệnh lý u não xâm lấn, cần chuẩn bị:

Ekip thực hiện:

• Bác sĩ chuyên khoa điện quang.
• Kỹ thuật viên điện quang.
• Điều dưỡng.

Phương tiện sử dụng:

• Máy chụp mạch cộng hưởng từ 1,5 Tesla trở lên.
• Máy in phim.
• Phim.
• Hệ thống lưu trữ hình ảnh.

Thuốc: chuẩn bị thuốc an thần.

Vật tư y tế thông thường:

• Bơm tiêm 10ml.
• Bông, gạc, găng tay, băng vô trùng.
• Nước cất (nước muối sinh lý).
• Hộp thuốc, dụng cụ cấp cứu ngừa tai biến thuốc đối quang.

Người bệnh cần chuẩn bị:

• Không cần nhịn ăn.
• Chuẩn bị giấy yêu cầu chụp của bác sĩ lâm sàng, có chẩn đoán rõ ràng hoặc có hồ sơ bệnh án đầy đủ (nếu cần).
• Được giải thích trước về thủ thuật để phối hợp tốt với bác sĩ.
• Kiểm tra các chống chỉ định.
• Thay quần áo của phòng chụp cộng hưởng từ theo hướng dẫn, tháo bỏ các vật dụng chống chỉ định.

5.2 Quy trình thực hiện

Toàn bộ quy trình chụp cộng hưởng từ các bó sợi thần kinh để chẩn đoán bệnh lý u não xâm lấn mất khoảng 30 phút lần lượt theo các bước:

Tư thế bệnh nhân

• Người bệnh được hướng dẫn nằm ngửa trên bàn chụp.
• Lựa chọn và định vị cuộn thu tín hiệu.
• Di chuyển bàn chụp vào trong khoang máy và định vị vùng chụp.

Kỹ thuật

• Định vị vùng cần chụp.
• Lựa chọn các chuỗi xung phù hợp với mục đích chẩn đoán, thông thường là T1, T2 và FLAIR. Hướng cắt tùy chỉnh bao gồm: đứng ngang (đứng ngang), cắt ngang (cắt ngang) và đứng dọc (đứng dọc).
• Thực hiện chuỗi xung khuếch tán thông thường, tính bản đồ hệ số khuếch tán biểu kiến (bản đồ ADC) để đánh giá mức độ tổn thương.

Lưu ý: Có thể tiến hành các chuỗi xung đặc biệt khác để chẩn đoán cụ thể về tình trạng não (nếu cần). Ví dụ chuỗi xung T2* giúp nhận diện chảy máu trong tổn thương, xung Diffusion giúp đánh giá giai đoạn nhồi máu, chất hoại tử trong tổn thương, phân biệt u hoại tử hay áp xe não.

• Lựa chọn chuỗi xung phù hợp để chụp bó sợi thần kinh (tensor), chọn hướng tùy thuộc vào hướng của sợi trục cần thăm khám.
• Chạy lần lượt từng xung và xử lý hình ảnh thu được trên màn hình trạm làm việc, chọn các ảnh thể hiện bệnh trạng rõ nét để in phim. Hình ảnh cần đảm bảo độ rõ nét, không rung, nhòe và đầy đủ các chuỗi xung, hỗ trợ tối đa cho việc phân tích và chẩn đoán.
• Dựa trên hình ảnh thu được, bác sĩ phân tích kết quả và chẩn đoán.

Lưu ý: Trong quá trình chụp cộng hưởng từ các bó sợi thần kinh để chẩn đoán bệnh lý u não xâm lấn, cần theo dõi mạch, huyết áp, tri giác của người bệnh thông qua camera và điện tim trên màn hình.

Sau khi kết thúc thủ thuật, để người bệnh ngồi nghỉ 30 phút tại phòng đợi để theo dõi thêm.